Det første eg tenkte då eg vakna i Røldal, i ein sovepose, i ei køyseng, i ei campinghytte, var mi eiga seng. Ei romfrekk dobbelseng i eit svalt soverom i leilegheita på Smestad i Oslo. Eg tenkte på kona mi Helga og på dei tre sønene våre, Jone, Sondre og Vetle, og brått hoppa tankane nær 30 år tilbake i tid, for slik er det med tankar, dei hopper i tid og stad, og i dette tankespranget landa eg nær på same stad, men i ei anna tid, ein mørk og sluddtung novembermorgon i 1989. Eg skulle til journalisthøgskulen, som den gongen låg på Skøyen, i det gamle bakeriet til Møllhausen. Eg budde i eit kollektiv på Røa, og vanlegvis tok eg 41-bussen, men det hende at eg fekk sitte på med Gunn. Ho hadde ein svart Escort og budde saman med Stein og meg – alle tre frå Hardanger. For slik er det: Vi søker våre eigne.

Ho var flink til å køyre i by, Gunn, og denne morgonen køyrde vi ned Sørkedalsveien, gjennom Smestadkrysset, bort Monolittveien og ned alleen ved Smestaddammen. Ho måtte stanse, for imot kom ein lastebil. Gunn blinka med lysa, vegen var einvegskøyrd, men sjåføren heldt fram, og ho måtte køyre opp på fortauet. Eg sat i passasjersetet og såg ut mot høgre. Dei heldt på å bygge ferdig nokre blokker i teglstein.

Det var gjørme og stillas, og eg tenkte: Stakkars dei som skal bu der!

Der har eg no budd i 21 år.

– Eg må seie at eg synest det er imponerande, det du har gjort.

Vertinna på campingplassen i Røldal står bak disken i det nye servicebygget. Eg er innom med sekken, systera mi har lova å hente han, så eg kan gå børlett og rakrygga dei fire siste mila. No uttrykker vertinna beundring, ja, respekt for at eg har gått heilt frå Oslo. Eg tek til meg rosen, eg gjer jo det, men føler behov for å moderere henne litt, og seier at fysisk sett er denne turen ikkje noko å snakke om. Folk går Noreg på langs og på tvers, dei kryssar Grønland, dei går til Nordpolen og til Sørpolen, dei klatrar til topps på Kilimanjaro og Mount Everest.

– Så, veldig imponerande er det ikkje, avsluttar eg.

Og det kjem rapt frå henne, for røldølar er kjende for å vere rappkjefta.

– Men dei gjekk ikkje på asfalt.

Det var mange som åtvara mot asfalten, og eg hadde tenkt mykje på det. Eg veit kor sliten eg kan bli av å traske rundt i storbyar. Etter ein lang dag i London, New York, Roma eller Haugesund er føtene øydelagde. Men då går eg i bysko. På denne turen har eg vore godt skodd, med høge fjellstøvlar frå Austerrike med støtte og god demping, og asfalten har ikkje vore noka utfordring, tvert om, det har innimellom vore ei lise å ha asfaltert grunn under føtene.

Men eg må ikkje fortelje alt.

– Nei, å gå 35–40 mil på asfalt er ikkje noko for pyser, seier eg.

Så høyr det, Truls Svendsen, Cecilie Skog og Liv Arnesen. Høyr det, Erling Kagge, Lars Monsen og Børge Ousland, høyr det, Olav Bjaaland, Roald Amundsen og Fridtjof Nansen: De gjekk dykk inn i norsk historie, men de gjekk ikkje på asfalt!

Eg har berre den vesle tursekken og går lett opp bakkane mot E134. Sluttreplikken syng i hovudet: «... men de gjekk ikkje på asfalt!» Ha! Han driv meg forbi Shell-stasjonen, gjennom dei to rasoverbygga, han driv meg langs heile Røldalsvatnet og forbi skiltet der det står «Odda 38». 38 kilometer er langt til kvardags, men i dag er det ingenting.

Ingenting! Eg skal heim.

Eg kjem inn til Horda og her begynner siste stigning. Eg skal over Røldalsfjellet. Eg følger gamlevegen, som snirklar seg mellom småhus og løer, og eg beinflyg oppover, eg er reint ut imponert sjølv over tempoet, som strengt tatt er unødvendig høgt, men eg tenker at sjansen her er stor for at nokon kan kjenne meg att. Kan hende sit det nokre røldølar bak gardinene? «Der kjem han!» «Kven?» «Han i folkalappen som har gått på asfalt frå Oslo til Odda. Sjå kor lett han går. «Oi, oi, det er ein spreking, det der.»

Og det er lett å gå no, eg har denne himmelske skuven i ryggen, og for kvar sving vinn eg høgdemeter, og bak meg brettar heile Røldalsvatnet seg ut. Eg kjem opp i hyttefeltet, og mange gonger har eg undra meg over kven i all verda som vil ha hytte i skråninga her, denne nitriste hellinga av stein og småbjørk med den trafikkerte E134 slangande forbi, fullasta vogntog brummar oppover og bremser nedover, og så så tett som dei har bygd. Det er flotte hytter, ikkje noko å seie på dei – det er dei ørsmå tomtene.

Eg veit jo kvifor dei har bygd akkurat her. Det er Røldal Skisenter, alpinanlegget, ski in, ski out.

Like ved tunnelopninga står turistar med telefonar og fotograferer utsikta mot hyttefeltet og Røldalsvatnet. Eg vil òg ta bilete, men idet eg skal klyve over autovernet for å joine dei, svingar ein Toyota Land Cruiser inn på parkeringsplassen, døra blir opna og eg høyrer ei velkjend røyst:

– Sitte på?

Det er Ture og kompisen frå Stavanger! Dei skal heim, og eg kastar meg lukkeleg inn i baksetet. På nokre få minuttar er vi gjennom Røldalstunnelen, og når vi kjem ut i Seljestadjuvet, der det berre er nokre hundre meter før vi styrtar inn i neste tunnel, ropar eg stopp.

– Vil du ikkje sitte på gjennom neste tunnel?

– Nei, om eg så må vasse til skrevs i snø, skal eg gå over denne tunnelen, seier eg.

Kompisen bremser, svingar av. Eg takkar for turen.

Eg må krysse ein vårsvær bekk for å kome opp til gamlevegen og vurderer å ta av meg skoa for å vade, men så ser eg opp gjølet der bekken forsvinn inn under ei snøfonn. Eg kryssar fonna og klatrar opp den bratte skråninga, dreg meg opp etter vier og stein til eg står på vegen med gråsprokken asfalt og mosete stabbesteinar. Eg ser ned i juvet der bilane susar mellom tunnelane. Og så ser eg mot vest, og der, under skyfri himmel, strekker Folgefonna seg som eit kvitt og mjukt dekke, og under ser eg blålege fjell, og søkket, det søkket, veit eg, er Oddadalen. Eg blir fylt av eufori, og eg skjønar kva kjensler som strøymde gjennom Aasmund Olavsson Vinje då han fekk sjå Rondane sommaren 1860.

No ser eg atter slike fjell og dalar

som dei eg i min fyrste ungdom såg.

Yes, Aasmund, det er nettopp det som er saka.

Og same vind den heite panna svalar:

Ikkje heilt den same, men OK.

Og gullet ligg på snø som før det låg.

Nett denne setninga skjønar eg ikkje. Er det slik at det glitrar i snøen? Som gull? Sjølv ville eg ikkje vore heilt nøgd med den metaforen, men meg om det.

Det er eit barnemål som til meg talar...

Det er jo det same som Tarjei Vesaas skriv om i «Snø og granskog»! Frå første stund er det vårt. Før nokon har fortalt det, at det er fjell og fonn, har det plass i oss – og sidan er det der heile, heile tida.

...og gjer meg tankefull, men endå fjåg.

Fjåg?! Er det eit naudrim? Eg må sjekke ordboka på telefonen.

Glad og blid, ja. Det kan eg absolutt kjenne på.

Med ungdomsminne er den tala blanda.

Nei, eg hadde det heller ikkje lett då, Aasmund. Ungdomstida er vanskeleg for dei fleste.

Det strøymer på meg så eg knapt kan anda.

Ja, no er det ikkje slik at eg hyperventilerer, her eg står, men inntrykka strøymer mot meg, det susar i fjell, sildrar i vassig, det rislar i bekkar, og eit solglitrande, kvitt fosseslør kaster seg ut frå berget og ned i eit smaragdgrønt vatn.

Eg ser det no.

Dette er heimsleg.

Det går nedover no. Eg går langs ein bekk, og endeleg renn vatnet min veg, og det gir òg ein skyv, for dette vatnet og eg skal same veg, vi skal til Odda, vi. Bekken har eg først på høgre side, så på venstre, fleire bekkar sig inn, veks seg større og brusar seg opp, og snart er det ei elv, og frå andre fjell renn andre elver, og der kjem elva frå Løyningsvatnet, og dei møtest ved brua, kolossale krefter i ein vill kvervel, og det er som i diktet til Olav H. Hauge, poeten og fruktdyrkaren frå Ulvik som betre enn nokon har sett presise ord på det heimslege i Hardanger. I diktet «Elvi mumlar» skriv han om elva som veks, som ber med seg lauv, rusk, ris og stokkendar.

Og så kjem det geniale:

Kjem ei vill tverrelv dansande,

tek ho mest pusten frå meg,

me skyt rygg, og kivest lenge,

er det ho eller eg som held fram?

Etter 12 dagar og nær 300 kilometer tek eg farvel med E134, eg har følgt han meir eller mindre sidan Drammen, men no skal han til Haugesund. Eg skal til Odda, og følger gamlevegen ned mot Utsikten, som ein gong var ein populær serveringsstad. Her på terrassen sat oddingane med sitronbrus og øl frå Hansa, dei åt smørbrød og kjøtkaker og såg ned mot dei krappe hårnålssvingane der bussar og lastebilar sleit seg opp.

Planen var å pause her, men her er ikkje utsikt lenger.

Det er grana. Heile dalen er full av gran. Gran så langt eg kan sjå, og det verste er at denne grana ikkje er komen den lange vegen frå Sibir. Denne grana kjem frå Amerika, ho er planta. Eg har sjølv vore med på det.

Skogplantinga skaut fart etter krigen, det var gjenreising og skogreising, dette var eit nasjonalt prosjekt, og dei oppretta kommunale skogreisingsnemnder som inviterte grunneigarar til møte. Der fortalte dei om den amerikanske sitkagrana som voks så forunderleg raskt, og som kunne bli 90 meter høg, og det var klart at bøndene ville bli skogeigarar. Dei planta gran på beitemark, dei planta gran på innmark og på utmark, i lier, på øyer, der det var jord, planta dei gran, og dei planta høgt til fjells. I mange år blei skuleungdommar sende ut for å plante gran, og klassen min blei send opp i liene under Tokheimsnuten, og heile dagen gjekk vi der og stakk granbuskar ned mellom stubbar og stein. Eg kjem på ein artikkel frå avisa Hardanger som eg fann på Nasjonalbiblioteket. Eg leita etter noko anna, men kom over dette klippet, eg har det lagra på telefonen. Eg går ned svingane, finn ein bekk, tek av meg sko og sokkar, kjølnar føtene i det kalde vatnet og leitar fram artikkelen. Det er årsmeldinga til skogreisingsnemnda frå 1956: «Skuleborni sette ut 7150 plantar.» Det er mykje, men det er verre enn som så. I 1956 blei det sett ut til saman 154.000 graner i Odda kommune. Og det er endå verre, for nasjonalt var planen å plante ut 27 millionar graner – årleg!

Og det er dette eg ser resultatet av no. Granene har vekse seg høge, og dei skulle blitt hogde, men dei står ulendt til, det er ikkje pengar i å sende ut folk med motorsag. Det er ingen som vil kjøpe trevirket, og derfor veks skogen. Trea frør seg, et seg vidare og skuggar ut anna liv. Saman med brunsniglen står sitkagrana på det som tidlegare vart kalla svartelista, ei oversikt over arter som utgjer høg risiko på naturmangfaldet. Grana er ei plage. Eit ugras vi aldri blir kvitt.

Å, hadde eg visst betre den gongen eg planta gran i Tokheimslia, skulle eg protestert.

Nei. Det hadde eg nok ikkje gjort, eg var ikkje typen til protestere.

Ikkje den gongen.

Eg kjem til Styggjaberget, og det er eit treffande namn, kreativt og presist, og under berget eit trongt gjøl, der elva pressar seg gjennom. Og over alt – gran.

Låtefossen kastar seg langt ut over vegen, og eg går rett inn i drevet, stansar midt på brua, snur meg mot fossen, løfter armane, og det er noko eg sjeldan gjer, aldri, når eg tenker meg om, men no kjennest det rett, å stå der med armane i veret, mens Låtefossen kastar kaskadar med snøkaldt vatn over meg. Eg burde slengt frå meg gåstavane, å stå slik med stavar verkar pinglete, men no står eg her, og fossedrevet gjer meg gjennomblaut, skjorta frå H&M klistrar seg kaldt til kroppen. Ein bil tutar ilskt, og eg slepper straks armane ned og går over brua. Sola brenn, temperaturen er høg, og eg turkar raskt, og det er ikkje langt igjen no. Vegen smalnar, og her er farleg å gå. Eg har tidlegare rost den verksame Ketil Solvik Olsen, samferdsleministaren og pinsevenen frå Jæren, men han har mykje ugjort. Denne vegen er ei skam, her er det smalt, stygt og bratt, og berget heng tungt over bubilar og turistbussar, som må bremse heilt opp. Dei trekker inn speglane og smyg seg forbi kvarandre, det er berre nokre centimeter klaring, og hear me, samferdsleminister, du må sende ein armé av vegingeniørar, for dette kan vi ikkje leve med, dette er flaut, slik kan vi ikkje ha det i verdas rikaste land!

Fleire gonger må eg stanse heilt opp, eg står tett mot murkanten og ser elva rause kvitgrøn og rasande, og bilar tutar venleg og eg helser tilbake, dei har vel lese om meg i folkalappen.

Eg er snart på Hildal, og det er heime. Mor og far er der ikkje. Eg har snakka med dei på telefon, og dei ville så gjerne tatt meg imot, men dei måtte i gravferd. Det er stadig nok som fell frå. Men at dei ikkje er der, gjer meg ingenting, tvert om, for eg skal vidare, eg har ein slik fart og har bestemt meg for å gå heile vegen til Odda, jepp, det skal eg, og dit ned er det ni kilometer.

Eg går langs campingplassen, og ved sida av ser eg barndomsheimen min. Han er måla kvit no, med raude sprosser, og valmtaket glitrar i glasert hollandsk takstein. Det var dyrt, det taket, hugsar eg, men det taket skulle far ha. Og der ser eg dobbeltgarasjen og røykehuset, glasert stein og valmtak der òg.

Men kven er det som går der? Det er vel ikkje…?

Ein skikkelse kjem ut av garasjen, grårutete skjorte, shorts, solbriller, han er grå i håret og lut i ryggen, og no held han høgrehanda over panna og kikkar bortetter vegen. Han ser ikkje meg, sjølv om han nettopp blei operert for grå stær, eller kan hende det er derfor, men eg kryssar vegen, eg nærmar meg, underleg at han ikkje ser meg, var operasjonen aldeles mislukka? Hallo, roper eg, og då ser han meg, fyrst forundra, så sprekk andletet opp, og han kjem meg i møte, han rekker fram handa, for far og eg klemmer ikkje, det har vi aldri gjort, han strekker ut handa, grip handa mi, det er framleis kraft i 81-åringen, han seier:

– Velkomen heim!

Han har vore i gravferda, seier han, men måtte heim for å drype auga, det er denne stæren.

– Eg må til Odda, seier eg.

– Ja, eg tenkte meg det, seier han.

Eg går. Han blir.

Eit par timar seinare er eg nede i sentrum av Odda. Eg har følgt elva nedover det siste stykket. Før kunne ein ikkje gå her, men etter den store flaumen i 2014 – oktobernatta då Opo voks seg vill og ustyrleg, og reiv med seg heimar, møblar og bruer – blei elva steinsett. Samtidig fekk dei laga ein elvepromenade med benkar og ljos, og eg har aldri sett Odda frå denne kanten.

Eg går på baksida av det monumentale smelteverket som ligg der, grått og kaldt. Omnane og innmaten er sende til Kina. Snart ser eg bygget der Hardanger Folkeblad framleis held hus. Eg stansar, og blikket leiter opp etter Freimslia, og der, ja, der ser eg den kvite blokka, der vi flytta inn etter at vi kom frå Kongsberg, der eg sat eitt år aleine med Lego-klossane.

Eg kryssar Almerket, der vi ein gong stod i regnvêr og ropte «Leve Tyssedal». Eg går forbi kyrkja, der eg blei konfirmert. Då var ho grå av støv, no skin ho kvit i ettermiddagssola.

Eg bestiller ein halvliter på Smeltehuset. Eg sit ute, grip rundt glaset og tek ein slurk. Det smakar greitt, ikkje meir. Det er fullt ved alle borda, og eg høyrer oddingane. Dei snakkar høgt, dei gjer alltid det, dei roper frå det eine bordet til det andre. Nye kjem til, og alle blir helst velkomen med ein kvikk replikk, følgd av høg latter. Dei er som ein einaste stor summande organisme.

Kvite bomullsskyer sig bedageleg over himmelen, eg ser den runde Tokheimsnuten, og under ser eg grøne granlier, og nokre av dei granene har eg planta. Eg ser husa på Kalvanes i alle fargar, dei kler fjellet heilt ned mot den grøne fjorden. I eitt av dei budde redaktør Øivind Madssen, og ein gong inviterte han heile redaksjonen heim til seg. Han serverte ost og vin, og eg venta på maten, men han kom aldri. Det var ost, vin og takk for besøket.

Rundt meg høyrer eg oddingane, som skåler, som skråler, som ler. Eg sit midt blant dei, men det går opp for meg no.

Eg er ikkje ein av dei. Dette er ikkje lenger mitt.

Det kan bli mitt igjen, men no kjenner eg meg utanfor. Eg er ein framand.

Eg reiser meg, eg svimlar.

– Skal du gå?

Det er ei som roper til meg frå eit anna bord. Eg kjenner henne ikkje att.

– Ja, det er den ølen. Eg har ikkje smakt øl på lenge, og han…

Eg leitar etter ord, ho finn dei.

- …gjekk rett i fletto?

Latter frå borda. Eg har ikkje høyrt det uttrykket på 30 år, men det er det som har skjedd: Ølen gjekk rett i fletto.

Eg vaknar heime på guterommet. Her hadde eg ein gong ein stor yuccapalme, ja, det var den eg tok med til Oslo, og der døydde han. Han klarte seg ikkje utan vatninga til mor. Eg set føtene i golvet, eg finst ikkje stiv. Det angar grønsåpe. Eg fekk eit fotbad i går og reiv plastera av. Eg har mista to tånegler. Dei veks ut igjen, sa mor, ho har sjølv mista neglar. Eg går opp i stova, som eg kjenner, men som ikkje lenger er den same. Det grøne matbordet er borte. Veggane, som var av mørk brun palisander, er måla kvite. Den raudoransje sofaen i ull er bytt ut med ein kvit i skinn. På kjøkenet høyrer eg mor, det duftar egg og bacon. Ho høyrer på NRK Hordaland. I stova sit far føre flatskjermen. Han ser på God Morgen Norge. Han gjer alltid det, og no skrur han opp lyden, det er eit intervju med Knut Arild Hareide. Far min er ikkje spesielt begeistra for KrF-leiaren, men han er oppteken av politikk.

Eg listar meg ut. Sola har enno ikkje nådd ned i dalen, og det er kjølig. Hellene på trappa er lause. Det er far som har mura, og han fekk mykje skryt for den trappa. Eg går ut i vegen, som no er asfaltert. I huset til tante Sigga og onkel Per har eit barnebarn flytt inn. Per fekk kreft, og eg besøkte han på sjukehuset, det svarte håret var blitt grått, han var beinmager, og han sa: «Det som plager meg mest, er om ungane skal arva denne driten.» Han døydde i 1993.

Eit par år seinare fekk dottera Bjørg kreft, ho døydde i 1997, berre 37 år gamal. Og så vart tante Sigga sjuk, det var ALS som tok henne. Bokhandlar Hagen er død, der bur Gerd aleine. Huset til Ove står tomt, han har flytta til Stavanger. Det er tomt i huset til tante Obba òg. Ho er død, og onkel Tore har demens og ligg på omsorgssenteret i Odda. Denne veka var ein takstmann der, hadde mor fortalt. Dei tre borna er etablert andre stader, to på Austlandet, ein ute i fjorden. Huset skal seljast.

Obba var alltid innom hos mor og far, kvar dag var ho der. Ho ringde alltid på, men venta ikkje på at nokon skulle opne, ho gjekk rett inn, knakka hardt i veggar og dører, og ropte hallo, og når nokon svara, sa ho: «Eg skulle berre...» Mor sette på kaffitraktaren, gjekk i frysaren og fann noko, og så dukka tante Sigga opp, og så kom tante Eli, og der sat dei i stova, alltid i stova. Og imellom ringde onkel Per på døra, og då kom onkel Tore, og far gjekk i kjellaren og kom opp med eit litermål i oransje plast med heimelaga vin.

Det er ingen som ringer på lenger, hadde mor sagt kvelden før, og ho var ikkje uglad, då ho sa det, det berre var sånn. Det er nye folk i alle hus, og mor og far veit kven dei er, dei kjenner bilane og lyfter handa når dei fer forbi, men dei har ikkje mykje kontakt. Det er ikkje mange igjen i klubben heller. Tidlegare kom 12–14 damer saman kvar tysdag for å ete smørbrød, terteskjel og rekekabaret med fiskepudding, dei prata, strikka, sladra og røykte mentolsigarettar. Far blei galen av den røykinga, og med éin gong dei var ute av huset, opna han vindauge og dører, om det var juni eller januar, og mor sette ut glas med eddik, men røyklukta sat i møblar og gardiner i fleire veker. Dei krangla alltid om dette. «Eg kan ikkje nekte dei å røyke», sa mor. «Då ville dei ikkje kome.»

No er det berre Gerd, Connie, Elfrid, Eli og mor igjen i klubben. Dei møtest når det passar seg slik. Ingen av dei røyker inne lenger. Conny går ut når ho skal ha seg ein blås.

Eg stansar føre postkassene, det er mange ukjende namn. Og eg kjem på fleire som er døde: Agnes og Kalle, onkel Trond, Gamle-Ivar, Inga, Oddmund, Arent, Nils V, Nils L, Halldor U, Helga G, Bjørg og Knut på steinen.

Eg ser husa, som eg kjenner så godt. Som eg kjende så godt. Og igjen hugsar eg lukta i kvar heim, for alle heimar har ei særeiga lukt. Der borte lukta det grønsåpe, sigarillos og nybakt brød, der rullings, fjøs og Sterilan-såpe, og i det huset lukta det snus og sauekjøt, og der borte Old Spice, fusel og gjær, det var berre heime hos oss det ikkje lukta noko som helst.

Ja, sett bort frå når mor hadde hatt klubb.

Men der ser eg ei eg kjenner, det er Solvor, vi er tremenningar. Ho har budd på Hildal i heile sitt liv, og eg hugsar dagen ho kom, nyfødd frå sjukehuset. Dei budde i Gulahuset då. No bur ho i gamleskulen med mann og fem born, og ho vinkar til meg frå trappa, og eg går til gjerdet, og ho kjem ned i ein stripete kjole. «Jaså, så det er du», seier ho. «Yes», seier eg. «Det var lenge sidan», seier ho. «Ja, det er vel det.»

Eg seier at det er rart å gå rundt på Hildal, for ingenting er som det var. Ho seier at ho skjønar kva eg meiner, for det var annleis då det var slekt i alle hus.

Nettopp, seier eg.

Men det er framleis Hildal, og sjølv om det er komne nye folk i husa, er det framleis eit tett og nært grannelag, seier ho.

Mor og far kjenner det ikkje slik, seier eg.

Nei, seier Solvor. «Men vi som har born, møtest kvar dag, på leikeplassen eller heime hos kvarandre, og no bur det mange born på Hildal. Der er det to ungar», seier ho og peiker på eit hus. «Der er det snart tre, der er det to, over elva er det to…»

Dei kallar seg hildølar, fortel Solvor. Dei er ikkje oddingar, dei er hildølar.

Eg var òg hildøl, og vi hadde ein identitet, eg veit ikkje heilt kva det var, men eg var stolt av å vere ein av dei. Det var ei kjensle av å høyre til, av samhald, av velvilje og forståing, av at alle ville meg vel. Her var eg fri, men òg bunden. Vi borna kunne krangle, men vart alltid vener igjen, for vi visste kor vi hadde kvarandre, og kvar morgon møttest vi ved mjølkerampen for å vente på skulebussen. I møte med dei vaksne visste eg kva som passa seg, og kva som ikkje passa seg, eg visste kva eg ville få latter på, og hos kven, og når. Alle i grenda kjende til dei same folka, og når nokon sa Erling eller Gjøa, Skrommen eller Hønsa-Hans, Oddmunds-Torbjørg eller Halldors-Torbjørg, visste vi med ein gong kven det var, og vi visste kva historier som no skulle bli fortalde.

Eg går vidare og ser elva, som renn roleg og grønblank, og eg veit namnet på alt eg ser: Riplane, Røvarbrekko, Svining, Haugur, Angarsteinen, det er Ospekvitle, Oddmundskvitle, Orrøyne, Tangjen og Vidfoss, og føre fossen ligg Oddmundsteinen som ein terning på vippen. Eg hugsar dagen han fall ned, det var ein regntung sundag i mars 1978, eg var tolv år, det bråka infernalsk, huset rista, eg stod i stova og såg heile dalen verte tett av gråkvit røyk og kjende angen av sprengd stein og redsle.

– Kjem det meir, sa eg.

– Nei, nei, sa mor. Eg såg det på henne. Ho var redd.

I dag er Oddmundsteinen blitt eit ynda fotomotiv.

Alt eg ser rundt meg, er heimsleg.

Men eg er ikkje heime.

Mor og far følger meg til bussen.

Eg skal tilbake til Oslo. Sjølv om Oslo ikkje er min, er eg blitt glad i den byen – i dei lumre sommardagane, det yrande livet på Aker Brygge, dei staselege Frogner-gatene, Karl Johans gate full av brautne nordlendingar, Grünerløkka, Grønland, Akerselva, lyse sommarnetter på balkongen med rosévin, der vi ser fjorden full av kvite segl, torebyene, det varme regnet, hausten i Frognerparken, skiturar i gransmitta Nordmarka. Eg likar folket i hovudstaden, vi er stort sett innflyttarar, alle saman. Eg har vener frå Austevoll, Otta, Tønsberg, Sandefjord, Notodden, Bergen, Bærum, ja, frå heile landet.

Nokre få er til og med frå Oslo.

Det eg set størst pris på, er søndagsmiddagane. Når familien er samla og kjøkenet angar av rosmarin og grilla svinekotelettar, og rundt bordet sit tre hurtigsnakkande austlendingar, for når dei tre brørne kjem saman, boblar leilegheita av liv, dei kranglar og hermer, dei vitsar og ler, og så er det alltid noko på Youtube som eg berre må sjå, eller ein ny song av Post Malone som eg berre må høyre. «Likar du han? Ikkje? Kva med denne?»

Og over vinglaset vekslar eg blikk med Helga, og ho er like stolt som eg er.

Bussen kjem.

Eg klemmer mor, eg gjer alltid det, og rekker handa mot far.

Han klemmer hardt, lenge, men så slepper han.

Eg skal heim.

Hallgeir Opedal