Roman

Anders Bortne:

Ulvens år

Tiden Norsk Forlag

Det beste i livet er gratis, heiter det, og det er ikkje berre eit motto for puritanarar. Men det lyt vel leggjast til at eit og anna av det verste i livet også høyrer til utanfor økonomien. Helvete er dei andre, skreiv Sartre. Det kan vel også vera oss.

Ulvens år av Anders Bortne er ein stutt og tett roman der det heilt vanlege og trivielle vert presentert mot ein bakgrunn av diffuse trugsmål. Her møter me den elleve år gamle Sara som først er på ferie med mor si, Ragnhild, hjå morfaren, der slekta som vanleg er samla til uturvande høyonn på ein gard utan dyr, etter det eg forstår. Foreldra til Sara er skilde og har stifta nye familiar kvar på sin kant.

Terrortrugsmål

Neste dag skal Sara reisa med far sin, Daniel, på ferie til Danmark. Alt tykkjest normalt og banalt, men neste dag melder radio og fjernsyn om auka terrortrugsmål, just slik det var i Noreg for ikkje lenge sidan. Trugsmålet er ikkje konkret, i alle høve vert det ikkje opplyst om noko terrormål. Daniel vil likevel gjennomføra feriereisa med Sara, og med den nye kjærasten, Jannike, medan Ragnhild tykkjer det ikkje er tilrådeleg, slik stoda no er. Spenninga, og det meste av handlinga, i boka er knytt til dette – den vesle usemja mellom Daniel og Ragnhild. Ho kjem til uttrykk gjennom tekstmeldingar og telefonsamtaler, men også i den ikkje heilt funksjonelle kommunikasjonen mellom far og dotter.

Heile tida er lesaren så å seie i beredskap, av di noko kan komma til å skje. Ein ventar på ein eksplosjon, eitt eller anna, kva som helst. I mellomtida held det trivielle fram, slik det oftast gjer, og me er med Daniel og Sara i ymse ærend før dei skal setja kursen mot Danmark, mellom anna til Rikard, far til Daniel. Han bur, visstnok mellombels, på ein sjukeheim, og syner seg som ein grinebitar som er stolt over sin eigen omsorgssvikt då Daniel var liten. No kallar han det ikkje omsorgssvikt sjølv, naturlegvis. Slik han ser det, låg det ein tydeleg filosofi attom. For lesaren ser det meir ut som ein systematisk skort på medkjensle. Det er godt skildra, til dels svært godt, og opprørande utan at forfattaren tyr til dramatiske eller spektakulære effektar. Då Rikard gjekk frå kona si, ville ikkje Daniel snakka med han, men då han kjøpte ei handdokke – ein ulv – til sonen, var det ikkje ende på kor mykje prat han hadde på lager. Til ulven, vel å merka. Korleis Rikard handterte dette, skal eg ikkje røpa her, forfattaren nemner det berre med nokre få ord, men det verkar sterkt på lesaren likevel.

Lågmælt

Tonen i romanen er lågmælt, dermed får små detaljar stor verknad. Når Sara ein augneblink eller to er ute av syne for Daniel, kjenner lesaren den same otten som han. Forfattaren treng ikkje understreka noko som helst. Han syner det fram, og det er nok. Nokre gonger får me likevel vita kva Daniel tenkjer, og då er det gjerne om slikt som ikkje seier seg sjølv heilt eintydig, som at Ragnhild gjerne vil overgå han i otte for Sara. Han kan ha rett i det, men det kan like gjerne vera noko han berre innbiller seg.

I byrjinga av boka tykkjer eg perspektivet er litt problematisk, av di det då ikkje ligg hjå einkvan som er involvert i handlinga, medan forteljarrøysta likevel nyttar relative nemningar som «mamma» og «morfar». Det får heller våge seg, for eg tykkjer Ulvens år er ein fin roman, skriven med kjensle for korleis folk nyttar kvardagsspråket strategisk i alle samanhengar.

Odd W. Surén

Odd W. Surén er forfattar og fast bokmeldar i Dag og Tid.