Roman

Mads Rage:

Og skipet siglar vidare

Samlaget

Det er ein lang tradisjon for å skildre tilværet, kloden eller menneskeætta som eit skip. Ein kan tenke på Joseph Conrads Lord Jim, Jens Bjørneboes Haiene eller Gaute Heivolls Kongens hjerte. I Mads Rages debutroman Og skipet siglar vidare er vi i ei ubestemt framtid, der mannskapet om bord ikkje ser ut til å vite om noko anna enn verda på skipet. Men dei har høyrt at det i tidlegare tider har vore digre udyr i fjorden, dei har bøker om bord, og dei veit at dei alle til sist skal «fare i blåheimen». Dei har altså både mytologi, kultur og dødsmedvit.

Kunsten overlever

Vi ser ferda og mannskapet gjennom auga til den svabrande dekksguten Poll. Ebba, Vik, Jakk, Alis, doktoren og kapteinen har andre roller, men dei gjer ikkje så mykje utover oppgåva si. Av og til et dei dårleg fisk. Ein etter ein blir dei sjuke, og nokre døyr, sjølv om doktoren stadig kokar medisin. Dei døde blir pakka inn i fiskeskinn, med ei bok sydd inn i fiskeskinnet, og kasta over bord.

Poll oppdagar kista der bøkene ligg, og dei lokkar han. Dei skal ikkje brukast til anna enn reisefølgje til dei som er «farne i blåheimen», men Poll lurer unna ei bok. Han er ikkje lesekyndig, men blir fengsla av dei framande teikna. Dette kan seie noko om kunst eller kultur som overlever gjennom tidene: Poll lærer seg teikna, og mot slutten, då det ikkje står så godt til på skipet, og bøkene i kista er borte, skriv han dei ned igjen på fiskeskinn. Kanskje når bodskapen ei etterslekt, kan ein lesar tenke.

Det retningslause livet

Trass i dei trugande forholda mannskapet lever under, er verda deira snever og personane liksom kvar si øy, og det skjer lite på handlingsplanet. Det er kan hende meininga. Skipet seglar inn i eit vindstille varmebelte, det er umogeleg å seie når eller om dei skal kome vidare. Som bilde på det retningslause livet, eller livet der vi på postapokalyptisk vis ikkje lenger kjenner noko anna enn akkurat det vi har rundt oss no, er romanen konsistent i form og innhald.

Språket er fortetta og kling godt, men krinsar også mykje om seg sjølv, utforskar sin eigen klang, og blir dermed enda ein «aktør» som trekker merksemda vekk frå handlingsplanet, og seier «Det er her i språket det er rørsle, det er her vi kjem framover». Det kan kjennest krevjande til tider, på ei anna side har det nok vore det for Rage òg – han har ikkje valt minste motstands veg.

Innimellom trekker han likevel linjer frå livet om bord til universelle samanhengar, som i den bibelske utsegna: «Dette her, det seier eg deg, er ikkje noko verre enn det som har vore», kanskje som ein kommentar til at ting gjentar seg i verdshistoria. Eit miljøperspektiv finst i refleksjonen om forskjellen på eit lite hol i skroget (kloden, om ein vil) og større hol: «Men om det byrjar å rivna på riktig mange stader, vert det etter kvart umogleg å unngå at skipet går ned.»

Er vi i eit vindstille varmebelte no, i vår epoke av historia? Ser vi mest vår eigen nasetipp? Ein skal ikkje tenke altfor ein-til-ein om kvar vesle ting, sjølv om ein må kalle debutromanen til Mads Rage ein allegori. Men det lar seg gjere.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er litteraturvitar og fast bokmeldar i Dag og Tid.