I ei tid der trugselbreva haglar og lista over truga dyre- og plantearter lengjest, er ei trugselvurdering heilt på sin plass. Korleis skil me eit tomt trugsmål frå eit alvorleg trugsmål? Og kjem trugsmåla tettare no enn før?

Me kan gå ut frå at di fleire menneske som lever, di fleire trugsmål vert sette fram. Og me byrjar tidleg: Barnlege utsegner av typen «dersom du ikkje gjev meg leika, får du ikkje vera med» er eit fullgodt døme på truging. Men det finst andre ord for det enn truga. I mellomalderen bruka nordbuane gjerne verbet hóta, slik dei enno gjer i islandsk, svensk og færøysk – ja, ordet vert jamvel nytta i norsk. Verbet truga finst (eller har funnest) i dei nemnde måla òg, men ofte i ei anna tyding, til dømes i islandsk, der det tyder ‘pressa, tyngja’. Grunntydinga til truga er nettopp ‘pressa’. Ikkje so rart, i grunnen, for truga og trykkja er i slekt.

Som oftast brukar me truga om press i vid tyding, men me kan fint bruka truga om fysisk pressing: «Han truga på seg skoen.» Det hender òg at me brukar truga om trivelege og gjestmilde aktivitetar, som det å nøyda gjester (overtala dei til å eta eller drikka): «Dei måtte trugast til bords.» Sameleis kan du truga pengar inn på nokon (nøyda dei til å ta imot pengar). Men det er like vanleg å truga til seg pengar, og då er me over i den klassiske forma for truging, der me pressar nokon ved hjelp av åtvaringar og skremsler.

«Det er leitt å truga når ein ikkje kan slå», seier ordtaket. Eit anna ordtak seier: «Han gjer vel som trugar før han slår.» Med andre ord: Om du jamt kjem med trugsmål du ikkje kan gjera alvor av, vert du møtt med spott og lått. Men om du er i stand til å gjera skade, bør du gjeva motparten høve til å trekkja seg unna. Haken er at me ofte ikkje veit om eit trugsmål er tomt eller ikkje – det viser seg fyrst i ettertid. Difor er det lurt å ta alle grove trugsmål alvorleg. Merk elles at det ikkje berre er folk som trugar: Alt som ser faretrugande ut, driv med truging. Huset trugar med å rasa saman. Det trugar med regn. Verksemda er truga av konkurs. Faretrugande målber soleis at ein fare trugar. Men kva når noko er livstrugande? Då er det ikkje livet som trugar, men noko anna som trugar livet. Forvirrande? I grunnen ikkje. Slikt skjønar me intuitivt.

Kristin Fridtun

Kristin Fridtun er filolog og forfattar.

E-post: kristin.fridtun@gmail.com