Roman

Marte Qvenild:

Edens hus

Flamme forlag

Det er ein viss kontrast mellom Hamar og Mexico by. Mellom medisterkaker i brun saus med surkål og poteter, og meksikanske tostadas. Mellom botanikk og revolusjon. Men i kontrastar ligg det eit spenn, og det pregar personane og forteljinga i Edens hus av Marte Qvenild.

Sterkt og gripande

Nora arbeider i Botanisk hage i Oslo. Saman med kollegaen Gudmund har ho ein visjon om å lage veksthusprosjektet Edens hus, som ho i ein presentasjon forklarer slik: «’Her på Tøyen, i det gamle Victoriahuset, står plantene hver for seg, som i en blomsterbutikk’, sa jeg. ’I Eden-prosjektet ønsker vi å koble planter og trær sammen under bakken gjennom et naturlig rotsystem.’»

Bildet av eit rotsystem skal utvikle seg gjennom romanen. Nora har ei mor på Hamar og ein far i Mexico, og no får ho ein telefon frå Yatzil, hushaldaren hos faren Miguel. Nora må kome; faren har kanskje ikkje lenge igjen. Ho reiser først på medisterkake-julebesøk til mora, og snart drar dei begge til Mexico.

«Marte Qvenild skriv knapt og nøkternt, samstundes levande.»

Nora fører ordet gjennom romanen, men når mora Astrid gjer det i ein eigen del, får vi innblikk i studietida hennar i Mexico by, der ho trefte Miguel. Her får vi ei sterk og gripande forteljing om korleis studentopprøret på slutten av 60-talet utspelte seg der – sett frå aktivistane sjølve.

I kampen for å betre sosiale forhold trykte dei og delte ut illegale flygeblad, demonstrerte med fare for liv og helse, måtte ofte flykte frå politiet, blei oppløyste i tumultane og visste ikkje om dei andre venene hadde klart seg. Til sist blei den politiske temperaturen så høg at den gravide Astrid reiste heim til Noreg, og kort fortald vaks Nora stort sett opp her.

Likar å oppdage sjølv

Marte Qvenild skriv knapt og nøkternt, samstundes levande, om alt frå trafikksuset på Carl Berners plass til det meksikanske opprørspolitiets nedsabling. Fordjupinga i Nora, Astrid, Miguel og studentvenene deira frå 1968, Yatzil og Miguels snik av ein bror, Gabriel, dannar lysande portrett av heile menneske. Den personlege historia deira gir grobotn for stadig nye val, som dei òg tar. Universet som blir skrive fram, er ein rett ut sagt strålande prestasjon av andreboksforfattar Qvenild.

Då er det berre litt ergerleg at romanen krakelerer mot slutten. Når kontrastar er det som utgjer ramma for forteljinga, leitar ein lesar etter samanhengar – og likar å finne dei sjølv. Men etter over to hundre sider med nøktern språkføring vel Qvenild å bryte ut av dette mønsteret og i staden peike på slektskapet mellom revolusjonær og botanisk idealisme. Peike på røtene som bind oss alle saman. Minne oss om Miguels innsats i verdshistoria i eit plutseleg agitatorisk språk. Det er forflatande. Det same er trongen til å runde av i ein slags happy ending. Det er ein del sider på slutten eg kunne klart meg utan.

Opp som eit redwoodtre, ned som ei fjellbjørk. Eller for å bruke eit anna bilde: Det er ikkje noko i vegen med medisterkaker, men i litteraturen er tostadas å føretrekke. No kjenner eg at det kom eit veldig omslag i denne bokmeldinga, og det gjorde det jo, men det var nett det det gjorde i romanen òg, for meg. For andre kan det likevel hende det løftar seg, om ein likar at trådane blir festa.

Ingvild Bræin

Ingvild Bræin er forfattar, nordist og fast bokmeldar i Dag og Tid.