Kvart år får den verdskjende Harvard-økonomen Ken Rogoff eit brev frå ein av dei fremste stormeistrane i verda. Eitt spørsmål er alltid det same: «Korleis kan eg koma meg ut av sjakken?»

Rogoff sjølv kom seg ut i 1978, då han var nummer 40 i verda og rekna som ein av arvtakarane etter Fischer i amerikansk sjakk. Stormeisteren spela remis i ein simultan mot Magnus Carlsen i 2012, men elles har han ikkje tid til slikt. I vinter var han i Noreg, der han tala om Trump og verdsøkonomien. Han vart intervjua av Finansavisen, som stilte eit overraskande spørsmål, noko ein journalist aldri kunne ha spurt om utan gode kontaktar i sjakkverda: «Liknar verdsøkonomien og finansmarknaden mest på sjakk, eller mest på sjokk?»

Rogoff måtte vedgå at finansjournalisten hadde peiling. Historia er nemleg slik: I juniorverdsmeisterskapen i Athen i 1971, der Rogoff vart nummer tre, introduserte den unge amerikanaren sjakkverda for eit nytt spel. Konseptet er eigenleg ganske genialt. Der sjakken er langsam og usosial, er denne varianten snøgg og sosial. Men der sjakken endar i galenskap, endar òg dette i galenskap.

Ideen er at to spelarar er på lag; den eine spelar kvit og den andre svart mot to motstandarar. Når kvit slår ut ei brikke, til dømes ei svart dronning, gjev han denne dronninga vidare til partnaren sin. Partnaren spelar sjølv svart i partiet sitt og kan nå setja den nye dronninga inn på brettet sitt. Lagkampen er over når ein av spelarane er matt eller har tapt på tid.

Spelet fører til avhengnad og vert på engelsk kalla «bug house» eller «crazy house». Son min har spela om lag fem tusen slike parti på internett berre det siste halve året. I Russland finst det fleire klubbar som ikkje driv med anna enn dette tidtrøytet, som dei kallar «svensk sjakk», kan henda i analogi med ménage à trois, som russarane kallar ein «svensk familie».

Den norske deltakaren i junior-VM i 1971, Leif Øgaard (i dag stormeister), tok spelet med heim til Noreg, der det fekk namnet «sjokk/sjåk».

Atle Grønn

Atle Grønn er internasjonal
meister i sjakk