Det meste er tomrom
Alt det lyse og alt det mørke er ein vellukka roman om lengt og einsemd.
Det eksistensielle prosjektet har prioritet hos Brynjulf Jung Tjønn, og med dette grepet er forfattaren på lag med Jon Fosse.
Foto: Cappelen Damm
Roman
Brynjulf Jung Tjønn:
Alt det lyse og alt det mørke
Cappelen Damm
Verda vart til av inkje, heiter det frå mange hald, og ser ein stort på det, er det meste framleis tomrom. For å sleppa laus frå gravitasjonen til jorda lyt ein opp i ein fart på ikring 40.000 kilometer i timen, og med slikt eit tempo vil ferda til dei nyoppdaga planetane kring grannestjerna vår, Proxima Centauri, ta noko slikt som 113.000 år. Det er ein ørliten distanse i kosmisk samanheng. Akk ja.
Den nye romanen til Brynjulf Jung Tjønn, Alt det lyse og alt det mørke, handlar ikkje om universet, men om mennesket, og om fråstanden frå sinn til sinn. Først og fremst møter me Vibeke, dotter hennar, Hildegunn, og far hennar. Faren var ein dugande snikkar med små nevar og frynsete nervar; han levde åleine med Vibeke ein stad nær ein skog, der han fann tømmer til å byggja ei kyrkje. Men alt gjekk ikkje som det skulle, han fekk skulda for ei ulukke, og slike kjem som me veit sjeldan åleine. Den neste ulukka var ein farisear av ein prest, ei attergløyme frå glansdagane til inkvisisjonen, og han gjorde sitt til at snikkaren ikkje fekk fullføra arbeidet. Faren stakk kort og godt av til ein ukjend destinasjon, og Vibeke vart overlaten til ei tante, Liv Annette, eit menneske ein nok ikkje kunne nå fram til om ein reiste med lysfarten i tusen år.
Kjenslevart portrett
Brynjulf Jung Tjønn har med denne boka skrive eit imponerande nært og kjenslevart portrett av eit menneske, av Vibeke. Einsemda hennar, og lengten til faren, er skildra både med konduite og innleving. Det meste verkar absolutt plausibelt, om ein enn kan stussa litt no og då over kor direkte dei framande til tider konfronterer Vibeke og faren. Det var ei nordmanns vis, etter mi røynsle, for skort på vørdnad er helst reservert for familien og andre me kjenner så godt at me veit kor dumme dei eigentleg er. Dei framande står det age av, dei har ikkje røpa seg enno.
Det er det indre landskapet som er den viktigaste åstaden i denne romanen. Dei avgjerande konkrete hendingane dveler ikkje teksten ved. Dei skjer til dels utanfor boka, mellom anna lyt ein vera merksam for å få med seg at det vert sett fyr på kyrkja som far til Vibeke bygde. Reaksjonen er med andre ord meir sentral for teksten enn aksjonen, og der ligg det beste ved dette verket, for det er den personlege opplevinga av det som hender som gjer Vibeke til eit truverdig individ av litterær interesse.
Tidløyse
Brynjulf Jung Tjønn lukkast med dette store prosjektet ved å nytta dei små og seigliva orda i språket. Såleis får ein stundom ei kjensle av tidløyse når ein les, endå kvar einaste bolk er datert. Her er det berre så vidt telefonen er funnen opp på 1990-talet, det finst ikkje koordinatar av mote, musikk, film eller andre fenomen som ofte gjer teneste som tidskoloritt i skjønnlitteraturen. Det eksistensielle prosjektet har prioritet, og med dette grepet er forfattaren på lag med Jon Fosse, sjølv om han er annleis stilistisk. Boka er skriven i eit stort og stundom tyngande alvor, men der teksten er gripande, og det er han tidt, er han sjeldan sentimental, ikkje plagsamt mykje, i alle høve. Tjønn får til å skildra ekte kjensler som faktiske fenomen, utan å nytta svulstige frasar. Den lengten Vibeke kjenner, einsemda ho opplever og kjensla av å vera utilstrekkeleg, når lesaren direkte, hardt og medrivande.
Alt det lyse og alt det mørke er ein roman som fortener merksemd og slik vørdnad me elles berre møter det framande med.
Odd W. Surén
Odd w. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Roman
Brynjulf Jung Tjønn:
Alt det lyse og alt det mørke
Cappelen Damm
Verda vart til av inkje, heiter det frå mange hald, og ser ein stort på det, er det meste framleis tomrom. For å sleppa laus frå gravitasjonen til jorda lyt ein opp i ein fart på ikring 40.000 kilometer i timen, og med slikt eit tempo vil ferda til dei nyoppdaga planetane kring grannestjerna vår, Proxima Centauri, ta noko slikt som 113.000 år. Det er ein ørliten distanse i kosmisk samanheng. Akk ja.
Den nye romanen til Brynjulf Jung Tjønn, Alt det lyse og alt det mørke, handlar ikkje om universet, men om mennesket, og om fråstanden frå sinn til sinn. Først og fremst møter me Vibeke, dotter hennar, Hildegunn, og far hennar. Faren var ein dugande snikkar med små nevar og frynsete nervar; han levde åleine med Vibeke ein stad nær ein skog, der han fann tømmer til å byggja ei kyrkje. Men alt gjekk ikkje som det skulle, han fekk skulda for ei ulukke, og slike kjem som me veit sjeldan åleine. Den neste ulukka var ein farisear av ein prest, ei attergløyme frå glansdagane til inkvisisjonen, og han gjorde sitt til at snikkaren ikkje fekk fullføra arbeidet. Faren stakk kort og godt av til ein ukjend destinasjon, og Vibeke vart overlaten til ei tante, Liv Annette, eit menneske ein nok ikkje kunne nå fram til om ein reiste med lysfarten i tusen år.
Kjenslevart portrett
Brynjulf Jung Tjønn har med denne boka skrive eit imponerande nært og kjenslevart portrett av eit menneske, av Vibeke. Einsemda hennar, og lengten til faren, er skildra både med konduite og innleving. Det meste verkar absolutt plausibelt, om ein enn kan stussa litt no og då over kor direkte dei framande til tider konfronterer Vibeke og faren. Det var ei nordmanns vis, etter mi røynsle, for skort på vørdnad er helst reservert for familien og andre me kjenner så godt at me veit kor dumme dei eigentleg er. Dei framande står det age av, dei har ikkje røpa seg enno.
Det er det indre landskapet som er den viktigaste åstaden i denne romanen. Dei avgjerande konkrete hendingane dveler ikkje teksten ved. Dei skjer til dels utanfor boka, mellom anna lyt ein vera merksam for å få med seg at det vert sett fyr på kyrkja som far til Vibeke bygde. Reaksjonen er med andre ord meir sentral for teksten enn aksjonen, og der ligg det beste ved dette verket, for det er den personlege opplevinga av det som hender som gjer Vibeke til eit truverdig individ av litterær interesse.
Tidløyse
Brynjulf Jung Tjønn lukkast med dette store prosjektet ved å nytta dei små og seigliva orda i språket. Såleis får ein stundom ei kjensle av tidløyse når ein les, endå kvar einaste bolk er datert. Her er det berre så vidt telefonen er funnen opp på 1990-talet, det finst ikkje koordinatar av mote, musikk, film eller andre fenomen som ofte gjer teneste som tidskoloritt i skjønnlitteraturen. Det eksistensielle prosjektet har prioritet, og med dette grepet er forfattaren på lag med Jon Fosse, sjølv om han er annleis stilistisk. Boka er skriven i eit stort og stundom tyngande alvor, men der teksten er gripande, og det er han tidt, er han sjeldan sentimental, ikkje plagsamt mykje, i alle høve. Tjønn får til å skildra ekte kjensler som faktiske fenomen, utan å nytta svulstige frasar. Den lengten Vibeke kjenner, einsemda ho opplever og kjensla av å vera utilstrekkeleg, når lesaren direkte, hardt og medrivande.
Alt det lyse og alt det mørke er ein roman som fortener merksemd og slik vørdnad me elles berre møter det framande med.
Odd W. Surén
Odd w. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.
Tjønn får til å skildra ekte kjensler som faktiske fenomen, utan å nytta svulstige frasar.
Fleire artiklar
Carl Friedrich Abel (1723–1787). Utsnitt av måleri av Thomas Gainsborough frå 1777.
Mellom verder
Carl Friedrich Abel var den siste store viola da gamba-virtuosen.
Trea vil fortelje meg noko, skriv Ranveig Lovise Bungum.
Foto: Trond Mjøs
Kva ospa og dei andre trea kan fortelje oss
Anders Hovden.
Foto via Wikimedia Commons
Hovdens fredssalme
I 1923 sende Anders Hovden salmen «Joleklokker yver jordi» til bladet Under Kirkehvælv, der han kom på trykk same året.
I kvardagen kan det verte litt stress, til dømes får du ikkje den grøne pynten heilt perfekt. Men her er den herlege tomatsuppa mi med skrei.
Foto: Dagfinn Nordbø
Kvardagen
Det er dei det er flest av, kvardagane.
Teikning: May Linn Clement
Det skulle berre mangla
Det er nok ikkje manglande hjartelag som gjer at folk er interesserte i ord.