Per Anders Todal

peranders@dagogtid.no

Demonstrantane som storma Kongressen sist veke, var ein brokete gjeng. Men ein del av dei var tilhengjarar av eit mystisk fenomen kalla QAnon. Forfattar og journalist Øyvind Strømmen har brukt mykje tid på å studere ekstreme rørsler på nettet.

– Kan du forklare med eit par setningar kva QAnon er for noko?

– Det er ikkje så lett. Men dette er eit konspirasjonsteoretisk univers, der grunnførestellinga er at det finst ei kjelde kalla Q på innsida av Trump-administrasjonen. Q legg ut kryptiske meldingar som går inn i ei forteljing om ein hemmeleg krig mellom Donald Trump og djupstaten. Dette er blanda med førestillingar om at leiande demokratar og etterretninga er involverte i ein overgrepsring som held barn i fangeleirar, utnyttar dei seksuelt og haustar eit stoff frå hjernen deira.

– QAnon hadde utspring i nettforum som 4chan og 8chan, der mellom andre den norske terroristen Philip Manshaus fann inspirasjon?

– Det sprang ut av chan-kulturen, og desse foruma har spela ei rolle i å spreie ideane. Men dette universet er under stadig utvikling og inkorporerer omtrent det som er av andre konspirasjonsteoriar.

– Det er mykje fantasifullt i dette universet: Angela Merkel er barnebarn til Adolf Hitler, og 5G-nettet spreier koronavirus.

– Ja, alt mogleg av konspirasjonsteoriar lèt seg blande inn her.

– Bisarre konspirasjonsteoriar som før var marginale fenomen, har no fått mykje større utbreiing og skapt ei slags politisk rørsle?

– Folk som trur på delar av dette tankegodset, er blitt valde inn i Kongressen i USA. I demonstrasjonen som enda med storminga av Kongressen, var innslaget av QAnon-folk ganske stort, og to av dei fire demonstrantane som døydde, var QAnon-tilhengjarar. Dette er ikkje berre eit marginalt fenomen lenger.

– Det er eit vanskeleg landskap å få oversikt over, dette. Islamistar, nazistar og kommunistar, dei er liksom meir forståelege.

– QAnon er veldig vanskeleg å oppsummere. Så spørst det kor langt inne i universet ein må vere for å bli rekna som ein del av det. Ein kan jo kjøpe delar av verdsbiletet, utan å tru at demokratiske politikarar haustar eit stoff frå hjernen til barn for å ruse seg.

– Kor utbreitt er dette tankegodset i Noreg?

– Det finst nokre norske Facebook-grupper for QAnon-idear Gruppa InitiateØ, som før heitte InitiateQ, er ei slik gruppe, der du finn ei rekkje QAnon-inspirerte konspirasjonsteoriar. Gruppa har kring 2800 medlemer, men det er vanskeleg å vite kor mange som faktisk trur på det som står der.

– I nokre av dei norske QAnon-inspirerte gruppene kjem det ofte skuldingar om at politikarane våre driv med landssvik. Det læt som ein litt farleg retorikk.

– For dei som er overtydde om at valet i USA var juks, er det jo ein viss logikk i å ta seg inn i kongressbygningen for å forsvare demokratiet. Og for dei som trur på nokre av dei meir ekstreme teoriane, kan det få konsekvensar for kva ein sjølv kan gjere. I eit ganske velfungerande demokrati er truleg steget frå tanke til handling lenger. Men retorikk om forræderi er ikkje utan konsekvensar. Det ber med seg eit valdspotensial.

– Alternativmediet Document.no har forsvart QAnon. «Informasjonen derfra er av vekslende kvalitet, men flere poster peker i retning av at Q har svært innflytelsesrike og velinformerte kilder», skreiv Document-skribenten Christian Skaug i fjor sommar,

– Hos Document.no finn du fleire påstandar frå QAnon-universet, som historia om at amerikanske spesialstyrkar skal ha vore i kamp med CIA-folk ved eit datasenter i Frankfurt i fjor haust for å få tak i nokre serverar som hadde med valfusket å gjere.

– Påstanden om at Trump vart fråstolen valsigeren blir stadig kolportert av Document-redaktør Hans Rustad.

– Den ideen er svært utbreidd i heile Trump-rørsla, og det er ikkje så overraskande at vi finn han i Noreg òg. Men for å tru på det må ein jo tru på ei temmeleg stor samansverjing som inkluderer mange republikanarar.

– Dei sosiale medieplattformene har no stengt ute ein del av dei konspiratoriske gruppene. Fører dette berre til at desse ideane finn nye kanalar, eller avgrensar det spreiinga?

– Både ja og nei. Somme vil flytte seg til andre plattformer, men desse kanalane har ikkje den enorme rekkjevidda til Facebook og Twitter. Dei andre plattformene blir truleg mest for den harde kjernen.

– Mistilliten til media er sentral i konspirasjonstenkinga. Og sensur gjev næring til oppfatninga av at media vil skjule sanninga for folk?

– Alt som skjer no, stadfestar fiendebiletet til desse folka: QAnon-foruma blir fjerna fordi det er der sanninga er. Men samtidig blir desse ideane mindre synlege.