Roman

Johannes Anyuru:

De kommer til å drukne i sine mødres tårer

Omsett av Håvard Syvertsen
Forlaget Press

Du kjenner følelsen av at nokon er nær deg, at ein person har kome seg inn og står og ventar på deg i gangen. Du veit godt at du eigentleg er aleine, men du tør nesten ikkje røre deg, og du skvett til når du høyrer lydar frå kjøkkenet, sjølv om det berre er kjøleskapet som knatrar kvikt på sitt vante vis.

Sjølv hadde eg visst gløymt korleis det er å vere mørkeredd. Eller mørkeredd – det er ikkje berre når det er mørkt ute eg les Johannes Anyurus Augustpris-vinnande roman. Eg blir så redd og rar, òg i lyset, som om det skjer noko rundt meg som eg ikkje har kontroll over. For det er mykje mørke i romanen til Anyuru, så mykje at det lyse han puttar inn som kontrastar òg blir ein del av mørkeret: «Jeg prøver å huske smerten for deg, men den er bare et hvitt lys, den ligner på vintersola (...).»

Framtida

Vi er i Göteborg, og eg trur vi er nokre få år fram i tid. Romanen krinsar kring terrorisme og rasisme, både hendingar som har skjedd og andre som er heilt eller til dels fiktive, mellom anna eit åtak på ein bokhandel. Men kvardagen er nesten som vår. Det er først når vi kjem inn i hovudet på ein av bokhandelterroristane, ei mystisk ung kvinne, det blir ekkelt.

Ein forfattar besøker kvinna på ein institusjon. Ho er i ein psykose og meiner ho er sendt 17 år tilbake i tid, at ho har kome tilbake for å berge landet frå å bli slik som ho kjenner det. Ho fortel, mest gjennom tekstar som delar av romanen består av, om framtida der ho og andre muslimar blir brutalt diskriminerte. Filmopptaket frå terroråtaket ho no sjølv har vore med på, blir brukte som propaganda mot muslimane, mot dei som ikkje er «ordentleg» svenske. «Alt kunne vært annerledes», er teksten filmen avsluttar med. No ordnar ho det slik at færre mistar livet, og kanskje blir ikkje konsekvensane like ille som dei ho kjenner så godt.

Sommarfugleffekten

Fleire gongar, mellom anna mens ho utfører åtaket, hallusinerer kvinna fram ein nattsvermar. Han er kjelda til skrekken eg opplever: Sommarfugleffekten: kor mykje små hendingar kan bety for dei store. Sjølv om den unge kvinna er svært sjuk, blir forfattaren, som sjølv er muslim, vettskremd av forteljingane hennar. For etter kvart skjøner han at det ho skriv til han, ikkje treng å vere fiksjon, og vi som les, skjøner òg kor lite som skal til for å endre alt.

Mot slutten flyt notid og framtid i romanen, og for så vidt vår notid, saman på eit vis så forbløffande at eg blir sitjande og gape etter luft. Eg blir så oppskaka, nesten kvalm, sjølv om det ikkje er ein skrekkroman Anyuru har skrive, men ein på overflata ganske mild dystopi. Men det er eit imponerande flettverk med eit nokså subtilt bekmørker. Noko av grunnen til at forfattaren får til dette, er nok hans nærast astronomisk breie, målande penn, som han så vidt klarer å unngå at bikkar over i det pompøse. Eg kjenner igjen stilen frå førre roman som kom på norsk, En storm kom fra paradiset, denne òg stødig omsett av Håvard Syvertsen. Det er berre å lese og la seg fascinere, på den djupe måten.

Katrine Judit Urke

Katrine Judit Urke er bibliotekar.