Kommunistisk poesi – det vart til i skuggane av fabrikkpipene, tenkjer vi. I Noreg har vi Rudolf Nilsen, medlem av Noregs kommunistiske parti og kjend for skildringar av austkanten i Oslo. Mot denne bakgrunnen blir ein overraska når ein slår opp i Dikt (1968) av Tarjej Bjørgulvsson Rysstad (1890–1977) – ei ukjend bok for dei fleste av oss.

Her, i ei samling vers frå sjølve tradisjonsdalen i Noreg, Setesdal, på eit klassisk, klangfullt nynorsk, finn du nemleg poesi med eit revolusjonært innhald.

Rysstad kom frå ein heim med rosemåling og treskurd, men han var ikkje odelsgut. Han fekk eit jordstykke i Rysstad, men tidene var tronge, så han strauk til Amerika for derifrå å livberge kone og born. Det gjekk berre sånn måteleg. «Samfunnsbotnen kjenner eg / – og toppen kjenner du», skriv han i «Lakeien» – om han med «pengeboka full».

«Stormen», eit vers frå unge år, er eit revolusjonsdikt. Teksten varslar at ei ny tid er i emning, der ein storm sopar gamletida på historias skraphaug – i samsvar med poetikken til Rysstads meiningsfrende, sovjetdiktaren Vladimir Majakovskij. Fyrste del av diktet inneheld døme på makta stormen har over skogen, og så på havet. I dei to siste strofene konkluderer Rysstad: Stormen gjeld òg «i åndeheimens land», ideologien; han jagar bort skodda så «fridomens fane» kjem til syne.

I «Stormen» kjem ei indre spenning til uttrykk: Dei fagre skildringane av hausten i byrjinga legg opp til ei klassisk naturskildring, der haustfargar speglar att melankolien hjå diktaren. I slike dikt blir gjerne òg ein komande, blømande vår som gjev framtidsvon, tematisert. Men Rysstad når aldri så langt. Han bryt nådelaust av. Hauststormen «logar og brenn», alt skal bort. Haustfargane speglar ikkje att eit melankolsk, men eit raudt, revolusjonært sinn.

Diktet har lite sams med dei eksperimentelle versa til Majakovskij. Men setesdølen viser at språkbilete vi vanlegvis assosierer med konvensjonell naturlyrikk, òg kan brukast på eit radikalt tema. Vi minnest orda til kunstnaren Henrik Sørensen: Norsk folkekultur var enno frisk og urørd, og kunne difor brukast i modernistisk kunst.

RONNY SPAANS