Me har alt vore innom dei eddaliknande heltedikta som ikkje er komne med i hovudhandskriftet med eddadikt, og som i staden vert omtala som Eddica minora (Den mindre/ringare Edda). Men det finst òg nokre dikt med mytologisk innhald som ikkje er med i Codex Regius av Den eldre Edda. Dei «apokryfe» gudedikta har fått meir merksemd enn dei tilsvarande heltedikta, og to av dei er tekne med i alle dei norske omsetjingane: Balders draumar og Rigstula. I tillegg til dei har me Hyndleljod, Grottesongen, Grogalder og Fjolsvinnsmål. (Nokre reknar òg med Forspjallsljod.) Lat oss sjå nærare på to av dei.

Opningsscena i Balders draumar er like rørande som ho er illevarslande. Balder er plaga med vonde draumar, og gudane samlar seg på tinget og drøfter kva dei skal gjera. I neste strofe får me vita at Odin legg sal på Sleipne og rid mot Nivlhel. Herifrå vert det berre nifsare: Dette diktet inneheld nokre av dei uhyggjelegaste versa i eddadiktinga. Den fyrste Odin møter, er hunden frå Hel. Han har blodig bringe, og han gøyr og gøyr. Odin kjem seg framom og rid til ei volvegrav, der han gjev seg til å kveda ein valgalder (trolldomssong som vekkjer opp dei daude). Å driva med trollkunster var rekna som kvinneleg, men Odin har ved fleire høve kryssa den grensa. Galderen verkar: Volva vaknar og talar sine «lik-ord», som det står – og ho er ikkje blid! Motviljug fortel ho Odin, som gøymer seg bak namnet Vegtam, om dauden til Balder. Det heile endar i ei kvass – men noko gåtefull – ordveksling.

Eddadikt flest har namn etter ein av dei levande skapningane i diktet, men Grottesongen har namn etter kverna Grotte, som er laga slik at den som mel, kan seia kva ho skal mala, og så gjer ho det. Kong Frode får fatt i kverna og kjøper to sterke tenestejenter, Fenja og Menja, som han set til å mala gull. Kvila får dei ikkje. Omsynsløysa og fåvitet til kongen slår tilbake på han sjølv. Sidan han ikkje brydde seg med å spørja jentene om bakgrunnen deira, veit han ikkje at dei er jotnar med valkyrjefunksjonar: Dei har makt til å hjelpa kongar dei har sans for, og gjera ende på kongar som gjer ein dårleg jobb. Kongen veit heller ikkje at jotnar har laga og råder over Grotte. Såleis driv han grov utnytting av ein ressurs han kan altfor lite om. Det straffar seg.

Kristin Fridtun

Fridtun skriv om eddadikt ut juni.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com