Roman

Sally Rooney:

Samtale med venner

Omsett av Tiril Broch Aakre
Cappelen Damm

Då eg første gong såg Greta Gerwig-filmen Frances Ha, var eg 27 år gammal, slik som hovudpersonen med same namn. Eg var heilt ute av meg etterpå. Eg såg filmen igjen eit par år seinare og merka alt då at han hadde mista noko av krafta si; mykje av verdien med filmen var noko som trefte meg der eg var akkurat då.

Miljøet i Dublin

Sally Rooneys Frances er 21 år og studerer i Dublin, men Samtale med venner har likevel fellestrekk med – og endåtil eksplisitte referansar til – New York-filmen Frances Ha. Det handlar om kunst, kjærleik, venskap og einsemd i tidleg vaksenliv.

I tillegg til å vere aspirerande forfattar er Frances aktiv på spoken word-scena saman med kvikke og rappkjefta Bobbi, som ho omtalar som den einaste venen ho har, og som òg er ekskjærasten hennar. Via litteraturmiljøet blir dei kjende med ekteparet Melissa og Nick, som er om lag ti år eldre.

Sjalusi

Diverse omstende fører til personlege konfliktar: Frances blir sjalu på Melissa og Bobbi, Melissa og Bobbi blir sjalu på Frances og så bortetter. Frances innleier eit forhold til Nick, som er skrive fram så kjekt at ein blir nysgjerrig på om Rooney har tenkt på nokon spesiell. Starten på forelskinga er skildra så vanvitig presist at det i blant gjer vondt å lese: «Det var som om noen forsiktig hadde visket bort hele utseendet mitt med enden på en usynlig blyant. Det var en forunderlig følelse og faktisk ikke ubehagelig, selv om jeg også merket at jeg var kald og kanskje hutret.»

Frances blir etter kvart desperat oppslukt, litt på same måte som Ester i Lena Anderssons Rettsstridig forføyning. Men det er ikkje noko sjukt ved framferda til Frances, eg trur alle kan forstå korleis det er å lengte intenst etter ei melding frå ein person ein likar. Men forholdet er av den håplause typen, som ein som utanforståande ønsker skal ta slutt.

Ferie og regnvêr

Midtpartiet, der Frances og Bobbi besøker Melissa og Nick i eit feriehus i Frankrike, sit best igjen hos meg. Her synest eg Rooney får putta inn mange av motsetnadane som ber romanen: latter og gråt, forelsking og sjalusi, ferie og regnvêr. Forfattaren brukar òg ein del fiffige motsetnadar i sjølve språket, med formuleringar som til dømes «for rik til å være komisk» og «mindre kunstig og, på en eller annen måte, mindre overbevisende».

Denne ferien tar meg tilbake til den franske filmen Små hvite løgner der vi møter ein venegjeng på ferie, og faktisk òg den posthume Hemingway-romanen Edens have – begge bittersøte sommarverk med sjalusidrama og fransk solskin.

Midt oppi alt dette, og tilbake i gråvêret i Dublin, sit Frances i same einsemd som Greta Gerwigs filmfigur og lurer på kven ho er, om ho i det heile tatt er nokon. Eg klarer ikkje alltid å forstå kvifor, for uansett kor mykje hovudpersonen insisterer på at ho manglar personlegdom, og sjølv om ho vernar godt om kjenslene sine, verkar ho på meg som ein greitt nok støypt ung vaksen. Det kan vere eg har gløymt ein del frå då eg sjølv var så ung, men ein roman bør kanskje ikkje ekskludere dei som ikkje er 21 lenger, sjølv om eg håpar at haugevis av nettopp unge studentar vil lese Samtale med venner.

Katrine Judit Urke

Katrine Judit Urke er bibliotekar og fast bokmeldar i Dag og Tid.