Eg har gjenskin i alle vindauge, og eg ser dit for å sjå det som verda held skjult for meg.

Dette er tøysete metafysikk, men eg ser etter sjela til den avlidne kona mi, i sine små og snøgge opningar eller avsløringar, som om eg er omgjeven av den fragmenterte sjela hennar, og ho lever opp til Heraklits berømte fragment: «Naturen elskar å dekkja seg til», som om sjela hennar er fullstendig natur, og det er hennar natur eg jaktar etter, om ikkje litt av Gud, ettersom den nederlandske filosofen Spinoza påstod at Gud og naturen var det same.

Men eg ser aldri noko av denne metafysikken, eg ser mange rare ljosglimt og skuggar av nokon som kunne ha vore frå den andre sida av grava, som ei svært lita fluge som eg oppdaga, ein sein kveld, etter å ha glodd mot kjøkkenvindauget og såg rett ned på den venstre armen min, idet eg skulle til å lese, sidan det var nokon som kraup på underarmen min. Det var ei svært lita og spe fluge, svært smal, og eg undra på om det kunne vere ei av dei som heiter døgnfluge, og eg blei fascinert av det mindre formatet, og med kva kraft ho sprang over bordet og opp langs lampa mi, og forsvann med ein tynn lyd oppunder lampeskjermen, og eg kunne sjå den spede skuggen som fauk av garde.

Det kunne umogeleg vere ei døgnfluge for dagen etter såg eg henne igjen, trur eg, i ein kort augneblink, og eg tenkte på kven som kunne ha laga noko så lite og innfløkt, sidan dei har fleire hjarte og eitt i hovudet for å få insektblodet ut til antennene. Ho var mykje mindre enn ei vanleg fluge og mindre enn ein mygg, men ho var snøgg, og ho flaug med ein tynn lyd, og ho tolte at eg tulla litt med henne; tenk på auga ho har, kva ho kunne sjå, eller dei syltynne blodårene og dei tynne og sikkert gjennomsiktige vengene, som eg nesten ikkje kunne sjå. Alt på henne var ørsmått.

Så glante eg på skrå mot kjøkkenvindauget, som om eg ved å glane på skrå skulle oppdage noko som verda dekkjer til, liksom ei opning i verda, ettersom det er noko hemmeleg med verda, og så sat eg og såg på noko i ljoset som skein inn på kontoret mitt, og eg som avskyr å skulle sitje i solljoset, men eg kunne sjå at det var noko smått og rart i vindaugskarmen inne på kjøkkenet. Det skarpe seinsommarljoset, eller skulle det vere tidleg haust, skein på noko, og eg reiste meg opp og rusla inn på kjøkkenet, og det eg såg, var ei lita larve, som trekkspelaktig prøvde å forsere vindaugskarmen, og eg bøygde meg ned for å sjå på dei fjonete føtene.

Eg fekk henne opp på tuppen av peikefingeren, og eg lyfta henne opp for å sjå på dei to mørke auga og det rare trynet, auga var som to tynne tusjpunkt, resten var grønt, det gjekk eit rykk gjennom henne, og ho prøvde å dra seg fram over peikefingeren min; eg kunne svakt kjenne dei fjonete beina, så blei ho borte. Vindauget stod oppe, eit vindblaff dytta henne vekk frå tuppen av peikefingeren min, og eg begynte å leite etter henne på det store kjøkkengolvet mitt, men ho var, som det heiter, sokken i jorda, og eg undra på om ho kunne ha falle i sprekken mellom to golvbord, så eg begynte å krabbe over plankane.

Eg retta meg opp, ettersom eg fekk vondt i knea og eit eller anna skjedde bak vindauget. Eg reiste meg opp og gjekk bort til vindauget, og det var ein svarttrost som hadde landa i eit rognasaltre; toppen av treet rakk nesten opp til kjøkkenvindauget mitt i fjerde etasje, det var dei raude rognebæra han var ute etter, det var ein hann. Eg stod i vindauget og kunne sjå at det var ein svarttrost til som også åt rognebær; kva slags smakslaukar kunne ein svarttrost ha, for ville ikkje rognebæra vere sure.

Heilt i kanten på auget fekk eg sjå noko som kunne vore krystall, som om det var noko av sjela hennar, eller like gjerne, kor mykje av sjela hennar kunne vore, eller kunne bli synleg, og kva ville denne utsjånaden fortelje om innsida hennar, som avliden, om ikkje det kunne ha vore noko anna som eg ikkje ante noko om, slik det var mykje med ein trost eg ikkje ante noko om, slik som at desse to hadde blitt standfuglar og ikkje ville dra tilbake til varmare strøk, når hausten og vinteren stod for døra, om ikkje det var eg som ikkje visste at dei skulle dra om ei veke, eller om dei ante at dei ikkje ville orke å flyge så langt?

Og kunne dyr vite at dei skulle døy, ved å kjenne etter, kvar, om ikkje kvar som helst, i djupet av dyrekroppen, eller kunne det vere inne i hovudet og i medvitet, kva visste eg om det, vi veit veldig lite om dyr. Eg skvatt idet ein fugl strauk forbi vindauget som stod ope, det var ei diger kråke, eg kunne høyre at det suste frå vengene, som om det var for å skremme eller fordi ho fekk seg ein god latter. Kva var det ho kunne ha ledd av, eller skratta for å skremme, kven ville ho skremme, og kvifor? Ho var så stor at ho ikkje gjekk inn for landing i rognasaltreet, ho skifta retning, ved å stille noko på begge vengene segla ho mot det store almetreet vis-à-vis.

Eg kunne sjå at naboens katt var på veg opp til rognasalen, eg fekk lyst til å rope for å skremme bort trostane, i tilfelle katten kom seg opp og greidde å manøvrere seg gjennom det tette lauvverket til der dei sat og åt, uoppmerksame, trudde eg. Men den eine trosten stoppa og la liksom hovudet på skrå, som om han lytta, eg såg opp for å sjå om eg kunne sjå ein falk.

Eg snudde meg for å sjå om eg kunne oppdage larva, og idet eg på nytt gjekk ned på kne, fall ljoset frå arbeidsrommet inn på kjøkkengolvet, og det ljoset, den tynne ljosstrålen som trefte handa mi, var ikkje noko som var sett fri frå det veldige ljoset som strøymde inn på arbeidsrommet mitt, det var eit gjenskin og ein refleks frå undersida av lampa på skrivebordet mitt, og det var lampearmen ljoset trefte og som blei sendt inn på kjøkkenet. Refleksen var som sagt syltynn og råka oversida av handflata mi, den høgre handflata, med ein svak varme, og det var ikkje eit ljos for å leite etter ei larve.

Frå kjøkkenet kjem det mange rare lydar, eg var tilbake på arbeidsrommet, det var nokre veldig merkelege lydar frå kjøleskåpet, så høgt at eg høyrde det inn på arbeidsrommet. Eg tenkte på at ho kunne ha blitt den grøne hulken, og så glante eg inn på kjøkkenet, og eg såg i gjenskinet frå vindauget ein tynn farge, og eg veit ikkje om det heller var ein eller fleire fargar, men så blei fargen eller fargane borte, eller det som det skein frå, og eg tok til meg auga og såg tilbake på vindauget og ljoset som fløymde inn, om det kunne ha vore ljoset frå rommet mitt.

Ole Robert Sunde

Ole Robert Sunde er forfattar og fast skribent i Dag og Tid.