Eg må fortelja om eit mareritt eg hadde for litt sidan. I draumen hadde eg nettopp fått rommet mitt på Britannia Hotell i Trondheim. Det fyrste eg gjorde, var å røska lakenet av senga. Der fann eg det eg frykta mest: ein heilt vanleg, sliten skumgummimadrass. Madrassen kunne umogeleg ha vore handsydd i Sverige og kosta 60.000 kroner eller meir, slik madrassane på Britannia skal gjera.

Eg vart paff, kjende meg lurt i eigen draum. Skulle eg gje beskjed til resepsjonen? Ta det opp med direktøren? Gå rett til hotelleigar Odd Reitan? Alarmen gjekk.

Og eg vakna, heime i mi eiga seng. Senga kjøpte eg av ein nabo for 2500 kroner, etter å ha vunne ein bodrunde på den lokale kjøp-, sal- og bytesida på Facebook.

At eg drøymde om Britannia, er ikkje tilfeldig. I fellesferien, medan det koka som best i kjernefamilien min, hadde eg eit brennande behov å sjå fram til noko, eit avbrekk. Til nokre dagar utan borna, ein stad eg aldri hadde sett føtene mine før. Eg trong å gleda meg til noko luksuriøst.

For somme er ein tur på hytta den beste avkoplinga frå kvardagen. Sidan eg ikkje har hytte, som ifylgje Den norske Bank kostar 99.800 kroner i året berre å eiga, kan eg ta meg råd til ein betre hotellferie i ny og ne. Det er den forma for avkopling eg føretrekkjer.

Så, vesle spegel på veggen der, kor kan eg oppleva mest luksus i landet her? Eg søkte på nettet etter Noregs beste hotell, og landa i Trondheim.

På 1800-talet byrja aristokratiske britar å koma til Noreg for å fiska laks i elvane her. Nær elvane vart det bygd hotell for å husa desse pengesterke lakse­lordane. I Romsdalen vart Hotel Hølgenæs reist, og på Sandane kom Sivertsens Hotell – i dag Gloppen Hotell. «Der var kofferter og kasser, frakker og pledd og så fiskegreiene og gummistøvlene som rakk helt op til skrevet og hadde seler til å ha over skuldrene.» Slik vert bagasjen til dei britiske fisketuristane ved hotellet skildra i De hvite kull av Gro Holm (1936).

Også i Trondheim bygde dei eit hotell med britane i kikerten. Dette fekk beint fram namnet Britannia, og på døra skreiv dei: «We speak English and serve tea at 5pm.»

Skrur du klokka 130 år fram i tid, står det ein britisk-inspirert door man med flosshatt og frakk ved inngangen og ein blankpolert London-taxi like utanfor døra, og på innsida er det afternoon tea med eigen signaturte blanda ved tehuset Twinings.

Britannia har ikkje alltid skine slik som i dag. Etter at diverse eigarar hadde prøvt seg på det historiske hotellet, kjøpte bygut og Rema 1000-gründer Odd Reitan heile sulamitten i 2015. Dørene vart stengde for totalrenovering, som kosta tre år og 1,2 milliardar lommerusk. Det er sluttsummen på kassalappen som tel. Pengane frå Noregs mest sidrumpa butikkjede ligg altså til grunn for Noregs mest overdådige hotell.

Det kostar 10.000 natta, sa ein ven av meg som hadde høyrt om Britannia.

Eg gjekk inn på nettsidene deira, og veit ikkje heilt om eg vart skuffa eller positivt overraska: Det kosta 4000 kroner natta for eit de luxe-dobbeltrom. Det var ikkje eingong det ringaste rommet. I tillegg opererer dei med «bu fire netter, betal for tre». Eg bestilte fire netter to månadar fram i tid, og med denne gulrota utpå hausten vart resten av fellesferien ein leik.

For all del, ein kan få rom for langt over 10.000 kroner natta òg, det kan ein overalt. Til og med på liksomeksklusive Hotel Norge i Bergen, der det ser ut som copy-paste-tastane har hengt seg opp frå rom til rom. Romma er kjølige, har grågrøne veggar med ordet «escape» i løkkeskrift som veggpynt over sengene. 415 rom, det vert 415 identiske escape-skilt.

Der kan du bu i Dolk-suiten, som berre er ein større og tristare versjon av dei minste og billegaste romma, til godt over 10,000 kroner natta. Med i prisen får du nokre bilete av gatekunstnaren Dolk på veggane. Elles er det ikkje kunst på dei andre hotellromma, berre escape-skilt.

Grunnen til at eg likevel sjekkar inn på Hotel Norge, er at dei er med i Scandic-kjeda. Hadde eg fått ti kroner for kvar gong eg har pressa folk med i lojalitetsprogrammet Scandic Friends, hadde eg sikkert hatt femti kroner no. Poengjakt med sikte på gratis overnattingar er blitt ei last eg har.

Til vanleg trivst eg med å leva sparsamt. Eg kjøper mat frå «utgåttdisken», skannar kupongar for å få rabattane mine, og når eg trekkjer kortet, reknar eg kjapt ut kor mange cash points eg har tent på handleturen, og som eg seinare kan kjøpa flybillettar for.

Utover dette kan eg flagga kor viktig det er å støtta dei unike og uavhengige hotella. Likevel, når eg sjølv står der med stemmesetelen – eg meiner pengesetelen – i handa og skal bestilla hotellrom, vert det som regel til at eg endar med å gjødsla poengsaldoen på Scandic.

Her og no, medan eg skriv desse orda, bestemmer eg meg for å slutta med dette. Ved neste hotellval skal eg stemma med hjarta.

På ein måte sjekkar eg inn på Britannia alt når eg reserverer rommet, to månadar før den ekte innsjekken. Det å gleda seg til noko har ein verdi, det òg.

Eg vert hekta på hotellet, kjøper tilgang på Discovery+ for å sjå serien Britannia Hotell, som Ekkofilm har laga om oppussinga og drifta av eit «femstjerners hotell på internasjonalt nivå». Ved sida av Continental i Oslo er Britannia det einaste hotellet i Noreg som er innlemma i The Leading Hotels of the World.

Eg byrjar å fylgja hotellet i sosiale medium – dei har sin eigen blåmuggost og eigen champagne. Og det siste eg gjer før eg mistar telefonen ned på golvet om kvelden, er å lesa om rommet eg skal bu på: marmorbad, friske blomar, velværeprodukt med eit fint namn, frukost à la carte og turn-down service – eit omgrep eg googlar for å finna ut kva betyr. Er det like turn-down som det høyres ut?

Nei. Turn-down service er når hushaldaren, i tillegg til å reia senga om føremiddagen, kjem att før kveldstid og reier senga ein gong til før du legg deg.

Tenk, her har eg valsa rundt på denne kloten i 35 år, og eg har aldri verken høyrt om eller opplevd turn-down service. Det er ein fyrste gong for alt.

Noko eg derimot har høyrt om og opplevd mykje av på hotell, er det stikk motsette: at senga ikkje vert reidd opp i det heile, og lappar overalt om å bruka handkledet i fleire dagar.

Så er det det å setja pris på det, då, å finna roa på eit hotell som kostar det doble av det eg er van med, som har ei innhaldsrik spaavdeling, frukost i eventyrlege Palmehaven og middag i Michelin-restauranten Speilsalen.

– Eit tips eg vil gje dykk før frukosten i morgon, er å ta det med ro, seier den joviale dørmannen kvelden me kjem til Britannia.

– Ikkje kast dykk over buffeen, sjølv om han freistar. Les menyen de får utdelt, bestill noko derfrå, plukk litt frå buffeen medan de ventar, et litt, bestill noko til frå menyen, gå ein runde til i buffeen. Bruk god tid.

Eg fylgjer rådet hans. Takkar ja til kaffi medan eg ser i menyen, bestiller ein avocadotoast, før eg ber mannen bak ostebuffeen om å dandera eit lite utval for meg. Deretter bestiller eg ein belgisk vaffel med heimelaga sjokolade på toppen. Til denne drikk eg te.

Frukosten i Palmehaven, på kvite dukar mellom dryge søyler og grøne plantar, med enorm takhøgd og ei fontene i midten av lokalet, er truleg den beste frukosten eg kjem til å eta i dette livet.

«Overalt blir det begått overgrep mot kvalitet. Perler blir erstattet med parkeringsplasser.» Dette er ikkje orda til Dolk, men til ein annan biletkunstnar, nemleg Håkon Bleken, og dei er henta frå jubileumsboka til Britannia frå 1997. Bleken ber om at den då hundre år gamle Palmehaven ikkje vert øydelagd i framtida.

«Det snakkes så mye om demokrati, jevnbyrdighet, men det er en stor misforståelse å trekke ned alt som hever seg over middelmådigheten. Mon tro om ikke denne grå demokratiseringtendens er en vesentlig årsak til den manglende respekt for kvalitet som man opplever så mye av i vår tid.» Framleis Bleken 1997, og ikkje Arkitektopprøret 2021, sjølv om det kan sjå slik ut.

Eg er samd med Bleken. I staden for å trekkja ned luksusen, vil eg stiga opp og ta del i han.

Det gjeld å ikkje gå i fallgruva og tenkja at dette tilhøyrer nokon andre, og ikkje enkle meg.

Det har eg høyrt fleire gongar. At ein liksom enkel person (med hytte) har opplevd noko uvanleg fint, og samanliknar seg med Jeppe som vaknar i baronens seng.

Men Holbergs Jeppe var ingen uskuldig stakkar. Han var kanskje ein stakkar, men ikkje uskuldig.

Bonden Jeppe vert piska av garde for å gjera ærend for kona si når han heller vil bruke shillingane på alkohol og sovnar full i vegen. Det kan skje den beste. Baronen og fylgjet finn Jeppe, tek han med seg, kler han om og legg han i baronens seng. Der vaknar ein forvirra bonde dagen derpå og vert narra til å tru at han er Eders Nåde sjølv. Denne overgangen klarar ikkje Jeppe. Han går i luksusfella, drikk med begge hender, dømmer folk til henging over ein låg sko og krev å få liggja med kona til rifogden.

Det er her eg vil tre inn i historia og seia: Ro deg ned, Jeppe. Ikkje hopp rett på buffeen, ta ein kikk i menyen fyrst. Pust med magen, ver litt danna. Du fortener òg det gode i livet, men du treng ikkje bli omsynslaus av den grunn. Hugs kva Arne Garborg seier i diktet «Um pengar»: Ein kan kjøpa seg stas, men ikkje venleik.

Kom deg ned frå bjerget! Eit og anna kan du læra av klysa av ein son, Rasmus, som berre med ein liten «E» framføre namnet kunne nyta storbyens gode i skodespelet Erasmus Montanus.

Når enkle bønder og handelsmenn forhasta kjem til makta, endar det fort i tyranni. Slik lét moralen i Jeppe på Bjerget.

Dagane går, eg er i ei boble. Etter frukost tek eg ein kvil, før eg vandrar ut i Midtbyen – Trondheims Manhattan. Eg går på champagnelunsj på ein fin restaurant, på middagsmesse i Nidarosdomen, på kunstmuseum og på rockemuseum.

Eg har aldri vore i Trondheim før. Det næraste eg har vore, er trønderen eg delte husvære med det fyrste halve året eg studerte i Stavanger.

Alt fyrste kvelden me budde saman, introduserte ho meg for favorittsongen sin, som ikkje var «Levva livet» av Åge Aleksandersen, slik ein gjerne har lett for å tru om trøndarar, men derimot «Rosalita» av Åge Aleksandersen. Eg var 20 år, og songen var heilt ny for meg, men etter det halve året har eg tidt og ofte fått han på hjernen: «Rosalita, Natasja, Ailo og Hans! Rosalita, Natasja, Ailo og Hans!»

Etter nokre timar på dill kjenner eg meg klar for gå i spaet og dreg attende til hotellet.

Den fyrste dagen må eg læra spaavdelinga å kjenna, men det går fort. Eg lagar meg ei lita løype som går innom alt dei har å tilby, frå symjebasseng, eit sirkelforma terapibad under ein fiktiv stjernehimmel, badstove og kaldvasskulp.

I spaet overhøyrer eg samtalar og studerer medbadarane mine med sideblikket. Nokre er kollegaar og snakkar om jobben, andre er kjærestar og ektepar. Dei minner verken om Jeppe eller Erasmus, og ingen av dei er lakselordar. Dei verkar å vera folk som meg, som vil ha eit avbrekk frå kvardagen.

Eg lurer på kva som gagnar samfunnet mest, at 200 personar har nokre drustelege dagar under same tak og verkeleg tek føre seg frå øvste hylle, eller at 200 personar pakkar kvar sin bil og dreg til kvar si hytte i fjellheimen?

Når eg den tredje kvelden et middag på hotellet, i ærverdige Speilsalen, med service på høgste nivå, kjem eg til å tenkja: Kunne det vore ein idé å henta personar frå servicebransjen inn i omsorgsyrket, og vice versa? Det er det du ikkje er van med, som vert spesielt. Gje valdsutsette mødrer på krisesenter, slitne rusbrukarar og utsette flyktningar denne endelause oppvartinga som servitørane og sommelieren yter – det ville vore effektiv omsorg til dei som verkeleg kunne trenge det. For så å setja vernepleiarar og sosionomar inn i gourmetriket. Det siste eg treng når eg er stappmett og har fire glas med vin som eg ikkje har klart å svelgja unna, framføre meg, er eit femte glas, noko eg faktisk får. Der og då skulle eg ynskja servitøren var ein myndig sosionom som sette ned foten og sa at no har eg fått nok.

Når eg skal på toalettet, vert eg fylgt fram til døra. Når eg går attende, får eg utan å merka det eit haleheng av ein person som kjem inn med ei hand frå sida og trekkjer fram stolen, lèt meg sitja ned og skuvar meg inntil bordet, finn servietten som i mellomtida er bretta som ei oval vifte og legg han delikat ned i fanget mitt.

Det gjev ei blanda kjensle av å vera utsett for luksus og å vera ein pleiepasient. Eg er omgitt av ja-menneske som står parat for å forsterka egoet mitt, og kjenner meg litt som Norma Desmond. (Tek du ikkje referansen, sjå Sunset Boulevard frå 1950. Du vil ikkje angra.)

Attende på rommet er alt eg vil å sova. Så kjem eg på marerittet eg hadde om madrassen, og tek av lakenet. Ganske riktig, det er ein Hästens-madrass. Den billegaste varianten av desse kostar 60.000 kroner, og dei dyraste ein halv million. Eg veit ikkje kor mange senger eg har lege i, men eg er temmeleg sikkert på at dette er den dyraste.

Som Gullhår på raid hos dei tre bjørnane prøver eg å kjenna godt etter når eg legg meg i baronessesenga. Er ho for mjuk, for hard, eller akkurat passe?

Vert det som når Jerry Seinfeld seier «I’ve flown first-class. I can’t go back to coach.»? No har eg lege i ei seng av hestehår, eg kan ikkje gå tilbake til skumgummi?

Anten er eg ein dårleg sengetestar, eller så er senga nett det eg ynskjer at ei seng skal vera, verken meir eller mindre. Eg får ikkje vondt i kroppen av å liggja i henne, det er alt eg ventar av ei seng.

Garborg var inne på noko då han skreiv at ein kan kjøpa seg mjuke senger, men ikkje svevn.

Eg likar tanken på at nokon lagar senger og madrassar for hand. Vaskar, flettar og tørkar hestehår og stappar det inn mellom stoff, som dei syr saman med nål og tråd. At dette er eit arbeid i Skandinavia i 2021, det set eg pris på.

Likevel er det ikkje madrassen eg vel å leggja pengane mine i.

Eg vil leggja pengane på hotellet som har kjøpt slike madrassar til alle romma, og som reier senga mi to gongar for dagen.

Å vita at slike stadar finst, ikkje berre for baronar, men òg for enkle bønder og handverkarar, gjer at eg lettare står i kvardagskverna og kokar havregraut, og at eg søv godt i gamlesenga til naboen.

Ein kan kjøpa seg rolege dagar, men ikkje fred.

May Linn Clement

May Linn Clement er fast teiknar i Dag og Tid.