Det kritiske valet
Store endringar må til etter det franske valet.
Emmanuel Macron kan bli Frankrikes Obama, der alt han prøver på, løyser seg opp i konfrontasjonar.
Foto: NTB scanpix
Frankrike er i djup politisk krise. Partisystemet er i oppløysing; alle tradisjonelle parti sprekk – jamvel Nasjonalfronten krakelerer i nokon monn, sjølv om 80 prosent av veljarane deira så langt er trufaste.
To presidentkandidatar, Macron og Mélenchon, gjer seg uavhengige av parti og satsar på folkerørsler. Framlegga deira til politisk handling er likevel stort sett gammalkjende. Om dei kan gjennomførast, er uklårt. Rett nok seier den tyske sosialfilosofen Jürgen Habermas seg optimistisk over at skilja mellom høgre og venstre løyser seg opp, og at nye organiseringsformer bryt fram (Le Monde 20. april). Han ser rørsla til Emmanuel Macron som eit oppsiktsvekkjande brot med konstellasjonane i Den femte republikken (altså sidan 1958). Avskaffinga av utbrukte og «giktbrotne» mønster må til for å finne nye løysingar.
Krisa forsvinn nemleg ikkje etter valet: Frankrike vil framleis ha gedigne økonomiske og sosialpolitiske problem. Habermas trur likevel at den stolte franske tradisjonen med sjølvkritisk etterrøking atter vil syne seg, og at det beste i den analytiske tradisjonen kan informere politikken – endeleg, for her trengst nye, klåre røyster.
Veik framtidstru
Pessimismen fører ingen veg, seier Habermas. Det har eg då sjølv merkt meg når eg har tala med mange franskmenn i påskeveka: Framtidstrua er veik. Delvis kjem det av at politikarklassen så inderleg har gløymt at der er ressursar i folket, hjå den einskilde og i samarbeid – slik reportasjen til Håvard Rem syner.
Dermed har ein også – dels på grunn av alle tabuemna i nyare fransk historie – gløymt å byggje bru over gapet mellom styrte og styrande. Denne brua må mellom anna byggjast ved ny satsing på kulturskapande arbeid, som i over to tiår langt på veg har vore eit brakkland. Nyepresidenten må syne tru på folk.
Økonomiske misferder i politikken, saman med tilstandar der fleire og fleire kjenner rein sosial naud, har skapt mistru til staten. Klisjeane florerer i eit slikt klima, ikkje løysingsframlegga. Men sett at trua Habermas har på Macron slår til. Nett no ser det ut til at Macron har best sjanse til å møte Le Pen i andre valomgang. Då blir han president.
Frankrikes Obama
Macron kan sjå saker med nye augo, er filosofisk skulert og har ein etisk sans – nokolunde ærleg er han òg. Problemet er at han ikkje har eit stødig apparat kring seg, ingen lokalt valde støttespelarar, og han får truleg ikkje inn mange slike i Nasjonalforsamlinga heller. Han kan bli Frankrikes Obama, der alt han prøver på, løyser seg opp i konfrontasjonar. Han må kompensere med å utvikle øyre og auge over heile landet.
Likevel. Om Macron held fast på den uredde framtoninga, trakkar i salatar og set fingeren på dei ømmaste punkta, er det mogleg han kan rote opp i det politiske grumset og setje kursen for ei ny tid. Kan hende kan fleire kjenne at dei vert tekne omsyn til. Han må då ikkje falle til fote for gamle strategiar, men lyde til Habermas: Skap ein ny sjølvkritisk, sjølvstendig samtale i Frankrike. Ordet «krise» tyder trass i alt «vendepunkt».
Bjørn Kvalsvik
Nicolaysen
Bjørn Kvalsvik Nicolaysen er professor i lesevitskap og fast skribent i Dag og tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Frankrike er i djup politisk krise. Partisystemet er i oppløysing; alle tradisjonelle parti sprekk – jamvel Nasjonalfronten krakelerer i nokon monn, sjølv om 80 prosent av veljarane deira så langt er trufaste.
To presidentkandidatar, Macron og Mélenchon, gjer seg uavhengige av parti og satsar på folkerørsler. Framlegga deira til politisk handling er likevel stort sett gammalkjende. Om dei kan gjennomførast, er uklårt. Rett nok seier den tyske sosialfilosofen Jürgen Habermas seg optimistisk over at skilja mellom høgre og venstre løyser seg opp, og at nye organiseringsformer bryt fram (Le Monde 20. april). Han ser rørsla til Emmanuel Macron som eit oppsiktsvekkjande brot med konstellasjonane i Den femte republikken (altså sidan 1958). Avskaffinga av utbrukte og «giktbrotne» mønster må til for å finne nye løysingar.
Krisa forsvinn nemleg ikkje etter valet: Frankrike vil framleis ha gedigne økonomiske og sosialpolitiske problem. Habermas trur likevel at den stolte franske tradisjonen med sjølvkritisk etterrøking atter vil syne seg, og at det beste i den analytiske tradisjonen kan informere politikken – endeleg, for her trengst nye, klåre røyster.
Veik framtidstru
Pessimismen fører ingen veg, seier Habermas. Det har eg då sjølv merkt meg når eg har tala med mange franskmenn i påskeveka: Framtidstrua er veik. Delvis kjem det av at politikarklassen så inderleg har gløymt at der er ressursar i folket, hjå den einskilde og i samarbeid – slik reportasjen til Håvard Rem syner.
Dermed har ein også – dels på grunn av alle tabuemna i nyare fransk historie – gløymt å byggje bru over gapet mellom styrte og styrande. Denne brua må mellom anna byggjast ved ny satsing på kulturskapande arbeid, som i over to tiår langt på veg har vore eit brakkland. Nyepresidenten må syne tru på folk.
Økonomiske misferder i politikken, saman med tilstandar der fleire og fleire kjenner rein sosial naud, har skapt mistru til staten. Klisjeane florerer i eit slikt klima, ikkje løysingsframlegga. Men sett at trua Habermas har på Macron slår til. Nett no ser det ut til at Macron har best sjanse til å møte Le Pen i andre valomgang. Då blir han president.
Frankrikes Obama
Macron kan sjå saker med nye augo, er filosofisk skulert og har ein etisk sans – nokolunde ærleg er han òg. Problemet er at han ikkje har eit stødig apparat kring seg, ingen lokalt valde støttespelarar, og han får truleg ikkje inn mange slike i Nasjonalforsamlinga heller. Han kan bli Frankrikes Obama, der alt han prøver på, løyser seg opp i konfrontasjonar. Han må kompensere med å utvikle øyre og auge over heile landet.
Likevel. Om Macron held fast på den uredde framtoninga, trakkar i salatar og set fingeren på dei ømmaste punkta, er det mogleg han kan rote opp i det politiske grumset og setje kursen for ei ny tid. Kan hende kan fleire kjenne at dei vert tekne omsyn til. Han må då ikkje falle til fote for gamle strategiar, men lyde til Habermas: Skap ein ny sjølvkritisk, sjølvstendig samtale i Frankrike. Ordet «krise» tyder trass i alt «vendepunkt».
Bjørn Kvalsvik
Nicolaysen
Bjørn Kvalsvik Nicolaysen er professor i lesevitskap og fast skribent i Dag og tid.
Klisjeane florerer i eit
slikt klima, ikkje
løysingsframlegga.
Fleire artiklar
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.
Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund
Framandspråka forsvinn
Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.
Teikning: May Linn Clement
Forgard i nord
Kan USA kome til å ta over Grønland med makt?
Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet i november i fjor.
Foto: Dag og Tid
Fylgjene av konkurransestaten
Rune Slagstad syner korleis venstresida lenge har gløymt røtene og prinsippa sine. Der andre held seg til vande spor, gjenetablerer han vona om at vi kan finne ut av kva som er viktigast å diskutere.
Jean-Marie Le Pen døydde 7. januar, 96 år gamal.
Foto: Stephane Mahe / Reuters / NTB
Ein politisk krigar har falle
Jean-Marie Le Pen (1928–2025) vart ein nybrotsmann for all høgrepopulisme i dag.