Dei som kjenner seg kalla til å kalla ein spade for ein spade, vert stundom kalla inn på teppet. Dersom du har valt å fylgja kunstnarkallet eller av andre grunnar er din eigen sjef, står du litt friare til å kalla noko med det rette namnet – men kallenamn skal me visst vera varsame med.

Kalla er eit gamalt namn på ein gamal aktivitet. Hovudtydinga er ‘ropa’, men alt i norrønt var bruksområdet stort. Dei nytta kalla om å ‘oppmoda til å koma; gjeva namn; seia; krevja’. Mange av vendingane me nyttar i dag, fanst då òg, til dømes «kalla aptr» (kalla attende) og «at kalla» (å kalla, d.e. ‘so å seia, so godt som’: «Eg er skuldfri å kalla»). Stundom bruka dei kalla i den endeframme tydinga ‘ropa’, til dømes «kalla hátt» (ropa høgt). Slikt er meir sjeldsynt i dag, jamvel om nokre ropar når dei kallar på høgare makter. På 1800-talet høyrde Aasen at tydinga ‘ropa’ oftast dukka opp når det var tala om å lokka til seg dyr: «Ho kalla kyrne heim.» Når me talar om dyr, er kallenamn og lokkenamn synonyme ord.

Substantivet kall minner litt om ein kulokk: Eit kall er eit lokkande rop. Det er ikkje støtt me veit kvar ropet kjem ifrå, men når pliktene og naturen kallar, plar me fylgja kallet. Dessutan er det lurt å raska på når du er seint ute til flyavgangen og høyrer «this is the final call» («dette er siste oppropet»). Kall har elles fått den utvida tydinga ‘(distrikt for eit) embete’, jamfør prestekall.

Sidan me brukar kalla om å lokka og byda inn, er det å koma ukalla det same som å koma ubeden. Men om du kjem som kalla, kjem du akkurat i rette tid. Verre er det med det som er ugjenkalleleg slutt: Det lèt seg ikkje kalla fram att. Kalling er i det heile ei innfløkt, språkleg verksemd. Til dømes brukar me kalla om namn av ulike slag: «Ho heitte Marta og var oppattkalla etter farmor si, men til dagleg vart ho kalla Vesla.» Dessutan grip me gjerne til kalla når me vurderer og kommenterer vår eigen eller andre sin ordbruk: «Det er ein slik trilogi, dei kallar.» «Kallar du det å vaska?» «Han var ein sokalla ekspert.» I verste fall endar me opp med å kalla i tydinga ‘ropa utnamn til; skjella ut’ (jf. eng. «call somebody names»). «Han både kalla og banna.» «Dei andre ungane kallar meg!» Det er likevel ingen grunn til å gjeva avkall på kalla.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com