Skogbrannar herjar vingardane. Ein orkan legg eit øysamfunn i ruinar. Ei stor hamn er fløymd over. Samstundes går mektigaste borgaren i republikken kring i hovudstaden og oppfører seg meir og meir lunefullt. Han kranglar med idrettsfolk. Han trugar med å seie opp avtaler. Han gjer seg urimeleg avhengig av familiemedlemar. Han har raserianfall mot staben sin.

I Senatet og i rettslokala vert dei gamle, konstitusjonelle formene framleis haldne ved lag. Men plebeiarane kjenner på at elitane mistar grepet. Korleis kunne det vere annleis? Kvar veke kjem det nye avsløringar om hykleriet til desse elitane. Dei preikar borgarlege dydar; dei vert skulda for seksuell forderving.

Og medan dei kvinnelege filmstjernene noko forseinka rettar skuldingar mot den utsvevande filmprodusenten, held hardt prøvde og slitne legionar fram med krigane i fjerne ørkenar og fjell. I aukande grad undrar soldatane seg over kva dei eigentleg er ute etter i desse avkrokane. Dei høyrer med avsky om kor dårleg behandling dei får, veteranane der heime. Men dei trøystar seg med at det i det minste finst generalar – menn som dei sjølve, røynde av kamp – i maktkorridorane.

Fem dagar i veka, i snitt, forsikrar eg meg sjølv om at alt som har hendt i USA dei siste ti åra, er godt innanfor det som er normal amerikansk historie. Men to dagar i veka fryktar eg for at eg gjennomlever dei aller siste åra til republikken.

Rollelista var særleg romersk for to veker sidan. Tenk på Harvey Weinstein, rovdyret med ei framferd som i mange år har vore ein «open løyndom» blant nett dei hollywoodtypane som førre året så ihuga fordømde Donald Trump for skrytet hans om «grabbing» av kvinner i skrittet.

«Kvinner burde aldri bli snakka om på den måten», erklærte skodespelaren Ben Affleck for eit år sidan, etter offentleggjeringa av Trumps «garderobeprat» med Access Hollywood-verten Billy Bush i 2005. Men Affleck vart ikkje «sint og trist» på grunn av mentoren Weinsteins rulleblad som bølle og kvinneplagar før det var klint utover heile The New Yorker. Dette vart for mykje for Rose McGowan, openbert eitt av Weinsteins mange offer, som bad Affleck om å «f*** off». Etterpå kom andre skodespelarar og hevda at Affleck sjølv hadde «grabbed» dei.

Erfaringa mi er at det er få ting som gjer den vanlege amerikanar meir rasande enn hykleriet til den liberale eliten. Det er ingen tvil om at Trump òg kan forklare kjønnsdiskrimineringa si med – som Weinstein seier – at «han voks opp i 1960- og 1970-åra da alle reglar for åtferd og arbeidsplassar var annleis». Men Trump gjev seg i det minste ikkje ut for å vere feminist. Weinstein skaffa hundretusenvis av dollar til Hillary Clintons presidentvalkamp. I januar var han med på Anti Trump Women’s March i Park City i Utah. I mai sat han ved sida av Clinton under eit innsamlingsarrangement for Planned Parenthood, USAs største leverandør av produkt og prosedyrar for fødselskontroll, inkludert abort.

I Roma, skriv briljante Tom Holland i boka Rubicon: The Triumph and Tragedy of the Roman Empire, var «sensurtrongen spegelbiletet av ein siklande appetitt for skiten fantasi». Ja, det høyrest kjent ut.

Ingen historikar i min generasjon har gjort meir for å skape interesse for det gamle Roma enn Holland. Bøkene hans har gjeve meg meir glede enn noko anna eg har lese i år. Slik han fortel det, døyr republikken for umerkande til at nokon sørgjer over han. På overflata var forfallet ein følgje av stadige borgarkrigar. Men dei underliggjande årsakene var det manglande måtehaldet og den sosiale isolasjonen til den romerske eliten, framandgjeringa av dei plebeiiske massane, den veksande politiske makta til generalane og det gunstige klimaet alle desse tendensane skapte for demagogar. Når ein les Hollands skildringar av dei skamlause orgiane og den ekstravagante kokekunsten i Baia, den segnomsuste feriestaden ved Napolibukta, er det uråd ikkje å tenkje på dagens La La Land.

The Founding Fathers visste godt at den uavhengige nasjonen dei proklamerte i 1776, kunne kome til å ende som den romerske republikken. Særleg frykta dei at det skulle dukke opp ein populistisk demagog. Som Alexander Hamilton åtvara mot i den første utgåva av The Federalist Papers, er det slik at ein «farleg ambisjon (...) ofte lurer bak den falske maska av omsut for folkets rettar (...). Av dei som har avskaffa fridomane i republikkar, har dei fleste byrja karrieren med å fri til folket; dei byrja som demagogar og enda som tyrannar.»

Det var eit tema Hamilton vende attende til i 1795. «Det er berre å sjå på historia til nasjonar», skreiv han, «for å oppdage at alle land, til alle tider, lir under forbanninga av menn med unormale ambisjonar, som ikkje skyr noko dei trur vil styrke eigen framgang og stilling (...) sleiske og ustadige demagogar, som prisar makta (...) og utnyttar veikskapane, lastene, avmakta og fordomane» som finst i folket.

Og Hamilton var, av alle Founding Fathers, den som var viljug til å gje presidentembetet mest makt.

I førre månad, på ein konferanse organisert av den tidlegare utanriksministeren George Schultz, presenterte historikaren David Kennedy ei grundig avhandling om presidentskapshistoria som gjorde meg meir pessimistisk enn på lenge. Kennedy peika på at presidentskapet over tid har blitt langt mektigare og «populistisk» enn dei som trekte opp rammene for grunnlova av 1787, med maktfordelingsprinsippet så klart uttrykt, hadde sett for seg.

Kongressen var meint å vere den dominerande greina av styringssystemet. Men frå 1832 vart kandidatane valde av nominasjonskonventa til partia. Frå 1880-talet pressa progressive krefter på for ei reform av det Woodrow Wilson nedsetjande kalla «kongresstyring». 1900-talet såg dei første presidentprogramma – Square Deal, New Deal, Fair Deal – som vart selde til publikum gjennom aviser, og seinare radio og fjernsyn. På 1960-talet kom nye prosedyrar for å velje ut ein presidentkandidat («presidential primaries and caucuses»). Med internettet tok systemet enda eit steg vidare til direkte folkestyrt presidentmakt. Resultatet var president Trump, kongen av twittertrolla.

Umerkeleg har grunnlaget for republikken forvitra. I Roma la ingen eigentleg merke til at Oktavian – eller Augustus, som han vart omdøypt til i 27 f.Kr. – vart keisar, for dei ytre formene for republikansk styre vara ved. Likevel var symptoma på forvitring overalt, ikkje minst i dekadansen til den romerske eliten.

Eg har aldri blitt overtydd av dei som fryktar framveksten av ein amerikansk fascisme som den Sinclair Lewis skildrar i It Can’t Happen Here. Ingen av protagonistane i dagens amerikanske drama vil sjå bra ut i brun skjorte, høge støvlar og ridebukser. Men i toga? Eg kan ikkje førestelle meg eit plagg som passar betre til Weinstein og presidentkeisaren han både skjeller ut og liknar på.

Einerett: The Sunday Times / Dag og Tid Omsett av Lasse H. Takle