May Linn Clement

maylinn@dagogtid.no

Sundag føremiddag, me er i resepsjonen på Scandic Haugesund, eller «Svandic Haugesund», som Are Kalvø svara på SMS då eg kvelden før spurde kva hotell han budde på.

– Var du ute etter showet i går?

– Ja, eg vart sitjande med ein gjeng frå Utsira, seier Kalvø og tek ein slurk frå kaffikoppen han har med frå hotellfrukosten.

Eg visste det jo eigentleg. Sjølv seig eg rundt i foajeen på Festiviteten etter å ha sett Are Kalvø på scena i soloshowet Berre bønder lengtar heim, venta på ein ledig augneblink til å introdusera meg for han, seia eg var journalisten frå Dag og Tid han hadde avtale med dagen etter.

Kalvø sat bak eit bord med stablar av den nye boka si, med same tittel som showet, signerte og selde. Kvar gong det såg ut til å dabba av med folk i køen, var det nokon andre som var kjappare enn eg til å gå bort og innleia ei ny samtale med forfattaren. Då det berre var eg og gjengen frå Utsira igjen og dei byrja med høge femmarar og takk for sist, gjekk eg tilbake til hotellet og la meg.

Men eg fekk iallfall sett korleis mange som kjøpte boka, bad om selfie før signatur.

Dette gjorde dei litt ironisk, som om dei ville ha eit bilete av seg sjølv saman med Kalvø, men berre på tull.

– Det var meir selfiar for nokre år sidan. Eg trur det er på veg til fasast ut, seier han.

– Det same tenkjer eg om bilete av mat og filming av konsertar. I sommar var eg på fleire konsertar og registrerte at det er ingen under 40 år som filmar heile tida. Dei som gjer det i dag, er dei som ikkje veit betre, seier Kalvø.

– Om ti år vil me le av denne filminga. Mange ler alt i dag.

I arbeidet med den nye boka er Kalvø vorten godt kjend med sirabuen. Bakgrunnen for prosjektet var å bu ein månad på ein liten stad og ein månad i ein stor by, for så å samanlikna og dra ein konklusjon, ein gong for alle, om kva som er best av by og land.

Valet fall på Utsira og London. For å auka kontrastane var månaden i eit hipt og travelt område i London på seinsommaren. Månaden i Noregs minst folksame kommune, øya 18 kilometer vest for Haugesund med rundt 200 innbyggjarar, var i overgangen februar–mars. Ei tid då fint lite skjedde.

– Det ville ikkje vore representativt å vera der om sommaren, når hyttefolk kjem og mykje skjer.

– Frå no av vil alle frå Utsira kjenna at dei har krav på deg. Angrar du litt på opphaldet der?

– Det er ikkje så mange som kjem derfrå, så eg trur det skal gå fint.

Kalvø gjev stadane poeng etter eit system han kallar TOMFF: tryggleik, opplevingar, meining, folk og fridom, fem faktorar han reknar som viktige for å trivast ein stad. Bygda kjem overraskande godt frå det, trass i at dommaren er urban, cortadodrikkande og anglofil.

Både på Utsira og i London set folk pris på fridomen ved å bu der, men dei legg ulikt i det.

«Byfolk snakkar om fridommen til å forsvinne i mengda og leve akkurat som du vil utan at nokon bryr seg. Bygdefolk snakkar om fridommen til å køyre moped i utmark utan hjelm når du er tolv», skriv han.

I ein storby kan du skifta stil og meiningar utan at nokon ensar det. Kanskje til og med endra kva fotballag du held med. Det går ikkje på Utsira.

– Der treng du berre seia Tottenham éin gong, så er du den som held med Tottenham, seier Kalvø.

– Slik hugsar eg det frå Stranda òg, der eg kjem frå. Du får éin sjanse til å bli den du er, og den må du vera så lenge du er i bygda.

– Og gjer du noko dumt, kan du få eit kallenamn for resten av livet?

– Du kan få eit kallenamn på grunn av noko foreldra dine eller besteforeldra dine gjorde. Mange gongar veit ein ikkje lenger kor kallenamnet kjem frå.

– Det kunne vore det neste bokprosjektet ditt: Are Kalvø nøstar opp kallenamn. Kor kjem dei frå?

– Ja, det hadde vore eit interessant prosjekt.

– Kva kjem fyrst, bokideen eller ynsket om å reisa til nye stadar?

– Du skal ikkje undervurdera lysta til å reisa til nye stadar, eit research-arbeid som freistar.

Om det er slik at forfattarar har éi historie i seg og skriv variasjonar av den same historia igjen og igjen, er Kalvø si historie at han kjem frå Stranda og bur i Oslo. Oppvaksen på bygda, bur i byen. Han observerer og speglar frå både utsida og innsida av miljøa han vasar i.

Han vrir seg litt og skiftar sitjestilling når eg spør kva tradisjon han ser seg sjølv i, som ein nynorsk humorist som reiser land og strand rundt på skrivetokt.

Kanskje me er inne på noko om me blandar britisk komikk med Ivar Aasens metode, å gå gjennom landet og prata med folk?

– Eg slit med slike spørsmål: Kva tradisjon er du ein del av, kor skriv du frå? Utgangspunktet mitt er alltid noko eg sjølv synest er morosamt, og eg vil at bøkene mine, og showa mine, for den del, skal vera som ein vennegjeng som har det morosamt saman, frå start til slutt. Dei som kjem inn seinare på kvelden, etter at boka eller showet har begynt, klarar ikkje å komma heilt inn i det. Ein må vera der frå starten av.

– Så ein treng ikkje ekte vennar, berre bøkene dine?

– Ja, bøkene og showa mine kan bli dei vennane du aldri fekk.

– Ein vennegjeng som har det morosamt, men der du er den einaste som får snakka?

– Ja.

– Skjønar.

Det er ikkje berre boka om bygd og by Kalvø er aktuell med. Han skreiv òg Spynorsk. The Musical, som har gått på Det Norske Teatret i fem månadar no.

– Eg har ikkje fått sett Spynorsk, men eg har byrja med standup og har ein eigen spynorskvits.

– Har du? Eg må henta meir kaffi!

Han går tilbake til frukostområdet og kjem snart att med ein ny kopp.

– Ok, få høyra.

– Spynorsk mordliste... byrjar eg.

– Bokmålsfolk trur det er dei som fann på spynorsk mordliste. Men det er det ikkje. Spynorsk mordliste, det er det me nynorskfolk kallar det når me samlast ein kveld, drikk til me spyr, og fører opp register over alle bokmålsfolka me vil ta av dage. Det er spynorsk mordliste.

Kalvø held munnen lukka, men humrar gjennom nasen.

– Du ler gjennom nasen. Er det bra?

– Ja, det hender eg blæs ut lys på bordet ved å le slik. 

 Når alt kjem til alt, er det britisk humor som ligg Kalvø-hjarta nærast.

– Då det fyrst kom utanlandsk humor på fjernsynet, var det britisk, med intelligente folk som berre fjasar. Det er eg takksam for. Det gledde meg då eg seinare kom til Storbritannia og opplevde at denne humoren lever i dagleglivet til menneska der. 

Eg tenkte nyleg på Kalvø då eg i eit reisebrev her i avisa skreiv om den gode kjensla det gjev å verta anerkjend i eit anna land av eit menneske eg ikkje betaler for å sjå meg.

– Du skildra dette så godt i boka Meininga med livet, eller Yes, sir, I can boogie, om då du tok med deg ei avis inn på ein kaffibar i London. Korleis gjekk den historia, no igjen?

– Det var ein slik stad der ein må venta litt på kaffien før han kjem, så eg gjekk inn, la avisa mi på eit bord og gjekk til disken for å bestilla kaffi. Då eg hadde fått kaffien og skulle henta avisa mi og gå att, hadde ein mann i dress sett seg for å lesa i henne. Så eg sa excuse me, som ein seier heile tida i London, og at det var mi avis. I det eg gjekk ut døra med avisa under armen og kaffien i handa, snudde han seg etter meg og sa: Tomorrow, The Times, please!

Are Kalvø elskar slike augneblinkar. Han elskar generelt mykje. 16 gongar elskar han i den nye boka – takk for søkjevennleg leseeksemplar på PDF, Kagge Forlag. Han elskar bygda, storbyen, tog, førjulstida og samtalar som oppstår på tog i førjulstida. «Og eg elskar å vase i gatene. Det er det som er meg, faktisk. Eg er vasing.»

– Meir og meir som involverer folk, gjer meg glad. Stein og tre gjev meg ikkje så mykje, seier han.

– Er det sant? Der er me heilt ulike. Meir og meir som involverer tre og stein, mellom anna skog og berg, gjer meg glad. Folk gjev meg ikkje så mykje, eigentleg. Er du optimistisk for menneska?

– Å vera noko anna er berre deprimerande. Med så mange gode folk i verda må det gå bra. Eg både vel, vil og må tru på framtida, at verda går framover.

– Er du praktisk av deg? Kan du fiksa ting?

– Eg kan om eg vil, men eg vil ikkje. Eg kan gå på toppturar, men eg vil ikkje.

– Men kan du skifta dekk på bilen?

– Eg har aldri eigd ein bil, så det har eg ikkje trunge å gjera.

– Har du aldri eigd ein bil?

– Nei, kvifor skulle eg det?

– For å koma deg rundt til alle kommunane i landet som har kinarestaurantar, for eksempel?

– Det går tog, buss, båt, fly, og det finst endelause måtar å leiga bil på når det er naudsynt.

– Men du har lappen?

– Ja, eg har lappen.

– Når tok du den, då?

– Då eg var 18 år og nokre månadar gamal, noko som gjorde meg rar; for mange tok han på 18-årsdagen sin. Sensor spurde meg kvifor eg ikkje alt hadde teke lappen, kvifor eg ikkje tok han på 18-årsdagen. Eg sa det var fordi eg fylte 18 år på nyttårsaftan, og då rekna eg med dei hadde fri.

Fødd siste dag i 1969 – yngst i klassen, yngst i syskenflokken på to og yngst på fotballaget. Yngst i forfattarkrinsar då han debuterte som 24-åring, og yngst i komikarstaben som byrja med standup i Oslo på 90-talet.

– Eg var godt over 40 år då det gjekk opp for meg at eg ikkje var yngst lenger.

Ironigenerasjonen er eit omgrep som stundom vert nytta om dei som er fødde mellom 1970 og 1980, men éin dag frå eller til treng ikkje ha så mykje å seia.

– Fleire av dykk frå ironigenerasjonen har blitt besteforeldre. Korleis heiar ein ironisk bestefar på sidelinja under fotballkampen?

– Hah, det kunne blitt ein god sketsj!

– OK. Lat meg omformulera spørsmålet. Korleis er ein ironisk bestefar ei trygg hamn når det stormar?

– Ein ironisk bestefar er morosam, det hjelper alltid, og spesielt når det stormar. Det er då ein treng det mest. Tenk berre så godt det er med den fyrste, varme latteren i ei gravferd. At nokon klarar å vera morosam på ein varm måte i ei gravferd, er verdt alt.

Ironi treng ikkje bety distanse. Kalvø meiner ironi er ein god inngang til å interessera seg for noko nytt.

– Mykje av 1990-talet brukte eg til å finna ut av kor mykje eg likar gøy dansing, popmusikk og Melodi Grand Prix, slikt som er lett å ha ironisk distanse til. Ironisk fasinasjon er òg fasinasjon, seier han.

– Om noko er ekstremt populært, vil eg finna ut av kva det er. Typisk for dei i generasjonen min er å seia om popmusikk at «dette liknar på noko frå 70-talet» eller «den synthen er sampla frå A-ha». Sånn skal eg aldri bli!

– Har du høyrt Bare Egil Bands «Hold kjeft, Astrid S!»?

– Ja?

Songen handlar om musikkbransjen og korleis middelaldrande menn lyt vika for dei nye, unge popartistane, som med sjarm og talent får alle fordelane. «Hold kjeft, Astrid S! Dagny, Sigrid, Aurora. Dere tok vår plass, akkurat i det vi stod på spranget til å ta over verden.»

– Du er litt meir: «Hald kjeft, Egil Hegerberg, lat meg høyra kva Astrid S., Dagny, Sigrid og Aurora har å seia om saka.»

– Ja, men det er òg den einaste gongen eg vil be Egil Hegerberg halde kjeft, for han likar eg godt.

– Kva nye komikarar har du trua på?

– Dei eg ler mest av, er dei som driv med noko eit stykke frå det eg driv med sjølv. Gruppa BMI, som står for Bare Moro Impro, dei ler eg ukontrollert av. Kombinasjonen av smart og veldig dumt, den er best.

Kanskje sender eg eit signal om at han ikkje har snakka ferdig, kanskje held eg pennen mot papiret og slik viser at eg er klar til å skriva meir – eg veit ikkje – men han seier iallfall:

– Og du høyrest jo morosam ut. Skriv det: «Og du høyrest jo morosam ut, sa ironikaren.»