Fugleperspektiv
Svarttrastsong
Med kolsvart fjørdrakt og knallgult nebb og augering framfører ein vaksen svarttrasthann virtuose songar.
Foto: Sveinung Lindaas
Kan hende er du av dei som mang ei vårnatt har lege vaken og ikkje vore i stand til å sovne att av di ein svarttrast syng utanfor vindauga gjennom dei små timane. Stemma har noko røft ved seg, men songen flyt fritt og mjukt.
Strofene varer som oftast nokre sekund. Songaren avsluttar gjerne med ei tynnare skvaldring, som ein latter. Etter ein kort pause byrjar han på neste strofe, som kan ha akkurat same innleiing som den førre, eller byrja med ein variasjon av svarttrasttemaet.
Denne kompositoriske teknikken skil han frå ein annan trast med god røyst og omfangsrikt repertoar: måltrasten. Måltrasten hentar vesentlege delar av songen sin frå omgjevnadene, og han komponerer ved å gjenta akkurat det same elementet mellom to og fire gonger, ofte herminga av ein songbit eller rop frå ein annan fugleart, før han går over til neste.
Svarttrasten, på si side, synest å hente melodiane innanfrå. Eigentleg lærer ungfuglar å syngje fyrst ved å imitere frasar som nære vaksne – far, læremeister og naboar – syng føre dei. Men det kan vere stor skilnad alt etter kva tid på året fuglen er fødd. Seine kull får korkje høyre eller øve så mykje før songen vert borte med hausten. Då får dei opplæring neste vår, kanskje av fuglar dei ikkje voks opp saman med. Også dei eldre kan plukke opp frasar frå dei yngre.
Den melodiske breidda, framføringa som er samanhengande og uføreseieleg på same tid, den mjuk-røffe stemma og krafta i ho har gjort svarttrasten til ein yndling, ikkje minst blant musikarar. Også for vitskapen er songen hans utfordrande: Han har vore studert over lang tid, men har eit krevjande repertoar, av di han stadig kan innlemme nye element.
På engelsk vert denne forma for livslang evne til å lære nytt kalla for open-ended learning. Svarttrasten er territoriell, og songen er viktig for å hevde og forsvare revir.
Digital tilgang – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
