JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

Ord om språkKunnskap

Med nasen i sky

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
2365
20211217
2365
20211217

I dag skal me rosa sky opp i skyene. Dette vesle ordet spelar ei stor rolle i daglegtalen vår. Når me talar om det som hender oppe på himmelen, og det gjer me temmeleg ofte, plar sky bryta gjennom skylaget av andre ord.

Ordtaka våre om skyer målber at den som er liten, kan få mykje å seia: «Ei lita sky gjer stor skugge.» «Lita sky kan skyla (el. skjula) både sol og måne.» Mykje tyder på at sky kjem av ei rot som tyder nettopp ‘løyna, dekkja’, og at sky dimed er i ætt med skjul (før: skjol), skyla/skjula og skur (‘lite uthus’). Det kan vera freistande å kopla sky til skugge (bm. skygge), men i Våre arveord (Bjorvand og Lindeman) vert den teorien vraka. Der står det at skugge truleg kjem av ei rot som opphavleg tydde noko slikt som ‘noko ein ser eller skimtar som eit atterskin i glas, vatn eller liknande’ (jf. norr. skuggsjá ‘spegel’).

Sky kom inn i engelsk frå norrønt, og i engelsk har ordet etter kvart fått tydinga ‘himmel’. Ved fyrste augnekast kan det verka underleg. Men me òg nyttar sky om himmelen eller lufta, i alle fall i vendingar som «mot sky» og «i sky». Når me syng at lerka jublar høgt i sky, meiner me ikkje at ho jublar inn i skydekket.

Folk talar meir og meir om «skya» i tydinga ‘samling av datatenester’, men det meste av skysnakket vårt har framleis med rettelege skyer å gjera. Me talar om høgt, lågt og skiftande skydekke. Det er lettskya, overskya eller tilskyande. Det skyar opp, på, til og over. Skyflak driv over himmelen, og tunge eller mørke skyer samlar seg (jf. skybakke, skybanke). Her finst skybrot, skydottar og skypumper. Me skil mellom fjørskyer, makrellskyer, perlemorskyer og ei rad andre skyer. Innimellom skin sola frå skyfri himmel.

Sidan skyene sviv høgt oppe, kan me nytta sky når me talar om høge saker (skyhøge prisar, skyskraparar) og folk som vantar bakkekontakt («sveva i skyene») eller er kjepphøge («setja nasen i sky»). Ordlaget «i villan sky» (el. «i vilden sky») skal opphavleg ha vore nytta om det å jubla eller ropa høgt og vilt. Det er òg vanleg å omtala stemningar som vêrtilhøve, jamfør utsegner som «det kjem uvêrsskyer inn over idyllen deira». Tette samlingar av noko i lufta vert òg kalla skyer: støvsky, røyksky, «gå inn i ei sky av fluger», «håret stod i ei sky kring hovudet hennar».

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

I dag skal me rosa sky opp i skyene. Dette vesle ordet spelar ei stor rolle i daglegtalen vår. Når me talar om det som hender oppe på himmelen, og det gjer me temmeleg ofte, plar sky bryta gjennom skylaget av andre ord.

Ordtaka våre om skyer målber at den som er liten, kan få mykje å seia: «Ei lita sky gjer stor skugge.» «Lita sky kan skyla (el. skjula) både sol og måne.» Mykje tyder på at sky kjem av ei rot som tyder nettopp ‘løyna, dekkja’, og at sky dimed er i ætt med skjul (før: skjol), skyla/skjula og skur (‘lite uthus’). Det kan vera freistande å kopla sky til skugge (bm. skygge), men i Våre arveord (Bjorvand og Lindeman) vert den teorien vraka. Der står det at skugge truleg kjem av ei rot som opphavleg tydde noko slikt som ‘noko ein ser eller skimtar som eit atterskin i glas, vatn eller liknande’ (jf. norr. skuggsjá ‘spegel’).

Sky kom inn i engelsk frå norrønt, og i engelsk har ordet etter kvart fått tydinga ‘himmel’. Ved fyrste augnekast kan det verka underleg. Men me òg nyttar sky om himmelen eller lufta, i alle fall i vendingar som «mot sky» og «i sky». Når me syng at lerka jublar høgt i sky, meiner me ikkje at ho jublar inn i skydekket.

Folk talar meir og meir om «skya» i tydinga ‘samling av datatenester’, men det meste av skysnakket vårt har framleis med rettelege skyer å gjera. Me talar om høgt, lågt og skiftande skydekke. Det er lettskya, overskya eller tilskyande. Det skyar opp, på, til og over. Skyflak driv over himmelen, og tunge eller mørke skyer samlar seg (jf. skybakke, skybanke). Her finst skybrot, skydottar og skypumper. Me skil mellom fjørskyer, makrellskyer, perlemorskyer og ei rad andre skyer. Innimellom skin sola frå skyfri himmel.

Sidan skyene sviv høgt oppe, kan me nytta sky når me talar om høge saker (skyhøge prisar, skyskraparar) og folk som vantar bakkekontakt («sveva i skyene») eller er kjepphøge («setja nasen i sky»). Ordlaget «i villan sky» (el. «i vilden sky») skal opphavleg ha vore nytta om det å jubla eller ropa høgt og vilt. Det er òg vanleg å omtala stemningar som vêrtilhøve, jamfør utsegner som «det kjem uvêrsskyer inn over idyllen deira». Tette samlingar av noko i lufta vert òg kalla skyer: støvsky, røyksky, «gå inn i ei sky av fluger», «håret stod i ei sky kring hovudet hennar».

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com

Emneknaggar

Fleire artiklar

Juliette (Izïa Higelin) dreg til heimbyen for å besøke familien. Det viser seg at faren ikkje klarer å uttrykkje kjenslene sine, mora har blitt meir eksentrisk enn nokon gong, systera er i ei midtlivskrise, og bestemora har hamna på aldersheim.

Juliette (Izïa Higelin) dreg til heimbyen for å besøke familien. Det viser seg at faren ikkje klarer å uttrykkje kjenslene sine, mora har blitt meir eksentrisk enn nokon gong, systera er i ei midtlivskrise, og bestemora har hamna på aldersheim.

Foto: Arthaus

FilmMeldingar

Vår Juliette har overraskande tyngde til å vera pakka inn så lett

Brit Aksnes
Juliette (Izïa Higelin) dreg til heimbyen for å besøke familien. Det viser seg at faren ikkje klarer å uttrykkje kjenslene sine, mora har blitt meir eksentrisk enn nokon gong, systera er i ei midtlivskrise, og bestemora har hamna på aldersheim.

Juliette (Izïa Higelin) dreg til heimbyen for å besøke familien. Det viser seg at faren ikkje klarer å uttrykkje kjenslene sine, mora har blitt meir eksentrisk enn nokon gong, systera er i ei midtlivskrise, og bestemora har hamna på aldersheim.

Foto: Arthaus

FilmMeldingar

Vår Juliette har overraskande tyngde til å vera pakka inn så lett

Brit Aksnes
Ivo de Figueiredo.

Ivo de Figueiredo.

Foto: Agnete Brun

BokMeldingar

Få kjenner Munch betre

Ivo de Figueiredos tobindsbiografi om Edvard Munch er nyansert og underhaldande.

Henrik Martin Dahlsbakken
Ivo de Figueiredo.

Ivo de Figueiredo.

Foto: Agnete Brun

BokMeldingar

Få kjenner Munch betre

Ivo de Figueiredos tobindsbiografi om Edvard Munch er nyansert og underhaldande.

Henrik Martin Dahlsbakken

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis