Smaken av morgon. Kaffi, sjølvsagt, rykande varm og gjerne to koppar, egg om det er tid, yoghurt viss ikkje. Etter kvart tannkrem. Men fyrst – appelsinjuice. Søt og mild nok til å ikkje vere heilt vaken, frisk nok til å dra i riktig retning. Lysande som morgonsola.

Lyrisk nok no? Truleg. Men eg er ikkje aleine om å bruke store ord om pressa appelsinar på kartong. «Noe av det beste naturen har å by på», seier Tine-merkevara Sunniva om sin eigen appelsinjuice.

Dei ser altså på appelsinane dei pressar til juice, som ein del av naturen – og det skal eg gje dei rett i. Det same skal eg gjere med å erkjenne at den same naturen ikkje er heilt i balanse for tida: Mellom anna er ein tredjedel av villbiene i verda utryddingstruga. Bier, biller og maur forsvinn i ei takt åtte gonger raskare enn pattedyr og fuglar.

Biehus i hagen

Det er alvorleg, kan vi seie. 70 av 100 av dei viktigaste matsortane vi menneske et, er avhengige av å verte pollinerte av eit insekt. Ein av sortane er sitrusfrukter, og ei av sitrusfruktene er appelsin. Utan pollinatorar – både ville og tamme – får vi ingen appelsinar og ikkje noko flytande solskin på frukostbordet.

Difor har Sunniva starta biedugnaden «Hjem til naturen»: Du får eit såkalla biehus, heng det opp, legg eit bilete av det på sosiale medium, og så kan du vinne eit opphald i eit minihus ein stad i Noreg. Og det er jo bra?

Jau då. Eit biehus er ein trekloss med hol i som bier kan kvile og legge egg i. Bier likar slike små rom. Ja, det går an å seie at bier likar det litt rotete: Dei likar ikkje mykje av det same på rette linjer, men litt av alt, stort, smått, tidleg, seint. Mest mogleg mangfald er best, synest dei.

Større årsaker

Men kva er den viktigaste årsaka til at vi dei siste tiåra har sett færre og færre pollinerande insekt? Er det for mange steinlagde oppkøyrsler og for få biehus i norske hagar?

Det er jo ikkje det. Sunniva er inne på det sjølv: Dei gjev opp omlegging i landbruket, kunstgjødsel, sprøytemiddel og færre blomeenger som årsaker til at det vert stadig mindre summing i verda. FN og stadig fleire større og tyngre forskingsresultat seier det tydelegare: Den viktigaste årsaka til insektnedgangen er tap av habitat som fylgje av intensivering av jordbruket. På andre- og tredjeplass kjem agrokjemiske ureinarar og klimaendringar.

Så å seie same kor du reiser i den vestlege verda, er ikkje eit gardsbruk mangfaldig lenger. Det er einsretta, og særleg gjeld det produksjon av frukt, grønt, korn og andre vegetabil: Enten produserer du potet, eller så produserer du mais, eller så produserer du eple eller appelsin, og då gjer du det over hundrevis av mål.

Dette er om lag det motsette av korleis pollinatorane vil ha det. Dei lever jo av nektar i blomar. Når alle plantene blømer på same tid, slik appelsintrea gjer, og blomane vert til kart og appelsinar, kva skal biene leve av resten av året? Kor skal dei gøyme seg, i eit landskap som berre er like tre på rette rekker?

Slike plantasjar er det Sunniva får appelsinane sine frå. Mest truleg frå enten Florida, USA eller Brasil, som er dei største appelsinprodusentane.

Då vert det naturleg å spørje seg om appelsinen Sunniva produserer juice frå, i seg sjølv er ein del av løysinga – eller ein del av problemet. Har Sunniva lov å framstille seg som bieven når dei baserer produksjonen sin på den største trugselen mot dei same biene?

Eg kan godt ha eit biehus i hagen. Men eg trur eg droppar emneknaggen #hjemtilnaturen. Handlinga får stå for seg sjølv.

Siri Helle