Korleis er bruken av termen i norske ordbøker? Engelske ordbøker åtvarar no mot bruk av ordet. Collins Dictionary er tydeleg på at «Indians» om amerikanarar er «old-fashioned, taboo», medan «Red-indians» er «an old-fashioned term, now considered highly offensive». Begge oppslaga tilrår «Native Americans».

I bokmåls- og nynorskordboka har det den siste tida kome inn merknader til bruken av ord som «hottentott» og «neger». Når det gjeld det sistnemnde, heiter det at det «kan oppfattast som nedsetjande». «Indianar» har derimot ingen merknad om negative konnotasjonar knytte til seg.

– Ver varsam

Dag og Tid har spurt ein lingvist og Språkrådet om arbeidet i leksikonet bør fylgjast opp i ordbøkene.

Rolf Theil, professor emeritus i allmenn og afrikansk lingvistikk, har jobba med liknande problemstellingar knytte til språk i Afrika. Han har lagt merke til at «buskmenn» er bytt med «san» i Store norske leksikon:

«San er en folkegruppe i Kalahariørkenen i Botswana og Namibia» og «San kommer fra khoispråk og betyr urbefolkning», står det no.

Men Theil meiner dette ikkje løyser problemet:

– Dei menneska som her er omtala som «san», er ikkje éi folkegruppe, men ei lang rekkje folkegrupper som snakkar fleire språk som ikkje eingong er i slekt med kvarandre. Dei har det til felles at dei tradisjonelt har vore jegerar og samlarar og at dei ikkje talar bantuspråk. Og ordet san tyder ikkje «urbefolkning». Det tyder «buskmenn». På språket khoekhoegowab er san akkurat som vårt «buskmenn» ei like nedsetjande fellesnemning for ei lang rekkje folkeslag.

– Heile vegen ser vi denne redsla for å krenkje eller støyte nokon, og gløymer lett at vi europearar ikkje er åleine om å diskriminere folk. Det tippar lett over i ein mange hakk for hårsår nordamerikansk identitets- og krenkingsdebatt.

Misforståing er vanleg

Daniel Ims, seksjonssjef i Språkrådet, meiner vi må gå varsam fram:

– På norsk har indianar ikkje same negative klangen som indian på engelsk i USA. Vi ser difor ingen grunn til å måtte endre tydinga med det same. Når det gjeld det historisk opphavet til nemninga «indianar», altså Amerika som Vest-India, bør vi hugse at mange ord og namn vi brukar i dag, var bruka annleis tidlegare. India («Indias», «Indies») var eit monaleg større område for europearar på 1500-talet enn for oss i dag.

Men Ims strekar samtidig under at ordbøkene rettar seg etter endringar hjå språkbrukarane:

– Dersom «indianar» går ut av bruk eller endrar tyding, vil det få fylgjer for oppslaget i ordbøkene. Bokmåls- og nynorskordboka har elles fått ei løyving på seks millionar til ein større revisjon. Då kan det bli aktuelt å kike på eit omgrep som «indianar».