Då eg vakna på det lyse rommet i andre etasje på Hundested Kro og Hotell denne torsdagsmorgonen, hadde eg fått ein idé. Det er ikkje kvar dag at gode idear kjem slik ut av ingenting, og desse flyktige tankefloga stryk snøgt forbi, før dei løyser seg opp i gløymsla, og derfor skreiv eg han straks ned på framsida av magasinet Mit Nordsjælland. Ingenting er så forargeleg som vage minnespor etter ein tanke som glapp, spesielt når det er ein god tanke.

Turistmagasinet raska eg med meg frå resepsjonen i går kveld, og eg ser at eg alt har notert ein annan tanke der: «Danske menn og øl!!!» Meir skal det ikkje til, nokre stikkord og samanhengen stig som ei morgonsol or minnet.

I går kveld, på veg ned frå polarforskaren Knud Rasmussens hus, gjekk eg gjennom eit bustadfelt, og i oppkøyrselen til eit av husa såg eg ein mann ligge under ein bil. Altså, han reparerte eit eller anna, vil eg tru. Så til observasjonen: Det stod ein boks øl der.

Og kva så? Jo, denne ølboksen sette eg straks inn i ein større samanheng, nemleg den observasjonen at danske menn alltid har ein ølboks innanfor ei armlengd. Stongfiskarane langs Øresund – øl; bocciaspelarane ved Kronborg slott – øl; fedrar på stranda ved Humlebæk – øl. Sjølv i gågata i Helsingør slentra ektemenn med ein ølboks i handa, mens konene gjekk inn og ut av butikkar. Det verkar som om danske menn er like knytte til ølboksen som eg er til mobiltelefonen.

Hangen til rusdrikk finn eg prov for i statistikken. Mens nordmenn drikk sju liter rein alkohol i året, drikk danskane tolv. Nær 860.000 danskar er storforbrukarar av alkohol, og menn drikk dobbelt så mykje som kvinner. To av ti menn, det vil seie 140.000, er drankarar. Øl, vin og sprit kan ein få kjøpt døgnet rundt på butikkar og bensinstasjonar, og overalt er det freistande reklameplakatar med bilete av doggfrisk øl, og han er billeg. På Coop ved jarnbanestasjonen i Helsingør kosta ein sekspakning 37,50 pluss pant. Ja. Nei, det var berre ein observasjon.

Når eg kjem inn i frukostsalen, helser dei andre gjestane meg med eit blidt god morgon. Helsinga kjem bardus på, for sist eg kom inn i ein frukostsal, var eg i Sverige. Der helste ingen om morgonen, nei, der skal ein vere taktfull og smidig, og helst ikkje møte blikket til nokon, men finne seg mat, ete opp og forlate salen utan å sjenere. Men her hos dei gladlynte danskane er der tydelegvis andre reglar, og eg helser blidt tilbake. Dette må eg legge meg på minnet.

Eg raskar med meg nokre skiver svidd bacon og to speilegg, finn meg eit bord, leitar fram telefonen og går rett på Facebook. Statsminister Mette Frederiksen har lagt ut ei ny oppdatering: «Glæder mig over den genåbningaftale, der i nat er indgået. Vi kan nu se enden på restriktionerne. Håber, I får nydt den skønne sommersol.» Meldinga er illustrert med hender som klappar, og avslutningsvis ei sol.

Møtet i Folketinget var ferdig klokka halv fire i natt, og på Go’ morgen Danmark har eg sett resultata av forhandlingane. På måndag kan danskane omsider kaste dei mislikte munnbinda, og utestader kan halde ope til midnatt, men nok ein gong var det fotballen som fekk mest tid og plass. 25.000 menneske slepp inn i Parken laurdag, sa dei, og snakka om EM i fotball. Det, må eg innrømme, har gått meg hus forbi. Eg sender ei melding til ein kamerat som er oppteken av fotball: «Er det EM i fotball no? I Danmark?!»

Eg smør matpakke, to rundstykke med svinerull og skinke, rullar ein serviett rundt og går på rommet for å pakke. Eg har ei ferje å rekke. Sjølv om eg ikkje veit når ho går, veit eg at ho går, og at ho kan gå frå meg, ligg der som eit uromoment.

Straks eg har trilla sykkelen Daisy inn på bildekket, legg ferga i frå. Puh! Å rekke ei ferje slik, i siste minutt, gjev eit menneske ei tilfreds kjensle av lette og effektivitet. Overfarten til Rørvig tek 25 minuttar, fortel billettøren, og eg går opp på dekket. Derifrå ser eg inn fjordane som nær deler Sjælland i to. Inne til venstre, veit eg, skal det ligge eit smalt sund, og bakom byrjar Danmarks nest lengste fjord. I enden ligg Roskilde.

Om ei veke skal eg vere der, om alt går som planlagt. Eg har ein lang omveg framføre meg og ligg alt fire mil etter planen.

Telefonen plingar, det er ei melding frå kameraten heime i Noreg: «EM startar denne veka, men er arrangert i så mange land at eg ikkje har oversikt.» Bevare meg – EM i Danmark? Det var i tilfelle ei positiv overrasking.

Ferja legg til i Rørvig, og eg bør kjøpe flaskevatn. Det er alt svimlande heitt, og vatn må eg ha, men når eg fyrst er komen på sykkelsetet, får eg meg ikkje til å stanse. Det ligg vel butikkar langs vegen?

Vi ventar på ferja til Århus, og eg burde spurt desse venlege pensjonistane om dei kunne skrudd fast setet til Daisy. Men eg fekk meg ikkje til det. Nei, fornedringa var stor nok som ho var.

Alle foto: Hallgeir Opedal

På kartet ser Sjællands Odde ut som ein langsmal, krokete finger som peikar mot Jylland, og eg trudde han var så smal at eg ville sjå havet på begge sider, men slik er det ikkje. Her er tett skog, det er jordbruksland, og meir skog, og skal eg sjå havet, må eg svinge av hovudvegen og sykle mot nord.

Det gjer eg, følgjer mitt indre kompass og skjer rett gjennom skogen. Telefonen vil ha meg til å snu, men eg held på mitt, og snart ligg sommarhusa tett langs vegen, og så ser eg det skimrande havet. Eg styrer mot tettstaden Klint for å kjøpe vatn.

Og brått er eg i det som må vere Klint, for her er fleire hus, men ingen butikkar. Eg bremsar opp føre eit bindingsverkshus med benkar utanfor, er det ein slags kafé? Ei eldre kvinne vatnar blomar.

– Unnskyld, men er det nokre butikkar her?

– Hvad?

– Er der nogen shops her i Klint?

Nei, svarer ho, ingen shops, og lurar på kva eg treng. Vatn, seier eg. Det kan du få av meg, seier ho og forsvinn inn i huset. Ho blir borte lenge, men så kjem ho ut att og rekker meg ei flaske med kjøleskapskaldt vatn.

– Du får det av meg, siden du er fra Norge, seier ho.

Eg har vatn, sykkelbatteriet er på nær fulladd, solbrillene er på, og dekka til Daisy knatrar inn over grusvegane gjennom lauvskogen. Fuglane syng, storhavet susar og ute på ei gul blomstereng: hestar. Eg kjenner ei varm kjensle svulme og fylle heile meg. Eg er på tur, eg er i utlandet! Og mens eg trakkar meg vidare, tenker eg på alle dei som no sit på heimekontor i Noreg, som sit i kassen på Rema 1000 og Ikea, som køyrer hjullastar og matar laks, som grev grøfter og sel straumabonnement, som smeltar aluminium og sink, som bakar speltbrød og set vaksinar, som køyrer buss og trikk, ja, alle som held hjula i gang der heime. Mens eg held hjula i gang på Daisy, det er min jobb.

Sykkelsetet har losna. Fyrst var det knapt merkbart, men no er det som å sitte på ein riglete handball, setet svingar hit og dit, og eg får inga kraft på pedalane. Det må skruast fast, men eg har ikkje verktøy. Sjællands Odde smalnar til, og det er berre éin veg vidare – hovudvegen. «Vi deler vejen» står det på store gule skilt, og det gjer vi, men bilar og motorsyklar kjem susande i stor fart, og når vogntoga med øl, fisk og slakt drønnar forbi, dreg vinden i Daisy, hjula vinglar over den kvite stripa mot grøfta, og eg held hardt i styret for å rette henne opp. Eg er svolten, kjenner eg, men vil ikkje stanse. Eg har ei ferje å rekke.

Letta kjem eg til den store ferjekaien, eg løyser billett og blir beden om å stille meg i lag med motorsyklane, noko eg gjer med uvilje, for der står ein gjeng bikarar, og dei er jo berykta, desse danske motorsykkelgjengane. Når eg kjem nærare, ser eg at det er pensjonistar, dette, og dei viser seg å vere gamle motorsportutøvarar frå Jylland som har vore på tur til Roskilde. No skal dei heim att, fortel dei. Det er klart at desse karane har med seg verktøy, for slikt folk likar å skru. Skal eg spørje om dei kan hjelpe meg med setet?

Nei! Der står dei solbrune i barske skinnklede, rett nok har enkelte gule refleksvestar, men dei har olje under naglane og køyrer blankpussa kubikkmonster med krom, mens eg står bleiktynn i sykkelshorts med damesykkel og tygg rundstykke med svinerull. Nei, fornedringa er stor nok som ho er. Dette skal eg fikse sjølv.

Eg får vindaugsplass på ferja, og i 60 kilometer i timen flyr vi lågt over mot Jylland. Eg kjenner meg trøytt. Surlet frå dei andre passasjerane, den monotone motorduren, dei duvande dønningane, alt gjer meg søvnig. Eg lukkar auga, eg sovnar, eg søv.

Brått er vi i Århus. Over høgtalaranlegget speler dei ein slags glad barnelåt. Det er på nær tomt i salongen, og eg triv sekken på ryggen og hastar ned trappene til bildekket, finn Daisy, låser henne opp, men rekk ikkje feste sekken på bagasjebrettet før eg blir vinka ut. Utan sekken som støtte er setet endå meir lealaust, og på den lange moloen inn mot Århus må eg stanse. Eg fyller sekken med klede, pressar han under setet og snører alt fast med ei reim. Det blir betre, men langt frå godt nok. På telefonen søker eg etter Clas Ohlson, eg må få kjøpt unbrakonøklar i Århus. Men i alle dagar – har dei ikkje Clas Ohlson i Danmark? Nei, næraste butikk ligg i Malmö.

Etter to dagar langs landevegen er det annsamt å sykle inn i Århus sentrum, og det er ikkje biltrafikken som stressar meg, men dei andre syklistane. Dei syklar så lett og tilforlateleg, og eg merkar irritasjonen deira når eg skal starte opp etter raudt lys, for Daisy er brei og tung i sessen, og før ho får opp farten, skjelv ho, og eg vinglar fram og attende i sykkelfeltet, og i tillegg er det dette setet. Det plingar iltert i klokker, «gje plass», og når eg endeleg er i fart, er det nytt raudt lys.

Eg ser etter ein sykkelverkstad, og dei er det mange av. Ein venleg unggut strammar til skruane, og setet sit som sveisa fast. Han skal ikkje ha noko for det.

– Veit du kvar eg kan eg få kjøpt unbrakonøklar?

– Hvad?

– Eh… unbraco… keys?

Han ser på kollegaen, men heller ikkje han skjønar spørsmålet.

– Cykel… tools?

– Nå, prøv Jem & Fix. Eller Bauhaus.

Men fyrst skal eg svinge innom ein gamal kjenning.

Fredag 30. september 2005 trykte Jyllands-Posten tolv karikaturar av profeten Muhammed som illustrasjon til ein artikkel om sjølvsensur og ytringsfridom. Det blei, som vi hugsar, eit salig oppstyr. Danske flagg blei brende, konsulat og ambassadar evakuerte. Det var demonstrasjonar og gateslag. På den eine sida stod dei som meinte at karikaturteikningane var unødige provokasjonar, at dei var blasfemi og muslimhets. På den andre sida stod dei som meinte at dette dreia seg om ytringsfridom, at innvandringa trua dansk kultur, og at dei no sette skapet på plass.

Ein av karikaturane synte Muhammed med ei bombe i turbanen, og den som hadde teikna denne, var Kurt Westergaard.

Nokre minuttar før klokka seks fredag kveld 1. januar 2010 gjekk ein 27 år gamal somaliar inn på København Hovedbanegård. Hovudet var barbert, skjegget stritt, han var kledd i mørkegrøn militærjakke og lysegrøne militærbukser, og i hendene hadde han ei kvit lerretsveske. Han kjøpte billett til InterCity-toget til Århus. Toget var framme klokka 21.11, og mannen sette seg i ein taxi og gav opp ei adresse. Like før dei kom fram, blei sjåføren beden om å stanse. Mannen betalte, tok med seg veska og forsvann i mørkret. Ein halv time seinare small det.

Sommaren 2010 intervjua eg Kurt Westergaard, og eg ville gjerne møtt han igjen, men kom for seint.

Foto: Preben Hupfeld / Scanpix Danmark / NTB

Kurt Westergaard sat heime i rekkehuset i lag med barnebarnet Stephanie og skjøna straks kva som var på ferde. Politiets Efterretningstjeneste (PET) hadde fortalt at eventuelle terroristar vil gå etter han, ingen andre. Han sprang opp og låste seg inn på baderommet, som også var sikringsrom. Han venta. Så kom dei fyrste økseslaga.

Etter fem–seks minuttar var politiet på plass. På veg ut knuste mannen fjernsynet og ei datamaskin, før han kom fram føre huset. Der kasta han øksa mot ein politibetjent, som trekte pistolen og skaut to skot. Eitt trefte foten, eitt høgre hand.

Etter denne hendinga blei tryggleiken rundt Kurt Westergaard heva til høgste nivå. Vindauga ble skifta ut, kamera installerte. Muren rundt bakhagen blei gjort høgare med panserglas.

Eit halvt år etter terroråtaket var eg i Århus for å portrettere Kurt Westergaard for Dagbladet. Han var då 75 år.

– Det er fullstendig absurd, sa han den gongen, at eg i mitt eige land må leve under politibeskyttelse. Det er eg som blir krenkt! Men så har eg den fordelen at eg blir galen. Eg blir sint. Trass og vreide har vore mine gode vener. Det er gode kjensler, som gjev meg eit mentalt forsvar.

– Kven er du sint på?

– På islamistar, på terroristar. For eg trur ikkje den alminnelege muslimen vil slå meg i hel.

– Det er berre eitt ord, unnskyld, så slepp du alt dette?

– Ja, men eg har ingenting å unnskylde.

– Du treng ikkje meine det eingong?

– Nei, men eg har ikkje gjort noko gale, eg har arbeidd etter tradisjonar som er gjeldande i Danmark. Her i landet har ein rett til å stemme, rett til å uttrykke si meining, rett til å demonstrere. Men det er éin rett ein ikkje har: retten til ikkje å bli krenkt.

Mest skuffa var Kurt Westergaard over sin eigen klasse.

– Altså, det ein kan kalle den intellektuelle, kreative klassen. Det er ein klasse som historisk har stått for frisinn, kritisert religion og heile tida flytta grenser. Dei lever av ytringsfridom, med bøkene og filmane sine, men kvar er dei i dette spørsmålet?

– Dei meiner at det er meiningslaust å krenke berre for å krenke?

– Ja, det er eg einig i. Vi kan ikkje krenke menneske berre for å krenke dei. Det er ein meiningslaus provokasjon. Det må sjølvsagt vere ei klar meining med ei krenking. Her er det ei meining: ytringsfridom.

Om ikkje innvandrardebatten i Danmark var heit nok, tok han aldeles fyr etter bruduljane med Muhammed-karikaturane. Ein kjem ikkje meinlaus frå ein slik strid, noko som kan vere med på å forklare Danmarks harde linje i innvandringsspørsmål. Glør ulmar i mange danskar, og rett som det er, blussar det opp. Som på nyåret. «Øksemanden» hadde sona dommen på ti år, men då det i februar blei kjent at han framleis var i Danmark, blei det oppstandelse. Han kan ikkje sendast tilbake til heimlandet Somalia, der han risikerer tortur og dødsstraff.

Til saman er det om lag 130 utanlandske statsborgarar i same situasjon i Danmark. Dei bur på eit utreisesenter på Midtjylland og skapar stadig hovudbry for politikarane.

Eg hadde von om å få snakke med Kurt Westergaard, som no har vore sperra inne i sin eigen heim i 17 år. Før eg reiste, sende eg han ein e-post. Han svara etter nokre dagar:

Kære Hallgeir

Jeg er desværre for syg til at kunne modtage besøg.

Mvh

Kurt Westergaard

Men sidan eg no er i Århus, og vegen min straks går forbi huset hans, vil eg sykle innom. Ei lita von har eg framleis, om at Kurt eller kona hans, Birgitte, skal sjå meg utanfor vindauget, og kan hende at han kjenner seg betre i dag, og at vi kan veksle nokre ord i døra, og om dei inviterer meg inn, vil eg seie at det ikkje er naudsynt, eg ville berre helse på, men om dei så insisterer, vil eg seie OK, eg skal ikkje bli lenge. Slik tenker eg når eg syklar opp frå Århus.

Etter nokre kilometer ser eg avishuset til Jyllands-Posten og svingar av hovudvegen. Og så er eg der, eg kjenner att rekkehuset. Sist eg var her, blei eg møtt av ein politimann utanfor. No ser eg ingen. Har han ikkje politiovervaking lenger?

Eg set Daisy på støtta. Kan eg ta eit bilete? Altså, det er ikkje hemmeleg kvar Kurt Westergaard bur. Adressa ligg på nettet. Eg løfter telefonen, tek eit bilete. Eg går fram og attende i innkøyrselen føre huset, ser inn kjøkenvindauget. Er det nokon der inne? Nei, eg kan ikkje sjå nokon. Kan eg ringe på?

Brått kjem ein mann om nova, og eg skjønar av uniforma at han er politi. Han ser sprek ut og er tatovert. I beltet heng ID-kortet som viser at han er frå PET, han held det opp, fortel at han kjem frå politiet, og lurer på kva eg «laver her». Han er ikkje uvenleg, tvert om, han verker meir nyfiken, og eg seier det som det er. At eg er journalist frå Noreg, at eg var her for ti år sidan, og no ville eg gjerne treffe Kurt Westergaard igjen, men så melde han at han var sjuk, og...

– Har du ID?

Han får sertifikatet mitt og tek bilete av det med telefonen. Så ringer han nokon, ber dei sjekke opp namnet. Vi ventar. Han har tydelegvis ikkje tenkt å føre ein samtale, så eg spør kor han kom frå. Han svarar med eit spørsmål. Er det en el-cykel du har? Eg spør om han treffer Kurt Westergaard. Har du cyklet langt? Korleis går det med han? Det må være trættende at cykle i denne varme? Eg spør korleis han visste at eg var her. Han svarar ikkje, ser opp mot veggen. Eg snur meg og ser ein bukett av videokamera. Sjølvsagt. Vi står der tause. Ventar. Så ringer telefonen, han tek han, seier OK, legg han på plass i brystlomma, ser på meg.

– Så kan du rejse vidare. Hvor skal du nu hen?

– Til Møllehøj, svarar eg.

– Det kender jeg ikke.

– Det er Danmarks høgaste punkt.

– Nu, så får du trampe i vej.

Det er ei utbreidd oppfatning at Himmelbjerget er Danmarks høgaste punkt, men med sine 147 meter ligg det heilt nede på ein sjuandeplass. Nei, høgst er Møllehøj, som ligg 170,86 meter over havet. Bakkane opp dit er bratte, dei er mange og lange, og ikkje ante eg at det var så brattlend i Danmark, og det verkar heller ikkje som Daisy er laga for det jyllandske høglandet, for snart blinkar batterilampa, ho har ikkje meir å gje.

Eg må stige av og trille. Daisy er som nemnt både høg og tung, og bakkane tek på pust og psyke, og tankar melder seg, som til dømes: Er eg på rett veg? Sett bort frå at Google Maps meiner at eg er det, er det ingen skilt som stadfester det, og det er opplagt at danskane må ha skilta vegen til landets høgste punkt. Eg er usikker, men det er ingen å spørje.

Det er i motbakke det går oppover, og nokre minuttar over seks står eg sveitt på toppen. Eg klyv opp i tårnet som er sett opp, og utsikta er formidabel i alle himmelretningar. Mot aust kan eg skimte det som må vere Lillebælt og Fyn.

Hotell finst ikkje her oppe, det er berre gardsbruk, åsar med skogholt og slake bøar med gras og korn. Eg sjekkar telefonen. Næraste hotell ligg i Horsens. Det er 13 kilometer. Må eg heilt ned dit?

Fordelen med å vere på Danmarks høgste punkt er at det berre kan gå nedover, og for nokre bakkar! Eg set ny fartsrekord, 52,6 kilometer i timen, før eg kjem inn på ein sykkelsti som følgjer ein nedlagd togtrasé. Han er perfekt konstruert og hallar slakt nedover.

Jørgensens Hotel i Horsens er eit hotell i særklasse og litt for fint for meg. Trudde eg.

Horsens er ingen vakker by. Eg trillar ned hovudvegen og kjem inn i eit sentrum med slitne bygningar. Der treffer eg på ein middelaldrande mann, han er godt påsigla, raud i auga og solbrend i andletet, og eg spør han om hotell. Han spør om eg har money, og eg skjønar kvifor han spør, for eg ser vel ut som ein turist på stramt budsjett, men når eg svarar ja, seier han at han veit om et hotell, a very exclusive hotel, four stars, very expensive.

– It’s called Jørgensens Hotel. The best hotel in Horsens.

– Du kan snakke dansk til meg, seier eg.

– Nu, er du svensk?

Han vil følgje meg heilt fram, for han kjenner eigaren, seier han, og kan forhandle fram ein god pris. Eg syklar frå han.

Å komme inn i gågata er som å komme til ein annan by. Her er det orden, med brustein, benkar, parktre og ei rad med kjedebutikkar i godt vedlikehaldne patrisiarhus. Eg set Daisy utanfor det eksklusive Jørgensens Hotel, og dette er ikkje eit etablissement for sykkelshorts, såpass er klart, og eg ser etter ein plass eg kan skifte klede, men det er ingen stad å skifte usjenert i gågata i Horsens, og no er klokka halv ti, eg er trøytt, eg må få eit rom, og eg pustar djupt inn, går opp trappa og kjem inn i ei verd av brystpanel, persiske teppe, messing, oljemåleri og klassisk musikk.

I resepsjonen blir eg motteken som ein svært velkomen gjest, ja, det er ingen grenser for kva godt resepsjonisten kan gjere. Vil du ha noko å drikke, spør ho, er du svolten? Ho vil følgje meg til rommet, seier ho, nei, det treng du ikkje, men ho vil, og insisterer på å bere ei av sykkelveskene, men det skal ho ikkje, nei, det må eg klare sjølv. For ein sørvis. Kan det vere at den introverte sjarmen min kjem meir til sin rett her i Danmark?

Eg dusjar, tek på meg finskjorte, for no skal sanneleg dama i resepsjonen få sjå at eg eigentleg er ein pertentleg og velkledd mann. På senga ligg magasinet Mit Nordsjælland. På framsida står ideen som eg noterte då eg vakna i Hundested:

«Korleis fundamenterer danskane husa sine?»

Kva i all verda har eg meint med det?

(Kurt Westergaard døydde 14. juli i år. Han blei 86 år.)

Framhald neste veke

Då skal vi til det historiske Jelling og til den kunstige byen Fredericia.