Med Jesus vil eg fara
Foto: Ludwik Szacinski / Oslo Museum
150 år med norsk kyrkjesong
Elias Blix
I år er det 150 år sidan Elias Blix gav ut det vesle heftet Nokre Salmar. Gamle og nye (1869), den aller fyrste salmeboka på norsk. Dag og Tid markerer dette kulturspråklege vasskiljet med ein serie artiklar om Blix.
Del 7
150 år med norsk kyrkjesong
Elias Blix
I år er det 150 år sidan Elias Blix gav ut det vesle heftet Nokre Salmar. Gamle og nye (1869), den aller fyrste salmeboka på norsk. Dag og Tid markerer dette kulturspråklege vasskiljet med ein serie artiklar om Blix.
Del 7
Det er den første verselinja, dei store anslaga som gjeld. Bjørnstjerne Bjørnson: «Ja, vi elsker dette landet». Dorothe Engelbretsdatter: «Dagen viker og går bort». Og Elias Blix sine store opningar, som «Himmelske Fader, herleg utan like», «Kling no klokka, ring og lokka» eller «No koma Guds englar med helsing i sky». Noko uroleg vel eg likevel ein annan retorikk som også finst hos Elias Blix, når eg får spørsmålet om å velje ein salme frå han: Ikkje ropet til den store Gud, ikkje opninga med dei store skaparkreftene. Eg vel salmen kor den første strofa varslar ei reise: «Med Jesus vil eg fara på livsens ferd i lag».
Så direkte. Så nedpå. Fem strofer har denne salmen, og du følgjer lett kvart ord. Desse er sungne høgt og lågt i kyrkja, helst lågt. Ei forteljing som er som den ferda ho fortel om. Du er natur: ei «grein» og ein blome. Men du er også eit levande eg, ein person til stades i denne verda frå vogge til død. Du har eit følgje som knyter deg til natur, til lesing og mystikk. Jesus er såleis eit vintre, ei Sarons lilje og ein skatt.
Det er uvanleg for meg i daglegtale å uttale slik ros og ære som den første strofa syng ut, ei slik tilknyting. Når ein sluttar seg til det kollektive eg i salmen, blir det gjerne oppfatta som ei privat vedkjenning. Men eg kan som fleire andre salmen utanboks, det er strofer lette å hugse. Eit reisemotiv, eit livsperspektiv og ein tilslutnad til samvær med ein som for meg er vanleg: Jesus som eg har høyrt om frå eg vart fødd. Salmen syng til han. Eg og fleire med meg er blitt fortalde om Jesus på ein slik måte at vi veit at historiene om Jesus følgjer oss til vi døyr. Og det kan desse historiene gjerne. For lyset frå denne blixsalmen lokkar, og er indirekte ei samanfatting av bileta om stjernehimmelen over oss og dei etiske lovene i oss, for å sitere filosofen Emmanuel Kant og formuleringa «sannings stjerna» i strofe 2. Elias Blix har også på plass inkarnasjonen i hjarta som staden der Jesus bur, ei tru frå Elias Blix sitt attenhundretal som kan sporast tilbake i tid gjennom barokken, til dei tidlege jesusforteljingane. Det er spor av mystikk. Gud er til stades i kvar trevl av tid.
Livet mitt er over utan hjarteslaga, men salmespråket fortel at Jesus ikkje døyr då. Den heilage vandrevisa eller reiseskildringa hos Elias Blix andar ut i ei fordjuping som vakkert knyter det guddommelege til eit ideelt landskap skapt av livsens dogg, av væte, sol og signa år (strofe 5).
Inger Vederhus
Inger Vederhus er
førstelektor ved Oslo met.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Det er den første verselinja, dei store anslaga som gjeld. Bjørnstjerne Bjørnson: «Ja, vi elsker dette landet». Dorothe Engelbretsdatter: «Dagen viker og går bort». Og Elias Blix sine store opningar, som «Himmelske Fader, herleg utan like», «Kling no klokka, ring og lokka» eller «No koma Guds englar med helsing i sky». Noko uroleg vel eg likevel ein annan retorikk som også finst hos Elias Blix, når eg får spørsmålet om å velje ein salme frå han: Ikkje ropet til den store Gud, ikkje opninga med dei store skaparkreftene. Eg vel salmen kor den første strofa varslar ei reise: «Med Jesus vil eg fara på livsens ferd i lag».
Så direkte. Så nedpå. Fem strofer har denne salmen, og du følgjer lett kvart ord. Desse er sungne høgt og lågt i kyrkja, helst lågt. Ei forteljing som er som den ferda ho fortel om. Du er natur: ei «grein» og ein blome. Men du er også eit levande eg, ein person til stades i denne verda frå vogge til død. Du har eit følgje som knyter deg til natur, til lesing og mystikk. Jesus er såleis eit vintre, ei Sarons lilje og ein skatt.
Det er uvanleg for meg i daglegtale å uttale slik ros og ære som den første strofa syng ut, ei slik tilknyting. Når ein sluttar seg til det kollektive eg i salmen, blir det gjerne oppfatta som ei privat vedkjenning. Men eg kan som fleire andre salmen utanboks, det er strofer lette å hugse. Eit reisemotiv, eit livsperspektiv og ein tilslutnad til samvær med ein som for meg er vanleg: Jesus som eg har høyrt om frå eg vart fødd. Salmen syng til han. Eg og fleire med meg er blitt fortalde om Jesus på ein slik måte at vi veit at historiene om Jesus følgjer oss til vi døyr. Og det kan desse historiene gjerne. For lyset frå denne blixsalmen lokkar, og er indirekte ei samanfatting av bileta om stjernehimmelen over oss og dei etiske lovene i oss, for å sitere filosofen Emmanuel Kant og formuleringa «sannings stjerna» i strofe 2. Elias Blix har også på plass inkarnasjonen i hjarta som staden der Jesus bur, ei tru frå Elias Blix sitt attenhundretal som kan sporast tilbake i tid gjennom barokken, til dei tidlege jesusforteljingane. Det er spor av mystikk. Gud er til stades i kvar trevl av tid.
Livet mitt er over utan hjarteslaga, men salmespråket fortel at Jesus ikkje døyr då. Den heilage vandrevisa eller reiseskildringa hos Elias Blix andar ut i ei fordjuping som vakkert knyter det guddommelege til eit ideelt landskap skapt av livsens dogg, av væte, sol og signa år (strofe 5).
Inger Vederhus
Inger Vederhus er
førstelektor ved Oslo met.
Med Jesus vil eg fara
på livsens ferd i lag.
Gud, lat den samferd vara
alt til min døyand’ dag!
Det er mi høgste æra,
det er mi største ros
hans fylgjesvein å vera
og vandra i hans ljos.
Min Jesus, sannings stjerna,
lys upp min myrke veg!
Mitt hjarta vil so gjerna
få fylgja etter deg.
Du lyser enn i verdi
som før frå Betlehem.
Ver du mitt ljos på ferdi,
til heim med deg eg kjem!
Min Jesus, gjævast givnad,
min eignalut og skatt!
I all min gang og livnad
meg støtt for augo statt!
Som vesle blomen trugen
ser upp mot sol og dag,
til deg så vender hugen,
til deg kvart andedrag.
Min Jesus, Sarons lilja,
Bløm fagert upp i meg!
Lat ingenting meg skilja
og riva bort frå deg!
Du vintre i Guds hage,
min kjære Herre Krist!
Unn også meg den lage
å veksa som din kvist!
Du til di grein meg sette
alt i min fyrste vår,
med livsens dogg meg vætte,
gav sol og signa år.
Du vil òg vokster giva
alt til min siste slutt:
lat meg i deg få liva,
i deg få anda ut!
Første gongen prenta i Elias Blix:
Nokre Salmar, 1875.
Elektronisk utgåve 2002
ved Nynorsk kultursentrum
Fleire artiklar
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.
Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund
Framandspråka forsvinn
Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.
Teikning: May Linn Clement
Forgard i nord
Kan USA kome til å ta over Grønland med makt?
Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet i november i fjor.
Foto: Dag og Tid
Fylgjene av konkurransestaten
Rune Slagstad syner korleis venstresida lenge har gløymt røtene og prinsippa sine. Der andre held seg til vande spor, gjenetablerer han vona om at vi kan finne ut av kva som er viktigast å diskutere.
Jean-Marie Le Pen døydde 7. januar, 96 år gamal.
Foto: Stephane Mahe / Reuters / NTB
Ein politisk krigar har falle
Jean-Marie Le Pen (1928–2025) vart ein nybrotsmann for all høgrepopulisme i dag.