Tittelen Håvamål tyder «den høges tale», og sidan Høg er eit av dei mange namna på Odin, er det vanleg å gå ut frå at det hovudsakleg er han som fører ordet her. Med sine 164 strofer er Håvamål det klårt lengste eddadiktet, og det inneheld alt frå handfaste råd om leggjetider (det er ingen skam å gå tidleg til sengs) til uutgrundelege trolldomssongar. Diktet kan ha vorte til ved at ein eller fleire «redaktørar» samla vyrke frå ulike kjelder, dikta nokre strofer som mykte opp overgangen mellom bolkane, og smidde det heile i hop. Dimed kan me seia at Håvamål er ei omarbeiding av ulike dikt og diktbolkar, men det beste er kanskje å sjå Håvamål som eit sjølvstendig og heilsleg dikt, skapt gjennom fri bruk av andre verk.

Me veit at opningsversa i to av dei mest kjende strofene i heile eddadiktinga, strofe 76 og 77 i Håvamål (76 står jamvel på gravsteinen til Ivar Aasen), vart framsagde av skalden Øyvind Finnsson like etter 960. Den siste strofa i minnekvedet hans om Håkon den gode opnar slik: «Døyr fe/ døyr frendar». Det at ein kan tidfesta somme av versa i Håvamål til 900-talet, tyder ikkje plent at Håvamål er frå 900-talet. Tvert imot minner det oss om at tilvertingssoga til eit eddadikt kan vera fælt lang og uoversiktleg.

Tidlegare granskarar meinte stundom at tilvertinga hadde gått vel langt, med andre ord at dei overleverte tekstene var dårlege utgåver av ein betre original. Fram til midt utpå 1900-talet var det mange som freista «retta på» dei overleverte tekstene. Dei endra nokre ord her, strauk eit par vers der og flytte strofene hit og dit. Håvamål fekk særskilt hard medfart. Og sant nok: Diktet flyt ikkje jamt og fylgjerett av garde. Det driv frå det eine til det andre, rykkjer attende, glid inn på eit laust tilknytt emne, står og gyngar der, og så dreg det i veg att. Men kanskje det er poenget? Kanskje den ustøe forma ber i seg ei meining som forsvinn når me «rettar på» teksta?

Jamvel om Håvamål tek føre seg mange alvorsame emne, kjem me ikkje frå at diktet byd på skjemtfulle skildringar av fåvit, fyll, ovmot og grådugskap. Som strofe 17: «Kópen glanar,/ når til gilde han kjem,/ fumlar fåmen og mullar./ So snart han ein slurk/ av skjenken fær,/ då utan stans han sullar» (oms. Mortensson-Egnund).

Kristin Fridtun

Våren 2017 skriv Fridtun om eddadikt.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com