Om ein skal summera opp sjakkhistoria på 1-2-3, kan ein seia at 1800-talet var kunsten, 1900-talet var vitskapen og 2000-talet er sporten. Med Magnus Carlsen i vår tid har dei beste byrja tala om «å disponera tida» – eller «time management» på engelsk – som ein avgjerande faktor.

Å tenkja for lenge er ikkje bra. På den eine sida har hjerneforsking som måler synsfeltet, funne ut at stormeistrar i over 90 prosent av alle tilhøve endar med å flytta den brikka dei fyrst ser på. Så intuisjonen er viktigast, og for Carlsen er det ofte eit dårleg teikn når han ikkje lit på intuisjonen og byrjar tenkja.

Den einaste i verdseliten som ikkje kan disponera tida, er den kjederøykjande russaren Aleksandr Grisjtsjuk. Han har sjakktalent nok til å spela ein VM-kamp, seier Carlsen og Kasparov, men han er ikkje nokon sportsmann og vert difor ikkje rekna som ein av favorittane i VM-kvalifiseringa som byrjar 10. mars.

I gode gamle dagar var det mange bohemar og djupe tenkjarar som Grisjtsjuk. Før sjakklokka kom i 1883, var tida ikkje noko stort problem – om ein ser vekk frå at spelarane sovna ved brettet når motstandaren kunne tenkja eit par timar på eitt trekk.

På 1900-talet var tenkjetida gjerne 2,5 time på 40 trekk. Stormeister Wolfgang Uhlmann frå Aust-Tyskland var særs dårleg til å disponera tida. Under ei eliteturnering i Moskva i 1978 sat han og tenkte over det neste trekket. Stormeister Aivars Gipslis frå Latvia var nett ferdig med partiet sitt og kasta eit blikk på dei andre partia før han drog på opera for å høyra Barberaren i Sevilla. Men Gipslis var ikkje nøgd med framsyninga og gjekk etter fyrste akt. Då han kom attende til spelelokalet, sat Uhlmann framleis og tenkte på det same trekket. Det tok 1 time og 40 minuttar før han til slutt flytta ei brikke. Seinare i turneringa slo han denne rekorden då han mot den tidlegare verdsmeisteren Mikhail Tal tenkte i 1 time og 50 minutt på eitt trekk.

Men òg denne historia bleiknar mot den tyske stormeisteren Friedrich Sämisch som 73 år gamal spela to turneringar på til saman 28 parti. Han tapte alle dei 28 partia… på tid.

ATLE GRØNN

Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk.