Lytt til artikkelen:

Hausten kan seiast å vere ei tøff tid for skogens konge: Frå 25. september og fram til vesle julaftan vil drygt 60.000 jegerar sørge for at ein stad mellom 30.000 og 40.000 elgar fell for ei kule.

Synd for elgen, bra for oss, vil nokon hevde. Andre igjen vil meine vi skal halde fingrane av fatet. Atter andre seier at sidan det er kring 30 gonger så mykje elg i Noreg i dag enn det var for 60 år sidan, kan ikkje elgstammen som heilskap ha vondt av at det vert jakta litt på han. Kanskje fungerer det rett og slett, det kontrollerte uttaket, vil dei seie: Når vi tar ut ei visse mengde vaksne, unge og eldre dyr av begge kjønn, held elgstammen seg frisk og sunn.

Den diskusjonen skal vi ikkje ta her. Vi skal nøye oss med å slå fast at elgjakta førre sesong gav 3867 tonn elgkjøt, ifylgje Statistisk sentralbyrå, som reknar slaktevekta ut frå innmelde fellingar og gjennomsnittsvekt.

3867 tonn elgkjøt og bein, altså. Det svarar til kring 1,5 prosent av det firbeinte slaktet norsk jordbruk leverer kvart år: Av småfe, storfe og gris vert det årleg slakta kring 250.000 tonn. Ei forsvinnande lita mengde som vi likevel ikkje klarar å ete opp.

Trønderavisa skreiv i slutten av september om kjøtforedlaren Harry Dyrstad, eigar av verksemda Vilteksperten AS, som kjøper elgslakt frå jegerar i Trøndelag for vidaresal. Etter at Nortura og Coop slutta å ta inn elg i 2017, har han vorte sittande med 15–20 tonn elgkjøt på lager. Marknaden er ikkje der, seier Dyrstad.

Eit spørsmål om pris

Kan det verkeleg stemme? Vil ikkje nordmenn ete elgkjøt? Vi som trykker elg på alt vi har av huer og kapsar, sokkar, truser og alt anna vi kan finne på å selje til turistar, og henger elgar i solnedgang på veggen fordi det er så forbi kitch at det er kult, og altså kallar elgen for skogens konge? Kvifor ikkje?

Det kan knappast vere av helsemessige årsaker. Skal du fyrst ete raudt kjøt, får du det ikkje særleg magrare og sunnare enn rett frå skogen eller fjellet.

Dyrevelferda bør i mange auge hevde seg tilsvarande: Ein elg har fått vere elg på sine eigne vilkår heilt til den augneblinken han døyr. Ingen soya er importert frå Brasil, ingen antibiotika utskriven hjå veterinær.

Nei, svaret ligg nok ein annan, meir verdsleg stad: Der Nortura i skrivande stund betaler mellom 11,50 og 42 kroner per kilo lammeslakt, mellom 25 og 58 kroner per kilo storfe og 13 til 27 kroner per kilo gris dei får inn på slakteriet sitt, må elgskjeraren i Trøndelag betale jegerane 70 kroner per kilo råslakt han får inn.

Dette taper jegerane fort 25 kroner kiloet på. Dei betaler nemleg grunneigaren opp mot 95 kroner per kilo kjøt for å få jakte.

Og eit råstoff med slike prisar inn endar fort med ein kilopris på kring 400 kroner ut til forbrukarane.

Kraftig påslag

Her er det med andre ord ein prisskilnad, og det synest ved fyrste augnekast rart at kjøtet som er hausta rett frå skogen, er så mykje dyrare enn kjøtet nokon har brukt tid, krefter og kroner på å avle fram på eit beite og i ein fjøs. Er det elgkjøtet – eller elgjakta – som er for dyr? Eller er det alt det andre som er for billeg?

Vi kan ikkje gå inn i økonomien i alle kjøtproduksjonar i norsk landbruk nett no. Lat oss difor nøye oss med å slå fast at det var fleire daglegvarekjedeeigarar enn bønder på lista over Noregs rikaste for eit par veker sidan.

Det rare er nemleg at om lammekjøtet kosta halvparten så mykje å kjøpe inn til slakteriet, minkar prisskilnaden langs vegen mot forbrukaren: I butikken kan ei lammesteik fort koste 300 kroner per kilo.

Eitt kilo kjøt er middag til fem personar. Å betale 400 kroner for det er kanskje ikkje noko ein gjer kvar dag, men det er likevel langt frå uoppnåeleg for dei fleste av oss. God tilgang på kjøt er eksklusivt og ikkje noko som skal kastast etter oss. Spørsmålet er kven som bør få fortenesta: jegerar som står opp grytidleg på søndagsmorgonar, grunneigarar som har sauer i fjøset som ikkje kastar særleg av seg, og som har høve til å tene nokre ekstra kroner på elgløyva som følgjer utmarka, gründerar som held fram med å ta imot kjøt som dei kryssar fingrar for at det vil dukke opp ein marknad for, eller butikkeigarar som styrer den same marknaden ovanfrå?

Siri Helle