Media

Ronny Spaans

ronny@dagogtid.no

I fjor kom Anne Bitsch med boka Går du nå, er du ikke lenger min datter, der ho fortalde om seksuelt misbruk av far i oppvoksteren, og korleis det var å vekse opp med ei mor med alkoholproblem.

Same år tok #metoo-kampanjen media med storm. Når det gjeld val av tid, kunne boka hennar ikkje ha kome på eit betre tidspunkt. Bitsch fekk fylgje av andre kvinner som fortalde historier om overgrep.

Før vi går vidare, skal det strekast under at Anne Bitsch er ikkje eit pseudonym. Det skriv seg frå ein utanlandske forfar til forfattaren. Bitsch – uttala bits – er eit stadnamn i Sveits. Sjølv er Anne Bitsch fødd i Danmark.

Bitsch fylgde dekninga av offerhistorier i media. Ho gledde seg over medvitet kampanjen skapte kring seksuell trakassering og vald. Men ho reagerte òg negativt. Ho studerte korleis historier om trakassering blir mottekne i media og i rettssystemet. Ho kjende seg ikkje att. Difor skreiv ho Brev til en ufødt datter. Om frihet, sex og søsterskap.

Brev til en ufødt datter

– Eg har sjølv ingen barn, så då eg skreiv Brev til en ufødt datter, er det den generasjonen denne dottera ville ha tilhøyrt, eg vender meg til.

Difor ville Bitsch skrive denne pamfletten, basert på både eigne røynsler, men òg på røynslene som forskar på feltet.

Når det gjeld det fyrste, fortel ho i boka korleis ho opplevde å bli redusert til ein «case» i samband med eit intervju Nettavisen gjorde med henne.

– Det starta som eit intervju med ein hyggjeleg journalist. Eg fekk intervjuet til gjennomsyn og det såg greitt ut. Journalisten sa at tittel og ingress ikkje var laga, det er det desksjefen som ordnar. Eg ana ingen fare, men eg vart heilt sett ut då eg såg artikkelen på Nettavisen: «Misbrukt av far, mor var alkoholiker: kalte henne hore», var tittelen.

– Nettavisen høyrer til den tabloide pressa. Slikt kan vel skje, det handla vel om å lage ein slåande tittel?

– Om det ikkje var heilt gjennomtenkt, ville dei vel endra det med éin gong eg sa ifrå, men då forsøkte dei i staden å forklare kor viktig det var med fengjande titlar, slik at folk stoppa opp, og at bodskapen skulle «nå ut til flest mulig». Fyrst seint på kvelden den dagen vart tittelen endra.

Bitsch meiner dessutan at dette ikkje berre gjeld den tabloide pressa. I boka kritiserer ho dekninga i Aftenposten av varselsaker om seksuell trakassering i film- og TV-bransjen, kampanjen #stilleføropptak. Avsløringa skjedde gjennom «ekstremt eksplisitte skildringer av handlinger som til forveksling lignet partier i Cupido-noveller», skriv Bitsch.

Ho kritiserer vinklinga for å vera ei omskriving av maktmisbruk til noko som pirrar og forargar.

– Det hadde vore mogeleg å få fram konsekvensane av seksuell trakassering utan å vektleggje det seksuelle på ein nær sagt pornografisk måte, som skapte tvil om det som hende var sex eller overgrep.

Personleg

Men boka til Bitsch inneheld meir. Brev til en ufødt datter har òg eit meir personleg, forsonande tilsnitt. Det handlar om tillit mellom menn og kvinner, og korleis ein kan overleva overgrep. Den ufødde dottera har ho kalla «Emma»: «Emma, jeg deler denne historien for å fortelle deg at det å heles etter overgrep kan ta tid, men at det ikke er umulig», skriv ho.

I pamfletten kjem Anne Bitsch med historier som gjev ein balanse i presentasjonen av livet hennar enn det som media har levert.

Mellom anna fortel ho om ein ferietur ho gjorde i ungdomen med ei veninne til Praha. Det møtte ho ein dansk gut som gjorde at ho fann seg sjølv seksuelt, som ho skriv i boka. Ho skildrar det som ei av dei lykkelegaste hendingane i livet. Dette møtet kom etter overgrepa ho opplevde som barn. «Av dette fødtes en komplett hengivelse og en dyp intimitet. Han brakte meg hjem», held ho fram.

– Det handlar om å vise at det er mogeleg å reise seg etter overgrep. Og det handlar òg om å vise dei positive sidene ved seksualitet.

– Har feminismen ført til ein redsel for ei positiv framstilling av seksualitet?

– Eg veit ikkje om feministar og venstreorienterte er så mykje verre enn andre, men når det kjem til appellar om seksuelt måtehald og fordøming av ungdomleg eksperimentering, kunne dei ha vore meir progressive. Ein liberal seksualkultur er eit gode. Problemet er ikkje seksuelt frimot per se, men at nokon ter seg omsynslaust i møte med dette frimotet.

Dialogmøte

Bitsch er for tida stipendiat ved Universitet i Oslo, der ho held på med eit prosjekt om kjønn og seksuell vald. Ho undersøkjer handteringa av valdtektsøksmål i rettsystemet. Dette er aktuelt i Noreg, for på fire tiår har det vore meir enn ei seksdobling av talet på valdtektssaker som vert etterforska av politiet.

I løpet av forskingsprosjektet har ho vore observatør ved 21 norske rettssaker knytte til valdtekt.

I boka kjem ho òg innom røynslene som forskar. Og liksom med dekning av feltet i media etterlyser ho eit apparat som tek høgd for det komplekse ved historiene til kvinnene.

– Det tvitydige har ingen plass i retten. Det handlar om argument som tek sikte på eintydig å fordele skuld og ansvar, utan å opne for djup erkjenning.

«Aktoratet støtter seg primært til rettslige kilder når vold skal defineres. Hvilken funksjon volden har for utøveren og hvordan den oppleves av den utsatte, i både bevisstheten og det levde livet, hører man ikke så mye om», skriv ho.

Anne Bitsch vonar boka vil få konkrete fylgjer for handsaming av kvinner som har vore utsette for seksuell trakassering og vald. På bakgrunn av røynslene med media meiner ho at det bør koma endringar i Ver varsam-plakaten.

Saman med Line Kolstad Rødseth har ho fått midlar frå Fritt Ord til eit dialogmøte med folk frå media om presseetiske spørsmål.

– Målet vårt er å engasjere aktørar i media om korleis det offentlege ordskiftet om voldtekts- og overgrepssaker kan bli enda meir kunnskapsbasert enn det er tilfelle i dag. Ein journalistikk som er basert på klikk og annonsekroner, fører til at saker om seksuell vald blir vinkla på sensasjonsskapande og lite opplysande måtar. Intervjuobjektet må ha større høve til å påverke intervjuprosessen.

Samtidig etterlyser Anne Bitsch det private initiativet. I ei tid der mobiltelefonar og nettbrett tek bort mykje av tida vår, er ho ikkje redd for å bruke gamaldagse ord som «samhald» og «fellesskap».

Det er dette ho meiner med «søsterskap» i undertittelen i boka: «Det å ha andre kvinner å snakke med. Noen som gir rom for ens tårer, som hjelper en å finne mot og styrke til å gå en ny dag i møte. At man ikke er alene med den lilla skammen», heiter det i boka.