No har til og med forsvarssjef Haakon Bruun-Hanssen oppdaga det som mange, vener og fiendar, vel har sett for lenge sidan: Det norske forsvaret er for lite.

I ein tale i Oslo Militære Samfund måndag kveld greidde forsvarssjefen ut om årsaker og verknader, men referatet i Aftenposten sa lite om verneplikta, som lenge har vore ein illusjon.

Godt vaksne menn i Noreg veit og meiner mykje om Forsvaret av di dei fleste har gjort teneste der i minst tolv månader. Nokre har vore ein mannsalder i Heimevernet. Somme av oss byrja til og med i våpentrening alt som 16-åringar i Ungdomsheimevernet. Det gjorde oss ikkje til dei elitesoldatane som i dag krevst til skarpe Nato-oppdrag i fjerne himmelstrok. Men noko gjorde det med oss, og kan hende gjorde me òg noko med Forsvaret?

Verdien av ålmenn verneplikt er omstridd, men ordninga har i alle høve påverka det norske samfunnet i eit par hundre år. Det er ikkje minst sams erfaringar som gjer oss til ein nasjon, er det sagt. Verneplikt har difor vore eit mål i seg sjølv, til dels i strid med interessene til Forsvaret. No lèt Forsvaret til å ha vunne den striden.

Kva er tapt? Kjensla av at Forsvaret vedkjem oss, den sams opplevinga det er for ungdom å reisa heimanfrå for å øva seg på å forsvara landet. (Eller nekta militærteneste, for den del, argumentera godt for det og få sivilteneste.) Våpenkunnskap og våpenkultur er tapt hjå nye generasjonar, og det er det vesle poenget her.

I norske heimar finst 1,2 millionar registrerte hagler og rifler, og kven veit kor mange uregistrerte. Difor er det å ha ein kolerisk sersjant på vårt indre øyra som masar om sluttstykke i bakre stilling, ein god ting. Ein kan seia mykje fint om dataspel, men dei lærer ikkje ungdomen våpenkultur eller våpenrespekt.

Ungdomsheimevernet vart avvikla i 2016, mest ingen av borna våre skal gjera militærteneste, og organisert jakt er for dei få (200.000 betalte jegeravgift i 2018). Utan hjelp frå Forsvaret, kven tek ansvar for at nye generasjonar anten blir opplærte våpenbruk – eller avvæpna?

Johan Brox