Hadde det ikkje vore for ein forfengeleg og kåt engelsk konge, ville vi ikkje fått den store kulturdebatten denne veka. Nei, då ville vi korkje ete hattar, slips eller panneband.

Det begynte alt i midten av januar, då ein overtent og styrlaus musikkmeldar i Dagbladet lova å ete pannebandet til artisten Tix dersom songen hans «Ut av mørket» vann Melodi Grand Prix.

Alle bør no ha fått med seg – Tix vann. Så var spørsmålet: Ville Dagbladets Anders Grønneberg stå ved sine ord, skulle han verkeleg ete dette pannebandet?

Sjølvsagt skulle han det, for her var det mange som såg eit kommersielt potensial.

Sjølvaste rikskringkastaren rydda plass i Debatten til Fredrik Solvang. For eit kupp for Solvang, for NRK, ja, for alle dei involverte. Heile tysdagen før sending køyrde NRK.no ein teaser på framsida om kva som skulle skje i Debatten denne kvelden.

Dei veit å trykke på dei rette mentale knappane, for dette ville eg sjå.

Så tysdag kveld sat eg heime i IKEA-sofaen, og eg skal ikkje gå inn i sjølve debatten, men den tonedøve Anders Grønneberg fekk så hatten passa. Tonedøv er her meint i overført tyding. Det verka som om han ikkje heilt skjønte djupet i kritikken. Det var klart for servering av panneband med persilledusk og rista sesamfrø.

Å ete hovudplagg på direktesendt fjernsyn er ikkje noko nytt fenomen, og eigentleg heiter det jo «å ete hatten». Uttrykket er henta frå England, der det opphavlege uttrykket var «å vedde bort hatten». Dette er mellom anna omtala i Shakespeares verk, og står noko der, er det eit kvalitetsstempel, for dei verka er ei gullgruve for alle filologar. Sidan blei uttrykket endra til at ein skulle ete Old Rowley’s hatt.

Og kven var så denne Old Rowley? Jo, det var namnet på favoritthingsten til Karl II (1630–1685). Kort bakgrunn: Då far hans, Karl I, vart halshoggen på Whitehall ein isande kald januardag i 1649, blei England republikk under leiing av Oliver Cromwell.

Vesle-Karl rømte landet. Snart byrja det engelske folket å sakne monarkiet, med stormannsgalne kongar og dronningar, dei sakna tradisjonane og rituala, dei sakna pomp og prakt, og dei sakna kontinuiteten. Og etter elleve år som republikk sende Parlamentet bod etter Karl, som levde i eksil i Frankrike og Nederland. Han kom heim, og i 1660 blei han krona som Karl II.

Den glade monarken hadde stor appetitt på damer og fekk snart tilnamnet Old Rowley etter hingsten. Ektefellen hans, portugisiske Katarina, blei aldri gravid, men han skulle etterlate seg minst tolv uekte born med ymse kvinner. Eit og anna hadde han plukka opp etter elleve år på kontinentet, og det var det eine. Det andre var hovudplagg. Han likte å spjåke seg ut med hattar dekorerte med fargerike band og fjær. Og så var det vel ein skjemtegauk som ein gong sa at han «heller ville ete Old Rowleys hatt, enn å…». Ja, eit eller anna. Det var så morosamt sagt, og det blei fortalt så mange gonger at det til slutt gjekk inn i det engelske språket.

Ettersom tida gjekk, mista Old Rowley relevans. Old kven?! Å, han, ja. Og i staden for stadig å måtte forklare kven Old Rowley var, blei uttrykket forenkla til berre «å ete hatten». Det blei også snappa opp her heime og er i dag ein sjølvsagd del av det norske språket. Sidan er det mange her til lands som har lova å ete hatten til både den eine og den andre. Nokre døme etter eit kjapt søk i arkivet:

I august 1976 sa generalsekretær Levi Fragell i Human-Etisk Forbund: «Om 10 år vil bispekollegiet ha godtatt sex før ekteskapet. Hvis ikke, vil jeg i august 1986 stille meg opp her på Stortorvet, foran Domkirken, og spise hatten min.»

Ti år seinare stilte han opp på Stortorget og blei avbilda i VG, mens han beit i ein hatt. På TV kom han ikkje.

I 1987 var Dagbladets filmmeldar Arne Hestenes overtydd om at Arne Brimi ville vinne kokkemeisterskapen Bocuse d’Or i Lyon. Om så ikkje skjedde, lova journalisten at han skulle ete stråhatten sin. Brimi blei slått ut alt i innleiande runde, og Hestenes blei servert stua stråhatt med fløyte og potet i Annen Etage på Hotel Continental. Hendinga blei dekt av hovudstadspressa, men heller ikkje han kom på TV.

Det gjorde derimot politimeister Rolf B. Wegner, sjølv om det ikkje stod hatt på menyen. I 1986 lova Wegner å ete slipset sitt om det nye landsdelspolitikammeret ikkje blei lagt til Bodø. Kammeret hamna i Tromsø, og på den årlege politifesten blei han servert tre retter: til forrett røykelaks og slips på salatseng, til hovudrett breiflabb og slips innbakt i butterdeig og til slutt ein epledessert garnert med slips. Innslaget blei sendt på Norge Rundt.

Under valnatta ved stortingsvalet i 1989 uttala ein oppglødd SV-leiar Erik Solheim at han skulle ete hatten til partiveteranen Trygve Bull viss den nye borgarlege regjeringa sat lenger enn fire månader.

Fire månader gjekk, Jan. P. Syse var framleis statsminister, og Erik Solheim blei invitert til laurdagsprogrammet «Hotel». Det blei sendt frå SAS-hotellet ved Holbergs plass, og der i øvste etasje blei han servert ein strimla og kokt Stetson-hatt tilsett salt og vatn. På direktesendt fjernsyn sat ein fnisete Solheim og togg og togg mens han svara på spørsmål. Det blei ein PR-suksess for både NRK og Erik Solheim.

Sidan stadig færre går med hatt, har ein tydd til andre hovudplagg. I 2005 skreiv politisk redaktør Einar Aaraas ein leiar i Drammens Tidende der han lova å ete fjøslua til Per Olaf Lundteigen om han blei vald inn på Stortinget igjen. Lundteigen kom inn, og Aaraas fekk servert fjøslue marinert i øl, lauk, gulrøter, pepar, salt og eddik.

Heller ikkje han kom på TV.

Tilbake til NRK denne tysdagskvelden. Mens Anders Grønneberg fekk servert pannebandet i studio på Marienlyst, sat kollegaene hans i Aller-huset på Hasle og oppdaterte framsida på nettavisa. Å, det må ha kokt godt i redaksjonen denne kvelden. Dei dekte det som om det skulle vere statskupp eller månelanding, for i nettavisene er alt like viktig, og over skjermen glei varselet «akkurat nå, akkurat nå, akkurat nå».

På raud bakgrunn kunne ein lese:

«NÅ TILBEREDES PANNEBÅNDET»

Og like etter: «Se nå: Her spiser han pannebåndet»

Og så: «Se live: Reaksjoner etter debatten»

Og: «Her skværer de opp»

I nettavisene er kriteriet for suksess antall klikk, og den valutaen kan ein like eller ikkje like. Det er så lett å bli moralsk forarga, men det er sjølvsagt eit vonlaust og elitistisk prosjekt. For Dagbladet har Tix versus Grønneberg vore ein kommersiell megasuksess, men – for å sitere Anders Grønnebergs utsegn til TV 2:

«At én million fluer liker dritt, betyr ikke at dritt er bra.»

Hallgeir Opedal

Hallgeir Opedal er tidlegare tilsett i Dagbladet, men har vore frilansar sidan 2012.