Kva samfunn skapar diktverk der gudane vert uthengde og gjorde til lått, som Loketretta og Trymskvedet? Nokre har tolka skjemten som eit teikn på at vyrdnaden for dei gamle gudane hadde minka. Andre har meint at berre eit samfunn der gudstrua er sterk og stø, kan gjeva seg til å spotta gudane såleis. Det er vanskeleg å prova om det var slik eller slik, for dei overleverte dikta vart nedskrivne etter kristninga.

Det me derimot kan seia for visst, er at mykje av komikken i eddadikta knyter seg til Tor. Mytane om Tor kan ha hatt komiske drag lenge, jamvel i heiden tid. I skaldekvede som truleg vart yrkte før kristninga, finn me døme på at styrken til Tor vert overdrive, og at han hamnar i pinlege situasjonar. Dessutan er det ikkje berre dei opplagt artige eddadikta som inneheld skjemtsame skildringar av Tor. I strofe 26 i Voluspå, som må seiast å vera eit heller alvorstungt dikt, les me at då gudane drøfte kven som hadde blanda mein og svik i lufta og gjeve «Ods møy» til jotnane, vart Tor fælt stridshuga: «Han sjeldan sit / når slikt han fretter!» Ja, alt i opningsdiktet stikk det oss at Tor er ein umogen og stutt-tenkt villbasse. Ordstridane i Loketretta og Hårbardskvedet stadfester at han ikkje er mellom dei gløggaste. Der Loke og Hårbard/Odin glimrar med innful, mangslungen og formfullenda spott, er Tor einspora både i form og innhald. Utsegnene hans er jamnast variasjonar over «eg skal banka deg» og «eg har drepe ein jotun».

Men det finst eit alvor her. Oppgåva til Tor er å verja gudar og menneske mot ymse vonde skapningar, og om han mislukkast, står sjølve verdsordenen på spel. Difor strekkjer han seg svært langt. Medan han til vanleg arbeider på landjorda og i lufta, les me i Hymeskvedet at han vågar seg ut på vatnet og baksar med Midgardsormen. Denne myten var omtykt alt i norrøn tid og er elles attgjeven på runesteinar, i skaldekvede og hjå Snorre. Men korleis endar basketaket? I diktet Husdråpa ser det ut til at Tor drep ormen, andre kjelder fortel at ormen kjem seg fri, fordi Hyme kuttar lina. I Hymeskvedet får ormen eit hamarslag i «hårfjellet» (‘hovudet’), men det er uklårt om han døyr. Sidan ormen ligg som eit band kring verda, er det like greitt at kampen endar uavgjort: Verdsordenen vert såleis stadfest.

Kristin Fridtun

Våren 2017 skriv Fridtun om eddadikt.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com