Å setje ein pris på eit menneskeliv kan vere nyttig på mange samfunnsområde, seier Ståle Navrud. Han er professor i miljø- og ressursøkonomi ved NMBU og har arbeidd mykje med prising av ulike samfunnsgode – til dømes førebygging av dødsfall.

– Slik verdsetjing av liv eller leveår blir brukt til å dokumentere nytteverdien av eit tiltak, mellom anna av transportetatane og miljøstyresmaktene.

Den vanlege metoden for slik prising er å spørje folk kor mykje dei er villige til å betale for tiltak som reduserer dødsrisiko. Dette ligg til grunn for ei rettleiing i samfunnsøkonomisk analyse frå Finansdepartementet, som for tida verdset eit såkalla statistisk liv til 34,5 millionar kroner. Barn under 18 år er verdsette til det dobbelte. Talet er eit anslag for kor mykje samfunnet vil investere for å unngå at eit menneske døyr før venta levealder.

«Verdien av eit statistisk liv» blir mindre brukt på helsefeltet, dels fordi det fort skaper etiske problem, meiner Navrud.

– Men også i helsesektoren reknar dei på dette, for å finne ut korleis ein kan spare leveår for minst kostnad. Helsestellet nyttar òg kvalitetsjusterte leveår i reknestykka. Det vil seie at eit leveår er mindre verdt om ein ikkje har full helse, seier Navrud.

– Helsedirektoratet verdset eitt leveår til 1,3 millionar kroner. Dermed blir eldre som døyr før forventa levealder, tillagde ein lågare verdi enn yngre vaksne. Det hadde vore bra om dette vart gjort meir ope.

– Kan slike reknestykke vere til hjelp i handteringa av koronaepidemien?

– Der er alt usikkert. Kostnadene er svært store, og ingen veit sikkert kor stor nytten av tiltaka er. Men om vi til dømes seier at tiltaka til regjeringa kan spare 10.000 liv, er det ein samfunnsøkonomisk nytte på 345 milliardar, i tillegg til nytten av at langt færre blir sjuke. Så sjølv om tiltaka har store kostnader, kan samfunnsnytten vere større.

Truleg er uvissa ein grunn til at politikarane har valt å ty til så store tiltak, meiner Navrud.

– Når det kan få så enorme konsekvensar for liv og helse om ein tek feil avgjerd, er det nok lettare å ta dei økonomiske kostnadene. I ettertid vil politikarane truleg tole betre å bli kritiserte for å ha teke for hardt i enn for å ha gjort for lite. Med klima er det annleis: Mangelfulle tiltak no kan få store konsekvensar om hundre år. Men da slepp dagens politikarar å svare for det.

– Koronatiltaka kjem til å gjere oss fattigare. Om det blir mindre pengar å bruke til helseføremål i framtida, vil det truleg føre til tap av liv på sikt?

– Om økonomien krympar og fordelinga blir som før, blir det effekten. Men det er slett ikkje sikkert det går slik. Kanskje kjem helseføremål til å bli prioriterte høgare etter denne krisa, med betre beredskap og betre kapasitet i helsestellet. Dette er ei prioriteringssak. Kanskje går det mindre pengar til vegar og tunnelar i framtida, og meir til helsestellet.