Den seks år gamle son min og eg har lese trilogien Den mørke materien av Philip Pullman. Bøkene til Pullman er eit slags ateistisk motstykke til C.S. Lewis’ sjarmerande Narnia-serie. Ein sentral idé i plottet er teken frå moderne fysikk: at universet vårt er eitt blant eit uendeleg tal univers, og at det kanskje finst markhol som bind det eine universet til det andre.

Pullmans Oxford kjem i to versjonar: Oxford slik vi kjenner byen, framleis sjarmerande, men i aukande grad forderva av modernitetens styggedom, og Oxford i ei verd der mindre har endra seg sidan det 17. hundreåret.

Kan hende finst det eit utal univers. Kan hende finst det ein planet Jorda der det for to år sidan var 39.000 veljarar i Michigan, Pennsylvania og Wisconsin som valde å røyste på Hillary Clinton heller enn på Donald Trump. Korleis hadde ein slik planet sett ut i dag? Det innlysande svaret er at riksrettsaka mot presidenten ville ha byrja for eitt og eit halvt år sidan.

Twittermeldingane frå Trump fredag for to veker sidan var i sum ei forfalska tiltaleerklæring som lista opp den politiske ròtenskapen som republikanarane ville ha samla i ein pakke kalla «store og mindre brotsverk» om Clinton hadde vunne valet.

Trump oppmoda justisminister Jeff Sessions til å «sjå på all korrupsjonen på ’den andre sida’, inkludert e-post, Comey-løgner og lekkasjar, Mueller-konfliktar, McCabe, Strzok, Page, Ohr, FISA-misbruk, Christopher Steele og den falske og korrupte mappa hans, Clinton Foundation, russisk samansverjing med demokratane – og veldig mykje meir».

Dersom namna McCabe, Strzok og Ohr ikkje seier deg noko, har du ikkje følgt grundig nok med på Fox News. Andrew McCabe var – inntil han fekk sparken i mars, som mistenkt for å ha lekt informasjon til media – sjef for FBI. Peter Strzok og Lisa Page var det romantiske paret, den eine knytt til FBI og den andre advokat, som før presidentvalet utveksla twittermeldingar som inneheldt løfte om å «setje ein stoppar for» at Trump skulle kunne bli president. Bruce Ohr var inntil i fjor assisterande justisminister. Kona hans, Nellie, arbeidde for Fusion GPS, eit forskings- og etterretningsfirma, der ho jobba saman med tidlegare MI6-offiser Christopher Steele om det notoriske anti-Trump-dokumentet.

Hadde Hillary Clinton blitt president, ville Trump TV ha tevla med Fox om å overtyde sjåarar om at alle desse personane var del av ei djup statleg samansverjing mot den republikanske kandidaten. Eg er ikkje i tvil om at republikanarane i Representanthuset ville ha starta førebuingar til riksrett mot Clinton rett etter at ho var innsett.

USA kan likne eit galehus no for tida, men eg er ikkje viss på at det ville vore mindre gale om Clinton hadde vunne. Det kunne til og med vore galnare. Når alt kjem til alt, har sigeren til Trump vore ein katarsisk augneblink for dei millionane av menneske som er misfornøgde med det politiske establishmentet personifisert av Bill og Hillary Clinton. No gjennomlever dei den langsame, krypande desillusjoneringa som nesten alltid følgjer etter ein populistisk siger. Om det ikkje hadde vore nokon katarsis, tenk då på kor kjapt dei ville ha godteke den fiksa historia om valet. Tenk på kor mykje giftigare den politiske atmosfæren kunne vore.

Likevel, argumentet «Hillary Clinton ville vore like gale, eller verre» bringar oss ikkje langt. Det er interessant å sjå for seg korleis det parallelle universet der ho er den som risikerer riksrettsak mot seg, ville sett ut, men det fortel oss ikkje kva det neste vil vere i denne verda, der Trump er den som heng på kroken.

Eg er ikkje advokat. På den andre sida er – eller var – Michael Cohen advokat. Dette er ein devaluert valuta no til dags. I alle fall er det ingen som kan seie sikkert om det Trump vart skulda for av den tidlegare advokaten sin for eit par veker sidan, kan kvalifisere til riksrett. Alan Dershowitz, den framståande jusprofessoren som har skuffa mange av naboane i Martha’s Vineyard ved å stille opp for Trump, seier at det ikkje er noko brotsverk i det heile teke «om Trump, som kandidat, gjev bidrag til sin eigen valkamp» ved å betale Stormy Daniels for å teie stilt.

Så kan hende var det ikkje noko statsbrotsverk, men visst var det dårleg framferd frå Trumps side å betale «hush money» til ei tidlegare pornostjerneelskarinne og skjule betalinga som ei businessutgift han kunne trekkje frå på skatten. Uansett sa advokaten til Cohen for to–tre veker sidan at klienten hans har meir skit å spreie – skit som kan vere relevant for etterforskinga Robert Mueller gjennomfører om russisk innblanding i valet.

Kva ein tiltale mot Trump enn måtte gå ut på, ligg spørsmålet om riksrett eller ikkje innanfor området for politikk heller enn området for jus. Det kjem an på om demokratane vinn attende Representanthuset i november. Det kjem an på om leiarane deira i Kongressen vel å gå inn for riksrettsak.

Som yrkesgruppe er det ingenting journalistane ville setje større pris på enn å spele om att Watergate-skandalen som felte Richard Nixon. Men Watergate hadde vore hakket lettare å spele om att med Hillary Clinton som president, for i det parallelle universet ville opposisjonspartiet kontrollert både Huset og Senatet. Men sjølv i ein slik situasjon verkar det uråd for kva parti som helst å oppnå to tredjedels fleirtal i vår tid. Dermed ville ein riksrettsak mot Trump likne meir på ein reprise av den mislukka riksrettsaka mot Bill Clinton enn på ein avgang i Nixon-stil.

To nøkkelvariablar dei komande månadene vil vere Trump sjølv og republikanske veljarar. Presidenten er ein uvørden mann som gong på gong har gjort det vanskelegare for seg sjølv. Ei avslutning på presidentskapen kan kome til å likne ein gangsterfilm der blodbadet aukar eksponensielt etter kvart som politiet festar grepet og gangsterane mistar hovudet.

Det andre nøkkelspørsmålet er om dei republikanske veljarane vil halde seg til Trump eller ikkje i tjukt og tynt, utan omsyn til kva som vert avslørt om åtferda og karakteren hans. Forfattaren og journalisten Salena Zito har utan samanlikning vore den skarpaste observatøren av Trump-tilhengjarar. Hennar syn er at veljarbasen til Trump vil vere endå meir tru mot han dersom det vert riksrettsak.

«Desse veljarane visste kven Trump var før dei røysta», skreiv ho for eit par veker sidan. «Dei visste at han var gift for tredje gong, at han hadde stemnemøte med Playboy-jenter og at han hadde moral som ein villkatt. Dei var villige til å sjå gjennom fingrane med det fordi samfunnet hadde svikta dei i tre presidentperiodar etter kvarandre.» Akkurat no er Trump «det einaste som står mellom dei og det å gje nøklane til Washington tilbake til folka som sit i Washington.»

Det finst, for å gjenta det, andre univers.

Einkvan stad der ute eksisterer det utan tvil eit parallelt univers der dei amerikanske koloniane ikkje reiste seg mot britane, og det vi i dag kallar USA er meir likt Sør-Canada. I dette andre universet har amerikanarane det same konstitusjonelle systemet som kanadiarar og australiarar – eit system der statsministrar må vere partileiarar, og makta deira er meir avgrensa enn makta til ein amerikansk president.

Sjølvsagt finst det populistar i den andre verda, nett som det finst populistar i Canada og Australia, men ingen så mektige som Trump. I staden kan eg opplyse om at Paul Ryan nettopp er blitt tvinga til å gå av som «statsminister». Ja, det er kjedeleg. Så ver glad for at du lever i det mest interessante av alle moglege univers.

Einerett: The Sunday Times /
Dag og Tid

Omsett av Lasse H. Takle

Niall Ferguson og Paul Krugman skriv denne spalta annakvar veke.