Sovjet mot resten
På andrebordet imponerte Fischer med 3–1 mot solide Petrosjan.
Ideen oppstod 25 år tidlegare, i 1945, då supermaktene Sovjetunion og USA møttest til ein radio-tvikamp. Suverene Sovjet vann heile 15,5–4,5. «Det er Sovjet mot resten av verda som gjeld framover», kommenterte den polsk-franske stormeisteren Tartakower. Så kom den kalde krigen og gjorde eit slikt oppgjer praktisk vanskeleg å arrangera, men ideen levde vidare.
Alle VM-kampar dei neste 25 åra hadde to sovjetarar i hovudrolla. Samstundes hadde Vesten i 1970 fått fram Bobby Fischer og ein heilt spesiell danske. Kunne dei saman stogga Sovjet? Det mest sjakkgalne landet på den tida, Jugoslavia, makta endeleg å få på plass hundreårets tvikamp: Sovjet mot resten av verda. Oppgjeret for 50 år sidan hadde prestisje, intrigar og eit sportsleg nivå sjakkverda aldri hadde sett. Det var publikum i tusental og journalistar i hundretal på plass i Beograd. Tito-kommunistane i Jugoslavia var perfekte som arrangørar, då landet ikkje hadde brote alle band til Vesten og heller ikkje var altfor tett knytt til Sovjetunionen.
Eksverdsmeister Max Euwe var lagleiar for resten av verda (inkludert spelarar frå austblokken). Han nytta eit heilt nytt system, utvikla av professor Elo, for å finna fram til dei ti beste spelarane utanfor Sovjet: rating. Det var likevel eit spørsmål om fyrstebordet. Like før start kom danske Bent Larsen, den mest meritterte turneringsspelaren i slutten av 1960-åra, med eit ultimatum: Han gjorde krav på fyrstebordet – og overraskande for alle gjekk Fischer med på dette.
Sovjet stilte med verdsmeister Boris Spasskij på fyrstebordet, fire eksverdsmeistrar (Petrosjan, Smyslov, Botvinnik og Tal) og dei to største som aldri fekk VM-tittelen (Kortsjnoj og Keres). Alle dei 12 sovjetarane (to reservar) var i verdseliten. Ein slik bukett samla på eitt lag vil ein aldri få sjå att.
Men resten av verda var ikkje skuggeredd: På fyrstebordet vann Larsen 2,5–1,5, på andrebordet imponerte Fischer med 3–1 mot solide Petrosjan. Resten av verda vann òg på tredje- og fjerdebordet. Men så kom den sovjetiske maskinen med den eine sigeren etter den andre nedover borda. Resultatet vart sovjetisk siger 20,5–19,5.
Atle Grønn
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Ideen oppstod 25 år tidlegare, i 1945, då supermaktene Sovjetunion og USA møttest til ein radio-tvikamp. Suverene Sovjet vann heile 15,5–4,5. «Det er Sovjet mot resten av verda som gjeld framover», kommenterte den polsk-franske stormeisteren Tartakower. Så kom den kalde krigen og gjorde eit slikt oppgjer praktisk vanskeleg å arrangera, men ideen levde vidare.
Alle VM-kampar dei neste 25 åra hadde to sovjetarar i hovudrolla. Samstundes hadde Vesten i 1970 fått fram Bobby Fischer og ein heilt spesiell danske. Kunne dei saman stogga Sovjet? Det mest sjakkgalne landet på den tida, Jugoslavia, makta endeleg å få på plass hundreårets tvikamp: Sovjet mot resten av verda. Oppgjeret for 50 år sidan hadde prestisje, intrigar og eit sportsleg nivå sjakkverda aldri hadde sett. Det var publikum i tusental og journalistar i hundretal på plass i Beograd. Tito-kommunistane i Jugoslavia var perfekte som arrangørar, då landet ikkje hadde brote alle band til Vesten og heller ikkje var altfor tett knytt til Sovjetunionen.
Eksverdsmeister Max Euwe var lagleiar for resten av verda (inkludert spelarar frå austblokken). Han nytta eit heilt nytt system, utvikla av professor Elo, for å finna fram til dei ti beste spelarane utanfor Sovjet: rating. Det var likevel eit spørsmål om fyrstebordet. Like før start kom danske Bent Larsen, den mest meritterte turneringsspelaren i slutten av 1960-åra, med eit ultimatum: Han gjorde krav på fyrstebordet – og overraskande for alle gjekk Fischer med på dette.
Sovjet stilte med verdsmeister Boris Spasskij på fyrstebordet, fire eksverdsmeistrar (Petrosjan, Smyslov, Botvinnik og Tal) og dei to største som aldri fekk VM-tittelen (Kortsjnoj og Keres). Alle dei 12 sovjetarane (to reservar) var i verdseliten. Ein slik bukett samla på eitt lag vil ein aldri få sjå att.
Men resten av verda var ikkje skuggeredd: På fyrstebordet vann Larsen 2,5–1,5, på andrebordet imponerte Fischer med 3–1 mot solide Petrosjan. Resten av verda vann òg på tredje- og fjerdebordet. Men så kom den sovjetiske maskinen med den eine sigeren etter den andre nedover borda. Resultatet vart sovjetisk siger 20,5–19,5.
Atle Grønn
Fleire artiklar
Trea vil fortelje meg noko, skriv Ranveig Lovise Bungum.
Foto: Trond Mjøs
Kva ospa og dei andre trea kan fortelje oss
Anders Hovden.
Foto via Wikimedia Commons
Hovdens fredssalme
I 1923 sende Anders Hovden salmen «Joleklokker yver jordi» til bladet Under Kirkehvælv, der han kom på trykk same året.
I kvardagen kan det verte litt stress, til dømes får du ikkje den grøne pynten heilt perfekt. Men her er den herlege tomatsuppa mi med skrei.
Foto: Dagfinn Nordbø
Kvardagen
Det er dei det er flest av, kvardagane.
Teikning: May Linn Clement
Det skulle berre mangla
Det er nok ikkje manglande hjartelag som gjer at folk er interesserte i ord.
Språkrådet har kåra «beredskapsvenn» til årets nyord. Direktør i Språkrådet Åse Wetås seier det var eit openbert val.
Foto: Mariam Butt / NTB
Eit bilete på året som har gått
Språkdirektør Åse Wetås synest årets nyord er godt. At nye ord har stor påverknad, er fjorårets nyord, KI-generert, eit døme på.
Papiravisa