Farbror Ian likte å spørje den yngre bror sin, den salige far min, om når bortskjemde Niall skulle forlate universitetet og få seg ein skikkeleg jobb. Det som låg under, var at ved å bli akademikar hadde eg i grunnen mislukkast i å bli vaksen. Stundom trur eg onkel Ian hadde rett.

Noko av det som var tiltrekkjande for meg ved universitetslivet, var nett det at akademisk arbeid ikkje likna på verkeleg arbeid. Ved Oxford hadde rettleiarane mine store kontor med trepanel på veggane med tårnhøge bokhyller og sprosseverk i vindauga. Dei gjekk ikkje i dress, men i gamle tweedjakker med skinnlappar på olbogane.

I om lag halve året laut universitetslærarane finne seg i at studentar banka på døra deira med samanraska essay som skulle diskuterast. Men i feriane var dei frie til å gjere det dei ønskte, så lenge dei frå tid til annan gav ut bøker. Eg bestemde meg for å slutte meg til desse lukkelege nerdane.

I desse fjerne 1980-åra kom akademiske historikarar i mange ulike valørar. Det var illsinte marxistar. Det var briljante liberalarar. Det var polemiske radikalarar. Og det var bitre toryar. Dette var ein del av gleda ved Oxbridge-røynsla. I haustsemesteret pugga du om det framveksande borgarskapet og den fallande lågadelen. I andre semesteret vart du send til ein konservativ rettleiar, og lærte at dette var det reine vrøvl.

Alt i alt fann eg ut at det var morosamast med dei konservative lærarane. Vi Oxford-thatcheristar var ein minoritet, det er sikkert og visst, men vi hadde våre mentorar, og dei egga oss. Eit høgdepunkt i tida mi ved Oxford var då eg vart vald inn i The Canning Club, ei konservativ diskusjonsgruppe driven av studentar, men med mellomalderhistorikaren Jeremy Catto som møteleiar.

Eg spolar raskt 30 år fram og finn meg sjølv ved Stanford. Livet som akademikar har ikkje vore akkurat som eg hadde førestilt meg, men ikkje langt ifrå. Bøker? 15, sist eg talde. Sjuskete jakker? Ein heil garderobe full. Ein grad av fridom som er ukjend i alle andre yrke? Ingen tvil.

Men det er éin stor forskjell som har smoge seg innpå meg nesten umerkande. I dag finst det knapt ein einaste konservativ blant akademiske historikarar. På amerikanske historiefakultet, ifølgje ein studie frå 2016 av 40 leiande institusjonar, er registrerte demokratar i fleirtal i høve til republikanarar i forholdet 33,5:1. Samanlikn dette med forholdstala for juss (8,6:1) og økonomifag (4,5:1). Forholdstala vert høgare om du utelèt eldre tilsette, så trenden går i tydeleg progressiv lei.

Dette gjer det lettare å forstå at kort tid etter at eg byrja å arbeide ved Stanfords Hoover Institution, vart eg oppsøkt av den eine studenten etter den andre. Nokre var sjølverklærte konservative, andre registrerte republikanarar, men dei fleste var libertarianarar, klassiske liberale eller usikre. Den felles klagesongen deira var at campus var dominert av progressive, og at det endåtil var vanskeleg å få konservative talarar utanfrå. Målet for dei alle var intellektuelt mangfald.

Eg kom i hug Jeremy Catto og oppmuntra dei. Eg gjorde framlegg om å starte ein serie møte med innleiarar utanfrå om temaet talefridom. Eg gjekk mot dei som meinte at berre konservative skulle inviterast. Ettersom rektor og dekanus òg ønskte å fremje talefridom ved Stanford, sameinte vi kreftene. Vi ville ha ein brei basis for initiativet, så vi drog inn ein kollega som var demokrat, Mike McFaul, og involverte alle studentpublikasjonane, frå så vel venstre- som høgresida. Vi organiserte fem slike Cardinal Conversations, som tok opp emne frå teknologi og politikk til populisme og ulikskap.

Det var (som eg hadde venta) motstand heilt frå starten. At vi inviterte Charles Murray, vekte særleg sterkt raseri på venstresida. Heilt sidan offentleggjeringa i 1994 av Murrays bok The Bell Curve (i samarbeid med Richard Herrnstein), har det vore strid om den (korte) diskusjonen deira om rase som ein faktor for ulikskapar i IQ, og påstanden deira om at sosioøkonomisk suksess heng saman med genetikk og ikkje berre miljøpåverknad. Omfanget av diskusjonen verket til Murray har skapt, burde vere eit argument for at boka er viktig, utan omsyn til om ein er einig med han eller ikkje.

Campus-venstre var av ei anna meining. Åtte studentgrupper gjekk saman om å skrive til rektor, med krav om at invitasjonen til Murray vart trekt attende. «Murrays arbeid er ikkje eit akademisk tiltak», skreiv dei. «Det er eit grunnlag for kvitt overherredømme.» Då arrangementet likevel vart gjennomført, organiserte dei ein larmande protest.

Dette var om lag som venta – sjølv om eg vart overraska over å høyre studentar messe: «F*** Steve Bannon/ F*** the western canon.» Det eg ikkje hadde venta, var at protestleiarane ville freiste å ta over styringskomiteen av studentar som vi hadde skipa.

Eg møtte representantar for dei ulike krenkte studentgruppene. Eg høyrde dei hevde at eg «gjorde talefridomen til eit våpen». Og eg vart overtydd om at antipatien deira andsynes Murray ikkje var grunna på lesing av boka hans.

Eg hadde ingen innvendingar mot at synspunkta til desse gruppene vart lagde fram, men byrja frykte at dei var ute etter effektive middel til å stogge framtidige arrangement. Den eksisterande komiteen var ikkje urepresentativ: berre halvparten av medlemane var kvite og halvparten var kvinner. I motsetnad til dette såg det ut til at gruppene som var representerte ved «koalisjonen av bekymra studentar», utgjorde ein heller liten del av heile studentmassen. Då eg fekk høyre at leiaren deira hadde kalla inn til krisemøte for å endre strukturen til komiteen, mobiliserte eg republikanarane på fakultetet.

No har e-post vi utveksla, blitt offentleggjord. Eg er fordømd for umåtehalden språkbruk. Greitt nok. Straks det synte seg at desse e-breva uaktsamt var komne uvedkomande i hende, trekte eg meg ut av Cardinal Conversations.

Når eg les e-posten om att no, blir eg slått av den barnlege, muntre tonen. «Ein glimrande siger», skreiv eg morgonen etter Murray-hendinga. «No går vi over til den meir subtile leiken der vi knuser dei på det som gjeld komiteen. Fridomsprisen er evig vaktsemd.» Så la eg til: «Det kan òg vere vel verdt å undersøke litt kring Mr O» – det vil seie leiaren for protestane.

Ikkje noko av dette skjedde. Møta i studentkomiteen vart utsette gong på gong. Ingen gjorde noko gravearbeid på Mr O. Vårsemesteret kom. Det einaste resultatet av e-posten var at eg trekte meg attende.

Av alt dette dreg eg to konklusjonar. Først: Kaoset kunne vore unngått om dei konservative ved universiteta ikkje hadde kjent seg så kringsette. Det går ein debatt om talefridomen er blitt innskrenka ved amerikanske universitet dei seinare åra. Eg er ikkje i tvil om at det er slik. Studentar som står mellom dei to ytterfløyene, er redde for at ei tilfeldig utsegn vil bli oppfatta som «krenkande» eller «sårande», og at sosiale medium vert sleppte lause for å vanære dei. Konservative studentar lyt teie, eller slåst ein kulturkrig der dei er i håplaust mindretal.

Den andre leksa eg har lært, er at farbror Ian hadde rett: Eg må verkeleg bli vaksen. Studentpolitikk bør overlatast til studentar. Så eg tek tweedjakka på og trekkjer meg attende til studerkammeret eg er så glad i. Det er på tide å skrive ei ny bok.

Einerett: The Sunday Times /
Dag og Tid

Omsett av Lasse H. Takle

Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.