Actiondrama

Regi: Leon Bashir

Gjengangere

Med: Leon Bashir, Selem Zina, Kim Sørensen, Rune Temte

Etter eit ran hamnar Josef (Bashir) i fengsel. Her inne lyt han kjempa mot kriminelle med ulike grader av blodig alvor. Dette er likevel ikkje verre enn dei indre demonane han kjempar mot. Ein ung nyinnsett, Kris (Zina), blir nokon han kan bry seg om og ta seg av, som eit substitutt for veslebroren han har bilete av over vasken på cella si.

Vals med Bashir

Dette er den andre filmen Leon Bashir regisserer. Han debuterte med actionkomedien Tomme tønner (2010), og han var manusforfattar på Izzat (2005). Som skodespelar har han vore å sjå i begge desse filmane. Med Gjengangere tek han like godt alle hattane pluss produsentrolla. I rulleteksten kjem det til og med fram at han har vore med på rollebesetninga. Og frå den meir lettliva Tomme tønner vel han no å gå innanfor murane, der dei tilsynelatande lystige småkriminelle ofte til slutt hamnar. Etter raude løparar og løfta champagneglas vart han i 2011 dømd for grov vald og hamna sjølv i fengsel. Og det var her han kom på ideen om å laga filmen.

Dramatisk

Fengselsdrama er omtrent ein eigen sjanger. Filmar som Cool Hand Luke (1967), Papillon (1973) og den filmen som gjorde stort inntrykk på meg då han kom ut, Frihetens regn (1994), er døme på det – og eg kunne ramsa opp mange fleire.

Sidan verda for det meste ikkje er sett saman av forbrytarar, vert det endå meir eksotisk og myteomspunne for alle som ikkje har sete inne. Det gjer også at klisjeane byggjer seg opp: om dei barske reglane, om kameraderiet, om korrupte fengselsbetjentar, om raseproblematikk. Det einaste Leon Bashir tydelegvis meiner er annleis i norske fengsel, er at her er ingenting om det berømte såpestykket ein må bøya seg etter i dusjen. Kor tru mot sanninga han er i Gjengangere, veit eg ikkje, men det verkar rart at ein ung mann med reint rulleblad vert sett på same soningsgang som hardbarka menn med forvaringsdom på minimum 21 år. Nuvel, det blir jo meir action i dramaet på denne måten, sjølv om det verkar noko usannsynleg.

Innestengd med udyr

Filmen er god på å veksla mellom håp og håpløyse. Symbolikken med Ibsen blir noko overflatisk, for ikkje å seia corny, men som eit kulturelt motstykke til det ein forbinder med eit uhøvla, hardt kriminelt miljø, skjønar eg dette banale grepet.

Noko ekte oppgjer med machokulturen er det uansett ikkje, her er det auge for auge til siste skeive blikk. Om det eksisterer fengselsvaktar som Frode (Lars Arentz-Hansen) og reinspikka nazisvin som medfangane til Josef, skjønar eg til dels kor vanskeleg det må vera å tøyma sinnet sitt. Venskapen som veks fram mellom Josef og Kris, er sjølvsagt det eldste trikset i fengselsfilmsjangeren, men utan dette ville det fort bikka over i reindyrka vondskap.

Sjølv om det er rom for kompleksitet i rollefigurane, blir det nokså overflatisk og enkelt og ikkje utprega originalt. I den grad det heller ikkje trengst for å klara seg bra som sjangerfilm, og då det er gjennomgåande driv og spenning, landar Bashir og Gjengangere fint på jorda.

Brit Aksnes

Brit Aksnes er frilans kulturarbeidar og fast filmmeldar i Dag og Tid.