Den som likar ublanda ætter og klåre grenser, får mykje å strida med i Edda-universet. Der går blodsband og andre samband på kryss og tvers. Eller som Erling Kittelsen skriv i Fredsslutning (2016): «Noen renhetslære eller typologi blir umuliggjort når figurene er av blanda herkomst og har sprikende evner.» Det ser ut til å vera ein regel at berre æser får gifta seg med åsynjer, men elles er det fritt fram. Mangslags avkom og alliansar kjem til, og attåt ymse erotiske prosjekt har figurane ei rad gjeremål og eigenskapar. Dei lyt vera der det skjer: Inne i diktverda er figurane i sitt ess. Om me nappar dei ut og freistar kartleggja heile bakgrunnen og alle sidene deira, er det som dei dett frå kvarandre.

Mangt i eddadikta ter seg såleis: Det syner seg for lesaren i eit klårt bilete, men det er mesta uråd å få noko fast grep om det. Yggdrasil, til dømes, sjølvaste verdstreet: Korleis er det innretta? Namnet varslar vondt. Det er samansett av yggr (‘fælsleg’) og drasill (‘hest’) og vert gjerne tolka som ‘hesten til den fælslege’. Ygg er eit av namna til Odin, og Yggdrasil kan såleis tyda ‘Odins hest’. Men Odin har mange namn, til dømes Hårbard (‘Gråskjegg’). Kvifor er det just Ygg (‘den fælslege’) som er nytta her?

«Navnet Yggdrasill rommer en stor mytefortelling», skriv Gro Steinsland og Preben Meulengracht Sørensen i si utgåve av Voluspå (1999). Den store forteljinga er borte for oss, men mange har kopla namnet med strofene 138–139 i Håvamål, der Odin heng i eit vindkaldt tre og hentar opp runer. Kanskje er der ein samanheng, kanskje ikkje.

I Den eldre Edda kjem den fyrste utførlege skildringa av Yggdrasil i Voluspå 19. Treet vert aust med kvit aur, står det her, men kva eller kven er det som auser? I strofe 27 kjem treet attende, i synene til volva: «Elv ser hun fosse/ aurblandet fram/ fra Valfars pant» (oms. Holm-Olsen). Fyrst var treet sveipt i kvitt, no er vatnet grumsa til – tyder det noko? Grimnesmål zoomar inn og lèt oss sjå dei som bur i og tærer på treet: ørna i toppen, ikornet Ratatosk i kvilelaust renn opp og ned, hjortane Dåin, Dvalin, Dunøyr og Duratror som bit av knoppar, og nedst ligg Nidhogg og andre ormar og gneg. Grimne (Odin) slår fast at «Yggdrasils ask/ har en ond lagnad,/ verre enn noen vet».

Kristin Fridtun

Fridtun skriv om eddadikt ut juni.
E-post: kristin.fridtun@gmail.com