Riksteatret

Arthur Miller:

Prisen

Omsett av Torstein Bugge
Høverstad
Regi og tilrettelegging:
Kjetil Bang-Hansen
Scenografi og kostymedesign: John-Kristian Alsaker

Arthur Miller er eit av dei viktigaste namna i verdsdramatikken frå det tjuande hundreåret – og Henrik Ibsens verdigaste arvtakar. Han klarer mest alltid å samle medmenneskeleg drama, samfunnssatire og tidlaus etikk i ein naturleg einskap. Stykka hans eldast liksom ikkje. Vi har nyleg sett eit prov på det i En handelsreisendes død på Nationaltheatret, og no ser vi det att på Riksteatret, i eit av dei aller mest gripande og dramaturgisk perfekte Miller-stykka, Prisen. Eit heilkvelds kammerspel som dette, for fire personar, krev eit tett korresponderande samspel og røynde skodespelarar med djupn. Og trass i eit par svake ledd, som kan hende kunne vore unngått, har regissøren Kjetil Bang-Hansen skapt ei brennande intens teateroppleving, med ærleg og intelligent skodespelararbeid.

Familieoppgjer

Grunnintrigen i stykket er eit familieoppgjer. To brør i 50-årsalderen møtest ved dødsbuet etter far sin, i barndomsheimen, eit trist loftshusvære. Ei tragisk familiehistorie med mykje fallen storleik og knuste draumar vert rulla opp, ein oppvekst der perfeksjonisme og materialisme har fortrengt alle kimar til kontakt og kjærleik. Dei to brørne er framande for kvarandre, og den yngste, som ofra utdanning og karriere på familiealteret, er bitter på den eldste, som – tilsynelatande – er vorten vellukka og velståande. Men biletet er som sedvanleg meir samansett enn det ser ut til.

Det psykologisk tidlause i stykket kan vanskeleg unngå å treffe kven som helst av oss som har kjent seg knebla av eigne og andre sine forventningar, og som motstrevande må finne seg i å ta konsekvensane av eigne val. Éin gong eller fleire i livet må vi vel alle sjå at det som hende oss, var noko vi gjorde sjølv. Det er i denne pinefulle spenninga Kim Haugen som Victor, den bitre broren, og Per Frisch som Walter, den «vellukka» broren, tek nakketak på oss, i så sannferdige konfrontasjonar at det er like før vi vert forlegne og kjenner oss som ulovlege kikkarar. Det er eit suverent, overlegent spel.

Rutinekomikk

Iren Reppen som Esther, kona til Victor, er i det kjenslemessige like truverdig, og umåteleg sympatisk i rolla, men litt for strålande frisk og barnsleg energisk til å illudere som frustrert, mellomaldrande storbyfrue med alkohol- og pengesorger. Illusjonsmessig har Helge Jordal på eit vis det same problemet i rolla som 89 år gamal jødisk brukthandlar. Her er ikkje gjort noko forsøk på å få han til å sjå gamal ut. (Jordal er framleis om lag 20 år for ung til å vere 89.) Dermed er skodespelaren nøydd til å gjere det heile med røystbruk og kroppsspråk åleine, og det endar for det meste i utvendig rutinekomikk. Det er synd, for den finurlege rolla som Solomon kunne med små justeringar vorte ein bravurrolle for Helge Jordal.

Men, trass i innvendingane, hovudpulsåra i denne framsyninga strøymer det sterkt og friskt gjennom. Alsakers dystre, realistiske scenebilete gjer òg sitt.

Bent Kvalvik

Bent Kvalvik er filmarkivar og fast teatermeldar i Dag og Tid.