Då den syriske politimannen tok meg frå fengslet og sette meg i bilen, visste eg ikkje kvar han skulle ta meg. Eg torde ikkje å spørja, for eg høyrer det eg ikkje likar av politimennene frå Midtausten. Men eg tenkte at eg skulle flyttast til eit anna fengsel.

Eg hadde budd i Damaskus i fem år etter at eg flykta frå Irak. Plutseleg vart eg fengsla og sat seksti dagar for dei politiske meiningane mine. Fengslet var overfylt og det krydde av fangar av ulike folkeslag.

Etter få timar stoppa bilen eit par gonger, og eg såg eit libanesisk flagg vaia mellom sedertrea. Bilen stoppa i ei hovudgate, politimannen opna bildøra og eg gjekk ut. Eg hadde ikkje sett føtene mine på bakken før han gav meg ein penn og eit papir:

– Underteikn her!

Eg skreiv under utan protestar.

– Veit du kva du underteikna?

– Nei?

– Din idiot, kharaie alek! Min skit over deg! Dokumentet fortel at du er deportert frå Syria. Kjem du tilbake, får du straff som ein brotsmann. Greitt?

Han skubba meg bort, gjekk inn i bilen og køyrde sin veg.

Libanon var okkupert av Syria på denne tida. Kvar ein som ikkje var velkomen i Syria, vart kasta til Libanon. Syria kasta søppelet sitt i Libanon, vart det sagt på denne tida.

Eg visste ikkje kva for by eller kva del av Libanon eg vart kasta til. Eg såg ein skare i horisonten borte frå hovudvegen. Eg gjekk dit. Det var eit torg. Eg spurde ei dame som selde fetaost og yoghurt:

– Kvar er eg no?

– Bar Eljas, svara ho.

Ein libanesisk landsby i Beqaa-dalen, altså.

Brått stoppa ein bil framfor ein bygning vakta av PLO-soldatar. Ein geværmunning strekte seg ut av bilvindauget og skaut ei salve mot soldatane. Dei vart råka, men ein væpna soldat skaut mot bilen frå andre høgda. Basaren vart plutseleg berre eit kaos, folk kasta seg på bakken, menneske over menneske, kjøt over kjøt. På få sekund var det som ein jordskjelv i basaren. Med eitt reiste alle seg, rydda borda og bretta med grønsaker, ost og andre salsvarer, medan vaktene låg få meter borte og blødde frå munn og mage. Ingen brydde seg om soldatane som blødde. Som om det ikkje hende. Eg var den einaste som fullstendig vart kapra av det ukjende og stod i sjokk­tilstand utan å vita kva eg skulle gjera. Denne augne­blinken planta i meg ei kjensle av at eg ikkje var av denne verda av hat og mord. Det eine arabiske landet kasta meg utfor grensene sine, og blod og død møter meg med det same. Kven skal eg venda meg til, kvar skal eg gå og klaga, kvar skal eg finna ly i eit framandt land, utan ei krone i lommene mine. Eg bad til Gud:

«Eg er veik og hjelpelaus under di store makt. Eg overlèt lagnaden min i dine hender. Eg er veik og overflødig i denne verda. Kvifor skapte du meg? Til liding og tortur? Er det dette livet du gav meg og som du er stolt av? Eg er ikkje takksam for denne gåva. Ta henne frå meg. Få meg til å sleppa å ta imot gåva di!»

Då sa ei kvinne brått til meg, som om ho vekte meg frå det fjerne:

– Det verkar som om du er ny her, unge mann. Du burde ha kasta deg på bakken.

Eg fortalde kvinna heile historia mi. Ho sa eg kunne koma med henne heim, og ho ville be son sin, som var på min alder, hjelpa meg.

Ah! Så fort Gud lyttar til meg! Han kjenner tankane mine. Han er meg nærare enn halspulsåra.

Om kvelden sat eg med denne kvinna, son hennar, kona hans, to born og dottera Nahid. Vi åt auberginegryte, og frå då av elska eg denne retten som eg framleis kjenner smaken av i munnen. Om natta omfamna eg draumane mine og sov trygt.

Eg vart eitt med familien. Eg hjelpte sonen i snikkarbutikken, og vi vart vener. Han og mora lika meg. Systera laga te til meg og tala med meg i timevis. Dei leit på meg. Eg svikta ikkje dei heller. Og det var son hennar som ordna eit algerisk pass til meg. Han sa at Sverige og Danmark hadde fått nok flyktningar og ikkje ville ha fleire. Men no hadde Noreg opna grensene sine for flyktningar.

– Det ser ut som om Noreg er lagnaden din. Eg har skaffa deg dette algeriske passet, då treng du ikkje visum.

Noreg var eit svart hol for meg. Eg visste ingenting om Noreg. Ibsen var svensk. Då eg spurde ein intellektuell om landet, fann han berre éi bok skriven av ein nordmann – Markens grøde. Eg las boka om natta med stearinljos, medan skotvekslingane herja i gatene. Fantasien reiste mellom skogane, og eg drøymde om Isak og eg vona at Geisler stod å venta på meg.

Men eg måtte reisa via Damaskus. Det var som å gå på eit minefelt. Om dei tek meg, forsvinn eg på nytt i eit syrisk fengsel med tortur på uviss tid.

På flyplassen i Damaskus leverte eg passet. Eg hadde bytt fotoet og dynka det med te for at det skulle sjå gamalt ut og i harmoni med det gamle, nesten samankrølla passpapiret.

Før eg leverte passet til syrisk passkontroll, fall fotoet av. Eg vart livredd for at eg skulle verta teken med falske dokument. Eg klistra det på att med spytt. Seinare lo eg i årevis av denne augneblinken.

Reisa mi frå Syria med det passet eg hadde, var eit mirakel. Og eg hadde ein koffert full av bøker – berre bøker. Då politikontrollen såg bøkene, såg dei mistenksamt på meg og kroppsvisiterte sjela mi med augo frå topp til tå. Kvar celle i kroppen rista av redsle.

– Berre bøker, spurde politimannen meg.

– Eg sel bøker og lever av det, svara eg.

Då han peika med handa at eg kunne gå til inngangen, banka hjarta mitt enno av redsle.

Då eg sat i flyet, sa eg til meg sjølv: «Til helvete! Eg lovar Gud at denne verda no er historie for meg. Eg vil aldri koma tilbake i levande live.» Eg ville at heile dette systemet skulle døy – i staden for å liggja hundreår etter hundreår på dødsleiet og torturera menneska år etter år. Denne verda mangla skaparglede som gjorde at ho var ute av stand til å fornya seg. Denne verda hadde gjort meg sjuk på sinnet – og eg ville forlata henne endå om heile familien min budde her.

Eg kjende med fingeren på eit barberblad som låg i jakkelomma. Det hadde eg alt planlagt. Om dei sende meg tilbake frå Noreg, ville eg skjera over pulsåra, slik at eg kom tilbake til Midtausten att som eit kadaver.

Då eg landa på Fornebu i Oslo, fekk eg same kjensle som då eg stod på torget etter skyteepisoden. Eg hugsa brått Tariq bin Ziad, som hærtok Spania. Seglskutene hans landa i år 711 ved sørkysten av Spania med 7000 soldatar. Han samla dei ved ei klippe som vart kalla Tariqs klippe – gibraltar på arabisk. Han fekk vita at gotarkongen Roderick hadde samla ein stor hær. For å setja soldatane sine andsynes eit fait accompli brende han seglskutene og sa til soldatane: «Havet er bak dykk og fienden er framfor dykk. Det er sigeren eller døden!» Og dei makta å slå den spanske moralen i hundreår.

Døden ventar meg om eg vert send tilbake, tenkte eg då eg hadde den norske passkontrollen framfor meg. «Kvifor kastar du meg, kjære Gud, frå land til land? Høyrer eg til på denne kloden?»

Eg kjende på nytt på barberbladet i brystlomma, peika på himmelen og tenkte: «Eg overlèt sjela mi i hendene dine på nytt», før eg sa til ein kvinneleg passkontrollør:

– Eg kjem for å søkja asyl.

Ho smilte og sa:

– Vent litt.

Ho tok passet mitt og tala på walkietalkie. Etter fem minutt, som verka som femti år, kom ein politimann, smilte, tok passet og leidde meg.

– Please, come.

Merkeleg. Han korkje stirde aggressivt som politimennene i Midtausten eller sa «idiot» og «min skit over deg». Han sa i staden:

– Har du bagasje med deg?

Vi tok kofferten frå rullebandet og gjekk gjennom vanleg kontroll saman med passasjerane. Då eg opna kofferten, såg politikvinna i han, smilte og spurde:

– Kva for bøker er det?

Eg forklarte at det var bøker om filosofi, kultur, poesi og politikk. Det verka som om bøker ikkje var noko mistenkjeleg i dette landet.

– Berre bøker? Ikkje klede?

– Berre bøker, svara eg.

Eg var sliten, og politimannen såg ut til å skjøna det. Han tok kofferten min, gjekk framfor meg og opna dørene for meg. Han leverte meg til eit politikontor. Der vart eg avhøyrd, og eg fortalde at passet var falskt og gav dei ekte identitetspapir. Etter eitt minutt henta politimannen to kaffikoppar, ein til han og ein til meg. Det verka som om eg hadde hamna på ein annan klode. Denne smilande mannen kunne ikkje vera ein politimann? Eg hadde aldri sett ein politimann som smiler. I mi verd kan ein politimann smila hånleg til meg, men ikkje ein venleg smil.

Denne artikkelen vart først trykt i
Dag og Tid 14. desember 2007.