Regjeringa ville før budsjettforliket denne veka gje 9 milliardar kroner i skattelette, men hadde ikkje pengar til nye statsstipend «på grunn av ein stram budsjettsituasjon». Det er særs småleg. Eit statsstipend er på litt over 400.000 kroner og har hatt særs mykje å seia for dei som får det – for det meste intellektuelle, diktarar og andre kunstnarar utan institusjonell tilknyting som ofte har hand-til-munn-økonomi.

Vi har ikkje ei Poet Laureate-ordning som dei har i USA og Storbritannia – ein slags hoffpoet, som dei sa i gamle dagar. Men statsstipenda har verka nokolunde på same måten. I Kulturbrevet frå 1945 sa Henrik Groth det som skal seiast om grunngjevinga for kultursatsinga: Kultur «høyner livstemperaturen». Kultur gjev oss noko å leva for, ikkje alltid av. Finst det noko viktigare?

Livets salt

Kultur er livets salt, eit felles orienteringspunkt for meining og perspektiv i livet, fordjupande for lengten vår etter samanheng, identitet, det vakre og det interessante. Og kunstartane minner oss om det gamle ordtaket: ars longa, vita brevis – kunsten er lang, livet er kort. Kunsten gjev oss røter til tidlegare slekter, livet og kunnskapstørsten deira, og fortel oss at sjølv om vi alle startar på nytt, er det banda til fortida som avgjer korleis vi kan søkje.

Ein kan sjølvsagt spørja: Er ordninga med statsstipend regionalt bestemt? Lista over nye kandidatar er ofte prega av oslonamn. Kan det tenkjast at ordninga med tilråding bidreg til ein for stor dominans av visse miljø? Her er det mogleg med ei reform som gjer nedslagsfeltet breiare. Kan hende ville det vore betre om ein kunne søkja på slike stipend på ein open måte, demokratisk og transparent. Då ville kjennskap og venskap telja mindre. Men lista over statsstipendiatar er lang og ærerik. Sjeldan får staten så mykje skaparkraft att for så lite.

Smålege framlegg

Men til neste år vert det altså ingen nye stipendiatar. Saka kan stå som døme på regjeringas smålege framlegg til kutt denne hausten. Og kuttlista var lang. 15 millionar i kutt var til dømes meldinga til fri rettshjelp, eit av dei tiltaka som verkeleg hjelper folk nedanfrå til rudimentær rettstryggleik. Stønaden til organisasjonen Gatejuristen, ein av dei som skulle råkast, festar inntrykket av at rettstryggleik held fram med å vere mykje av ei klassesak.

Og då har vi ikkje nemnt dei føreslåtte kutta til folkehøgskulen – eit skuleslag som er eit pustehol i skulesystemet vårt, og som nett no opplever stor framgang i søkjartal. Regjeringa dekkjer seg rett nok ved å seia at kutta berre skal gjelda kortkursa, som målarkurs, kammermusikk- og dansekurs og seminarliknande kurs med foredrag om særskilde emne som treffer heile folket. I lokalsamfunnet er folkehøgskulen eit kultur- og danningssenter for heile samfunnet og ei særeiga norsk skuleform som andre land ovundrar oss.

Legg ut åte

No kom mange av desse kuttframlegga – men ikkje statsstipenda – inn att i budsjettforliket denne veka, takk vera Venstre og Frp. Ein må spørja her om det vi ser, er ein årviss ritualistisk budsjettdans: Høgre gjev kvart år etter for Frp (til dømes framlegget om reduksjon av pressestøtta), og legg samstundes ut eit åte som dei veit mellompartia vil bita på.

Slik får Høgre stilna uroa til høgre for seg, og Siv Jensen kan himla med augo og seia at slik er verda med det stortinget veljarane har gjeve oss. Ikkje noko å gjera. Deretter togn frå den kanten. Ingen kan seia at Solberg isolerer Frp. Ho held dei inne i varmen og lèt dei stelle med flaggheisingane sine.

Samstundes vil desse kompromissa kring hjartesakene til mellompartia gje dei ei forbigåande, varmande kjensle av makt. Det er naturlegvis ein illusjon, for det er jo småpengar det dreier seg om. Flikking. Ei interessant side her er at dei verkeleg store sakene på dette viset glir ut av horisonten.

Og lobbyistane vender seg som ein sverm mot Venstre og KrF under forhandlingane. Somme får gjennomslag og andre ikkje, og heile prosessen vert utydeleg. Det som er klart, er at Høgre, som det store konservative partiet vårt, burde sett seg for godt til å kome med desse tarvelege kuttframlegga til å byrja med, og lata forhandlingane handla om dei store pengane.

Gjev regjeringa fred

Men nett fordi Solberg vil halda regjeringa saman, får vi desse tempeldansane kvart år til innvortes bruk. «Stemmer tel, men ressursar avgjer», heier det i Stein Rokkans klassiske oppsummering av norsk politikks sosiologi. I desse budsjettrundane kan vi minnast denne utsegna: Det dreier seg om tilbaketrekkings- og trugsmålsmakt.

For nokre billige sølvpengar slengde ut til mellompartia får regjeringa vera i fred. Mellompartia siviliserer regjeringas budsjettproposisjon, men til liks med Nick Cleggs tilsvarande prosjekt andsynes toryane i Storbritannia er det lite takksemd i politikken. Clegg fekk lite attende for lina si. Toryane fekk all merksemd og all åtgaum for tiltak som eigenleg Clegg hadde sikra. Venteleg går det slik med Venstre og KrF også.

Bernt Hagtvet

Bernt Hagtvet er professor
i statsvitskap og fast skribent
i Dag og Tid.