I 2004 gav songaren Petter Sommer ut sitt fyrste soloalbum, og den største hiten frå den plata heiter «Valby Bakke». Denne bakken, eller snarare stigninga, ligg vest i København, og herifrå har ein utsikt over indre by. Ifølgje Den Danske Ordbog blir Valby Bakke brukt «for at betegne grænsen for det område som københavnerne synes er interessant, kan overskue el.lign.».

Alt utanfor er altså uinteressant. Ja, om lag som når Oslo-folk seier «nord for Sinsenkrysset».

Rom 409 på vandrarheimen i Odense har ikkje fjernsyn, og på ein post-historisk dag som søndag 20. juni 2021 er det eit sakn. Eg skulle så gjerne sett «Go’ morgen Danmark» med reaksjonar og kommentarar etter fotballkampen i går kveld, og ikkje om at dei danske drengene gjekk på ein smell då Finland skåra det eine, avgjerande målet. For som min venn i resepsjonen surt sa:

– Det er ikkje det det handlar om i dag!

Nei, nei, sjølvsagt ikkje, at eg kunne vere så lite fintfølande. Statsminister Mette Frederiksen har alt skrive ei oppdatering på Facebook: «Den bedste melding, der nogensinde er givet på et fodboldstadion, er den, som kom lørdag aften: At Christian Eriksen er vågen og hans tilstand stabil. Et nationalt chok blev vendt til en national lettelse.» Og avslutninga: «Sjældent har det været så lidt vigtigt, om en fodboldkamp bliver vundet eller tabt.»

Til alle tider har dugande politikarar visst å spele på kjensler, og Mette Frederiksen er ein virtuos på sosiale medium. Her treffer ho klokkereint, og meldinga har alt fått 38.000 likes, som må vere ny rekord. For alt denne søndagen dreiar seg om Christian Eriksen, den oppstadne yngling.

Dette var så mykje meir enn ein fotballkamp, skjønar eg no. Gjennom halvtanna år har danskane lada opp mot EM på heimebane, men så sneik dette kinesiske viruset seg inn i landet og skapte villråd og dødsangst, og lenge såg det ut til at fotballfesten skulle bli avlyst, men etter nattlege forhandlingar i Folketinget bestemte politikarane seg for å køyre på. Dei opna samfunnet, og dei opna Parken, og inn portane strøymde 15.000 oppspilte danskar kledde i raudt og kvitt. Opningskampen mot Finland skulle feire at dei var komne gjennom pesthelvetet, eller som kommentatoren i Berlingske Tidende ordla seg: «Forventning. Glæde. Det var en vidunderlig stemning af, at vi alle sammen igen var sat fri, og kunne være fælles om noget.»

Og så dette uventa antiklimakset på den forbandede aften med hjartestans, skindød, og eit kollektivt sjokk, til legevitskapen henta Christian Eriksen opp frå dødsriket. Livet lever.

Det er sommar, det er sol, og det er søndag, og yr melder laber bris frå nordvest, og det er ein vind eg kan få glede av, for er det ikkje søraust eg skal? Jo, i dag skal eg sykle tvers over Fyn mot Svendborg, og om alt går som planlagt, vil eg i ettermiddag krysse brua over til Langeland, denne langstrekte øya med ville hestar og kriminelle innvandrarar. Det blir faktisk mi fjerde danske øy, om eg reknar med Jylland, som jo i stort er fastland. Det er øyhopping på dansk, dette.

Bygatene er søndagsstille, ein tom lokalbuss, nokre joggarar, og snart er eg ute av sentrum og syklar gjennom forstadane, som ikkje er eit slikt kaldt omland av industri og businessparks, nei, her rundt Odense er det søvnige bustadfelt med velhaldne murhus og friserte grasplenar. Eg ser eit pensjonistpar luke ugras i oppkøyrselen, og det er noko vakkert i det synet. I går kveld sat nok også dei opprørte framfor fjernsynet, men no ligg stormen bakom dei, livet lever, og dette blei dei kan hende einige om under frukosten i dag: Skal vi ikkje bruke denne fine dagen til å luke i oppkøyrselen?

No ligg dei begge på kne, side om side på brusteinen, og skrapar bort løvetann og groblad, reinsar bort det uvelkomne, og saman skal dei finne tilbake til kvardagen, for i kvardagen står ein tryggare, kvardagen er livets grunnfjell.

Med nordvesten i ryggen syklar eg sørover mot landsbyen Nørre Lyndelse, som er kjend for Kildemoes Cykelfabrik, men fyrst og fremst for Carl Nielsen, Danmarks store komponist. Dei store vindmøllene sveipar langsamt i det slake landskapet, og imellom er eg så tett på at eg kan høyre suset av vengene og duren frå generatorane.

Desse kvite vindfangarane driv generatorar som omdannar mekanisk energi til elektrisk energi, og ladningane skyt ned dei slanke mastene og vidare ut i det nasjonale nettet av høgspentmaster og sjøkablar, til omformarar på Sjælland, Lolland og Møn, som transformerer straumen til 230 volt, og derifrå inn i dei danske murhusa, ut gjennom stikkontaktar til kaffimaskiner, eggkokarar og morgonfjernsyn. Alt med lysets fart. På ein blunk går straumen frå vindmøllene her ute på det fynske flatlandet til ein mobilladar i ei leilegheit i København. Vindkraft står for nær halvparten av straumforbruket i Danmark.

Eg høyrer musikk, og det er sjølvsagt «Fynsk forår» av Carl Nielsen. Det var då eg var i Odense for 20 år sidan, eg blei merksam på han. Eg hadde noko tid før eg skulle ta toget tilbake til København, og gjekk innom varehuset Magasin i sentrum. I kjellaren låg det den gongen ein musikkbutikk, og eg spurde ekspeditøren om kva klassisk musikk som var typisk dansk. Han var nok ikkje heilt fortruleg med den sjangeren, og ei eldre dame som overhøyrde samtalen, braut inn og sa at det mest danske som finst, er «Fynsk forår» av Carl Nielsen. På toget mot København høyrde eg på dette 18 minuttar lange korverket om korleis Fyn vaknar opp etter ein lang og kald vinter.

Å se, nu kommer våren

til alle her på gården,

og stuen er så tam og trang,

og hjertet løber fuldt av sang,

så det er ved at sprænges,

– er det fordi det længes?

Eg blir så lett til sinns, og Daisy flyg av garde, hjula er knapt i kontakt med asfalten, og eg kjenner lukka sprenge i meg. Det er då dejlig å vere norsk i Danmark. Eg stansar i ein valmueåker for å ta bilete av Daisy og meg. Eg smiler.

Så er eg der, utanfor barndomsheimen til Carl Nielsen, eit kvitmåla hus med halmtak, og eg er ikkje sikker på om eg skal gå inn, men så gjer eg det likevel, betaler 30 kroner til den gamle dama, og får ein audioguide i handa. Eg går rundt i det vesle huset som er tidsriktig møblert, og på kjøkenbenken ligg ein kopi av dagboka som far til Carl Nielsen skreiv då han vinteren 1864 blei sendt ut som soldat for å forsvare Slesvig og Holstein mot invasjonsstyrkane frå Preussen og Austerrike. Det er dette danskane kallar den andre slesvigske krig, der 4810 danske soldatar blei drepne i slaget ved Dybbøl. Etter at slaga var tapte, kom den krigstrøytte og lutfattige husmålaren heim til kona og dei seks borna i Nørre Lyndelse, og ni månader seinare blei krigsbarnet Carl Nielsen fødd.

Men ikkje i dette huset, viser det seg, for her flytta familien inn fyrst i 1878. Berre nokre månadar seinare fekk Carl Nielsen jobb som trompetist i militærorkesteret i Odense. Han har knapt budd her! Ja, eg må uansett vidare.

Her vaks Carl Nielsen opp, seier danskane, men komponisten har knapt budd i huset.

Vindrosene riv i kveiteaksa og lager mønster i åkrane. Inne på desse endelause viddene av gras og korn og skogholt ser eg driftsbygningar, og dei ser mest ut som fabrikkar, med svære glinsande metalltankar til fôr. Ein av dei fyrste dagane på denne reisa skreiv eg om øresundstollen, som var hovudinntektskjelda til den danske staten gjennom mange hundreår, men i 1857 fekk dei ikkje lenger krevje inn toll, og spørsmålet var: Hvad skal vi nu leve af?

Denne hendinga fall saman med ei rekke nasjonale nederlag. Då rekninga skulle gjerast opp etter Napoleonskrigane i 1814, mista danskane Noreg til Sverige. Etter det knusande nederlaget i den andre slesvigske krigen blei ei ny grense trekt, og Danmark mista ein femdel av landarealet og ein firedel av folketalet. Den tidlegare stormakta med imperiumsdraumar var redusert til ei lita blindgate øvst på det europeiske kontinentet. Kven var dei no, danskane? Det som var av industri, låg nede i det tapte Slesvig, og dei hadde heller ingen naturressursar, utover kalkstein, salt og grus. Så kva hadde dei? Dei hadde landbruket.

Danskane definerte seg på ny, og omdreiingspunktet i nasjonsbygginga for det moderne Danmark var bonden. Landmannen. Sidan landet i desse tider fløymde over av billeg importkorn frå USA og Ukraina, la dei om til mjølkeproduksjon. Under devisa «Småt er godt, stort er ondt» bygde dei over 1300 små fellesmeieri, eigde av bøndene sjølve. Moderne damprivne sentrifugar effektiviserte produksjonen av mjølkeprodukt, og då særskilt smør, som blei eksportert i store mengder til England. Eit avfallsprodukt var myse, som viste seg å vere ypparleg grisefôr. På same vis som danske småbønder hadde bygd meieri, bygde dei fellesslakteri. Og slik blei Danmark ein landbruksnasjon tufta på butter & bacon. Heltane i den nye nasjonalforteljinga var bonden, som sørgde for mat på bordet og pengar i statskassen.

Vinden har løya, og det gode humøret har eg mista ein stad på vegen. Av røynsle veit eg at lykka kjem i brå kast, og det å halde på ho er ikkje mogleg. Ein må berre ikkje miste trua på at ho kjem igjen, men det har eg ikkje heilt trua på no, kjenner eg. Blodsukkeret er lågt og lufttemperaturen høg, eg må snart stanse for å ete skivene eg smurde i matsalen på vandrarheimen. Ute til høgre ser eg eit slott, og snart kjem skiltet: Egeskov slott. Det er fleire dagar sidan eg sist var på eit slott, så eit slottsbesøk er ikkje av vegen.

Eg låser Daisy på den halvfulle parkeringsplassen og betaler meg inn, og innanfor er det hakesleppande storslått. Hjartet i det enorme parkanlegget er eit mellomalderslott med tårn, spir og vollgrav. Straks lurer eg på kven i land og rike som bur på denne fantastiske eigedomen. Eg set meg på ein benk i skuggen, leitar fram matpakka, og mens eg tygg i meg dei turre skivene, googlar eg, og snart fell fleire puslespelbrikker på plass. No – kvar skal eg byrje?

Jo, seinvinteren 2019 var Märtha Louise gjest i Skavlan, og med seg til studioet i Stockholm hadde ho den amerikanske sjamanen Durek Verrett. Dei var eit snurrig og umake par, og ikkje skjøna vi i Skavlan-redaksjonen at dei var kjærastar, det kom fram noko seinare. Men dei var tvillingflammar og var der for å promotere ein foredragsturné i Danmark og Noreg – The Princess and the Shaman.

Nokre månadar seinare la Durek Verrett ut eit bilete av dei to på Instagram. Ho iført ein perlemorsgrå kjole, han i kjole og kvitt, og skreiv så at han hadde «ei herleg tid saman med mi gudinne i bryllaup i Danmark». Det stod ingenting om kven sitt bryllaup dei var i, og det er jo derfor Se og Hør finst. Bladet kunne avsløre at bruda heitte prinsesse Alexandra, eller Alexandra av Sayn-Wittgenstein-Berleburg. Og kven er så det? Jo, ho er dotter til prinsesse Benedikte, og kven er så ho? Jo, ho er veslesystera til den danske dronninga, sjølvaste Daisy. Og om vi no snur på det, var sjamanen og prinsessa i bryllaupet til niesa av dronning Margrethe II.

Og så til poenget: Brudgommen var grev Michael Ahlefeldt-Laurvig-Bille, og om du ikkje alt har gissa det: Det er han som eig Egeskov slott, og det var altså her i desse fornemme omgivnadane bryllaupet stod laurdagen i mai 2019.

Ja, no er vel lesarar av Dag og Tid generelt ikkje opptekne av høgfløygd sosietetssladder, så lat oss vende tilbake til jorda.

Her på Egeskov slott var Märtha Louise og sjaman Durek i bryllaup i mai 2019. Desse to var nok ikkje inviterte.

I generasjonar var det landbruk som finansierte livet til slottsherren på Egeskov, men etter at det danske landbruket gjekk gjennom ei rasjonalisering på 60-talet, måtte dei finne andre inntektskjelder. Dei opna portane for allmugen. Når eit slikt gedige gods ikkje lenger var lønsamt, kan ein jo berre tenke seg til korleis det var for dei danske småbøndene.

Sidan krigen er landbruket mekanisert og effektivisert, og for å henge med i utviklinga tok danske bønder opp store lån for å kjøpe maskiner og bygge nytt. Dei kom så til eit punkt i den økonomiske utviklinga der småt ikkje lenger var godt nok. Det var ikkje mogleg å leve av små familiedrivne gardar, og konkursbølgene skylde over landet. Sidan andre verdskrig er 95 prosent av gardane lagde ned eller slått saman til større einingar, og ladane av bindingsverk og halmtak er erstatta av industrihallar for å produsere billeg kjøt og mjølk.

Dei ein gong så frie bøndene, heltane i historia, er sysselsette i andre yrke eller tilsette som bedriftsleiarar og fødevareprodusentar i det industrielle og effektiviserte landbruket. På same vis er fleire tusen meieri og slakteri slått saman i store regionale verksemder. Danmarks største slakteri ligg i Horsens, der dei slaktar over 20.000 grisar i døgnet. Frå grunntanken om solidaritet og forbrukareigd økonomi er det i dag berre to industrielle gigantar igjen: Danish Crown for kjøt og delvis svenskeigde Arla for mjølkeprodukt. Tenk på det, du, neste gong du slenger blå Castello eller eit glas Apetina fetaost i handlekorga.

Eg er komen til Svendborg, som ligg heilt sør på Fyn, og eg trillar ned i hamna. Klokka er over fem, og eg vurderer å legge meg til for kvelden, men så set eg meg på sykkelen og trakkar brua over til Tåsinge, som blir øy nummer fem, sidan den lange brua over til Langeland.

Målet for dagen er nådd, og eg syklar inn mot sentrum av Rudkøbing, der eg finn Hotel Skandinavien. Utanfor hotellet står ein mann på sokkel, og det må då vere ein av Ørsted-brørne? Anders og Hans Christian er Rudkøbings største søner. Fyrstnemnde var statsminister og størst i samtida, mens sistnemnde var vitskapsmann og størst i ettertida. Det var han som oppdaga elektromagnetismen, som er det grunnleggande prinsippet for vindkraft og elmotorar, og han fann dessutan ut korleis ein kunne produsere aluminium. Det er H.C. Ørsted (1777–1851) som står på sokkel utanfor hotellet.

Ørstedparken i København er kalla opp etter dei to brørne, og ein ting til, som gjer at H.C. Ørsteds namn lever vidare: I 1972 blei Dansk Naturgas starta opp, som ein ekvivalent til Statoil, orsak, Equinor. Året etter tok selskapet namnet Dansk Olie og Naturgas, som i 2002 blei til den pussige forkortinga DONG. Men så i 2017 selde selskapet seg ut av olje og gass, satsa på fornybar energi under namnet Ørsted. Dette er landets største energiselskap. Nei, no må eg sjekke inn.

Det gule hotellet ser betre ut på bilete enn i røynda. Døra er låst, men det står eit nummer eg kan ringe.

– Hallo? seier ei røyst.

– Er eg komen til hotell Skandinavien?

– Ja.

– Eg står utanfor hotellet no, men det er låst.

Han seier at eg skal gå på baksida av hotellet, og baksida er ein byggeplass, men der skal det vere nokre nøkkelboksar. Eg får ein kode, tek ut nøkkelen, og så dirigerer han meg inn i hotellet, forbi frukostsalen, inn i eit tekjøken, det er berre å ta kaffi eller te, inn i ein heis, opp i andre etasje, gjennom branndører til ein korridor, og han ber meg prøve å låse opp rom 8, og eg dreg opp døra og kjem inn i eit stort dobbeltrom.

– Der kan du sove. Så kjem eg i morgon og lagar frukost til deg. Når vil du ha frukost?

– Åtte.

– Vil du ha egg og bacon?

– Gjerne!

Hallgeir Opedal

Framhald neste veke. Vi er i Utkant-Danmark, der sentralmakta vil huse kriminelle utvandrarar.