Hollandske knoklar

Tida går frå arkeologar på Svalbard. Klimaet blir mildare. Det fører til at gamle sjømenn som har sove i klaka jord i tre–fire hundreår, no byrjar rotne bort. Det gjeld kvalfangarar som vart gravlagde på øygruppa på 1600-talet og 1700-talet, den gongen hollendarar såg økonomisk vinst i kvalolje og oppretta ein koloni på det nyoppdaga landet som dei kalla Spitsbergen, «dei spisse fjella» – lite visste dei at nordbuar alt hadde kalla isøydet for Svalbard. Det har difor vore gjennomført fleire arkeologiske utgravingar av kvalfangargravene.

Funna blir konserverte og oppbevarte på Svalbard museum. I 80-åra var tekstil og leivningar i gravene oppsiktsvekkjande godt bevarte. I dag ser vi dessverre at nedbrytingsprosessen har kome lenger. Berre beina ligg att, saman med små fragment av tekstil. Denne veka opna utstillinga Med døden til følge, som viser funn frå kvalfangargravene, på Svalbard.

Noregs eldste heim

Nelly og Erling Strømmen bur på ein stad ingen kunne tru at nokon kunne bu. Dei bur i Noregs eldste heim, eit våningshus på garden Kravik Mellom i Numedalen i Buskerud. Bygningen er meir enn 700 år gamal. Huset vart reist i 1296. Ætta har i tillegg sete på garden svært lenge, i alle fall sidan 1500-talet. Det melder Riksantikvaren på nettsidene sine. Huset er nemleg nyrestaurert med midlar frå den nemnde institusjonen. I dag ber bygningen vitnemål om endringar frå vidt ulike tidsbolkar. Huset er påbygd i høgda og har fått ny rominndeling, men bygningselement frå mellomalderen er godt synlege. Høgdepunktet er ein drusteleg portal i romansk stil med menneskefigurar og plante- og dyreornamentikk. Han kjem fram når du opnar ein lem på den eine gavlveggen.

«Jeg synes det er litt moro, jeg», seier Erling til Riksantikvaren når dei spør korleis det er å bu i Noregs eldste hus.

Van Gogh og grashoppa

Vincent van Gogh kjenner alle. Han er kjend for dei mange sjølvportretta sine og koloristiske målarstykke med solsikker. Oliventre høyrde òg til repertoaret hans. Det finst 18 bevarte målarstykke av oliventre av meisteren, dei er alle laga i nærleiken av Saint-Rémy-de-Provence i året 1889. Det komiske er at eitt av desse bileta inneheld ei ekte grashoppe. Det har kuratorar ved Nelson-Atkins Museum of Art i Kansas nettopp oppdaga. Målarstykket det gjeld, heiter kort og godt «Landskap med oliventre». Mange tusen menneske har glana på biletet sidan det vart måla for 128 år sidan. Men grashoppa vart fyrst no oppdaga, då ein kurator granska det nøye med aukeglas. Museet tilkalla ein entomolog – ein insektekspert – som fann ut at det ikkje var spor etter «livskamp» på lerretet, dyret kom dit truleg takk vere eit vindkast. Vincent van Gogh kan altså ikkje skuldast for grashoppedrap.

ronny@dagogtid.no