Faen ta deg, seier eg høgt til meg sjølv der eg går bortetter grusvegen som tek meg ned i småbåthamna der seglbåten vår ligg.

– No har du gjort det igjen. Kvifor utset du deg for slikt, gong etter gong?

Årsaka til dei sterke orda er ikkje heilt openberr. I det minste ikkje for alle. Sola skin, det er rett og slett ein aldeles nydeleg forsommardag, vinden blæs svalt og akkurat passe – for eg skal på segltur.

Er no det noko å banne over? Ja, for meg er det det. For det er min fyrste segltur heilt aleine. Og eg gruar meg. Gruar meg frå stortåa og heilt ut i hårfestet.

Eg er ein slik, nemleg.

Eg kallar meg sjølv medium modig. I denne teorien (som eg har laga sjølv) består verda av tre grupper menneske: dei som aldri ville lagt ut på ein seks–sju timars segltur i dels ope farvatn heilt aleine, og ikkje ville tenke på det som ein sjanse eingong; dei som (i det minste tilsynelatande) berre kastar seg ut i kva det skulle vere, enten utan å tenkje over konsekvensar eller utan å sjå på dei som særleg vanskeleg å overvinne; dei som er som meg, i midten, som ikkje klarar å late vere å gjere ting vi synest er både spanande og skumle, men som gruar oss forferdeleg på førehand.

For min del er verken gruinga eller prøvinga avgrensa til seglbåtar. I fleire vintrar har eg hatt ein slags ambisjon om å lære meg telemarksvingar på fjellskia mine, og å bruke dei til å gå på nokre av alle dei flotte fjella eg har kring meg.

Dei fyrste åra gjekk det litt seigt, men i vinter var det som eg knekte ein kode: Framleis kjem eg meg ikkje opp på andre fjell enn dei som er omtala som «lett familietur» i toppturguiden for Sunnfjord (som eg forresten kunne ha peika på med ein viss finger i blant), men svingen sit i det minste sånn nesten, no, i det minste i låg hastigheit, og eg har nok styring til å kome meg heilskinna ned dei same fjellsidene som eg klarar å karre meg opp.

Men likevel: Kvar motbakke eg trakkar meg opp, er mest prega av frykta for at eg skal stå han nedover. Eg er ikkje direkte redd, trur eg, ikkje for å døy eller noko slikt, i det minste, men kanskje litt for å mislukkast, særleg om det er nokon som ser meg. Det er ein angst der, ei særs tydeleg kroppsleg og mental erkjenning av at no, Siri, no gjer du noko du ikkje heilt meistrar, og det likar du eigentleg ikkje så godt.

Og så slepper eg meg utfor likevel, då, og så er alt berre lukke og glede, og når eg kjem ned, vil eg berre opp og køyre ein gong til. Heilt til neste gong eg står på toppen.

Eller, som no: eg har sett meg føre å gjennomføre min fyrste solosegltur i den 29 fot lange langkjøla plastseglbåten Mahema.

Turen skal gå frå heimehamna vår i Holmedal til Gulatinget i Gulen, der eg skal på eit vekelangt kurs i grindbygging, og båten skal fungere som heim. Langs ruta, som er kring 35 nautiske mil lang, må eg ut i ope hav to gonger. Det er litt skummelt å tenke på. Båten fungerer, men har ein god del særtrekk, kan du seie, og dei kan eg finne på å tenke ganske mykje på sånn i forkant.

Det er likevel mange gode grunnar til at eg ikkje burde grue meg til nett denne turen. Vêrforholda er, som sagt, så nær optimale som dei kan få blitt, eg kjenner båten godt etter å ha vore på små og større ferieturar i han tre somrar. Men då har vi vore to. Asle, sambuaren min, hadde båten lenge før meg og kjenner han ut og inn – han har vore oppsett på å lære meg, og dytta bra på for at eg skulle ta denne turen aleine, det skal han ha, men vi er begge klare over at å vere aleine på sjøen ikkje kan lærast utan å vere nettopp det – aleine på sjøen.

Båten har ror, ikkje ratt, til dømes, og det må haldast fast i av nokon heile tida, og no er det ikkje nokon annan enn meg til å gjere det. Slepper eg roret, svingar båten. Likevel er det situasjonar eg kjem til å kome oppi som gjer at eg må sleppe roret, som når eg må få opp storseglet, til dømes, då må eg fram på fordekket og løyse nokre tampar. Og kva når eg må tisse? Turen er seks–sju timar lang, det kjem til å skje.

Eg stablar opp alt eg kan kome til å trenge i cockpiten, kikkert og mat og kaffi og vatn og sjokolade, mykje sjokolade, eg tek på meg redningsvest, og så startar eg motoren. Han er tregstarta, og eg må lufte ventilane, og reima til kjølepumpa er laus, og eg må dytte på henne for å få henne i gang, men det går, og dette er den fyrste, vesle meistringskjensla. Eg sparkar ifrå.

Så tøffar eg meg utover Dalsfjorden for motor. Ikkje at eg har noko val – vinden er midt imot. På ein måte er det heilt i orden – då treng eg ikkje tenke på å vere for feig til å sette segl, i det minste. Men på ein annan måte: Det er jo ikkje difor eg er her. Eg vil jo segle. Eg er berre ikkje heilt sikker på om eg vågar.

Vel ute av fjorden tek vinden seg opp. Eg tippar han er på 11–12 sekundmeter, bylgjene er ein god meter høge og med kvite toppar på. Framleis er vinden for skarp til å segle, han er nord–nordvestleg, men snart skal eg dreie sørover, då har eg inga orsaking lenger.

Kvifor er det skumlare å segle enn å gå for motor? Kanskje er litt av svaret så enkelt som at eg ikkje har gjort det enno. Men det er heller ikkje til å stikke under stol at eg har større fridom med motoren i gang – med motor kan eg svinge meg akkurat kor eg vil, medan seglet må fylgje vinden, eg må manøvrere riktig i forhold til han, det avgrensar meg litt og stiller andre krav til kunnskapen min.

Likevel: Det er dette eg vil, og difor hoppar eg i det trass i at det kanskje blæs endå litt friskare no. Så fort eg ser at eg kan dreie kring trefoten som markerer leia sørover, set eg maskina i minst fart framover, legg båten opp mot vinden, slepper roret og klyv fram på fordekket for å løyse strikka som held seglet på plass kring bommen, og sleppe laus fallet eg skal dra seglet opp i.

Det gjekk bra, det tar berre sekund før eg er attende i cockpiten att, eg rettar opp båten og byrjar å dra – men det kjennest ikkje som det skal. Fallet har hekta seg kring vantet på styrbord side, temmeleg høgt oppe òg. Eg må fram endå ein gong, og dette er litt vanskelegare, men eg har ikkje noko val, eg gløymer å rette opp båten fyrst, og no ligg han på tvers og gyngar i sjøen, eg høyrer kaffikanna og eitt eller anna anna gå i dørken under dekk, men det får vere, eg ristar i fallet og får det til slutt laus. No er seglet overalt men eg rettar opp båten og dreg det opp, det går fint no, og før eg veit ordet av det, har eg heist mitt fyrste storsegl. Eg fell av samtidig som eg slakkar ut på skøytet, slik at seglet fangar vinden som kjem stadig meir akterfrå, så set eg maskina i fri og spring fort under dekk for å sløkke henne.

Og så seglar eg. Det var vel ikkje så vanskeleg? Vel, det var om lag det eg rakk å tenke før ein cabincruiser finn det for godt å peise forbi meg på om lag fem meters avstand – heldigvis på rett side, for eg må ta sjøen han legg etter seg inn over baugen. Eg dreg inn på storseglet samstundes som eg svingar meg opp, og det går faktisk fint, eg kjem på kurs att og rekk å peike ein viss finger mot cruiseren før eg oppdagar ei ny hindring, ho kjem i mot meg no, ein passasjerkatamaran har kurs rett mot meg. Det ser ikkje ut som han har passasjerar om bord, så han skal jo vike for meg som går for berre segl, tenker eg, men det gjer han ikkje. Til slutt vågar eg ikkje meir, og eg må falle av. For å ta av sjøen må eg gjere ei kuvending og dra seglet over på andre sida, endå ei kuvendig må til for å kome på kurs att, men det gjekk, det òg, og no skal eg berre nyte seglinga, tenker eg.

Og så forsvinn vinden. Heilt. Nett slik han har for vane å gjere når ein endeleg har fått seglet opp og fin trim, eg veit det, men for eit antiklimaks.

Eg driv av garde på trass i halvannan–to knop ei stund, før eg startar motoren og motorseglar meg nedover Krakhellesundet.

Ja, ja. Meir tid til å tenke, då. Evaluere. Det var så absolutt ei stund der at eg ikkje hadde kontroll, tenker eg, men eg tok han attende, eg gjorde det som måtte gjerast, tok riktige val og kom ut av situasjonane slik eg burde. Det er bra. Ja, er det ikkje det det handlar om, eigentleg? Å meistre båten – å segle når vinden er der og starte motoren når det er mest fornuftig, slik som no?

Eg nyt motorkøyringa nedover det smale Krakhellesundet og kryssar Sognesjøen som eg aldri skulle gjort anna. (Så har eg sjeldan sett sjøen her så paddeflat heller, det skal seiast.)

Den siste utfordringa står att: å kome seg til kai. Igjen er eg heldig – flytebrygga stikk rett ut i sjøen i fartsretninga mi, eine sida er heilt tom, og det er vindstille og fint. Manøveren kunne ikkje vore enklare, og eg sig sakte og kontrollert inntil kaia, hoppar i land med trossene og gjer fast.

Fyrste halvdel av reisa unnagjort – for eg må sjølvsagt kome meg heim att etter at kurset er overstått. Men det skal jo i teorien vere lettare no, når eg allereie har fått det til éin gong?

Måndag, tysdag og onsdag går utan at eg gjev heimreisa ein tanke. Så kjem torsdag, og eg byrjar å sjekke vêrmeldingar oftare. Vinden skal ta seg opp utover fredagen, opp til 13 sekundmeter er det meldt i Værlandet. Det er liten kuling, det. Knuten i magen byrjar å gjere seg gjeldande att, og fredag formiddag er eg ikkje meir enn tre kvart tilstades i bygginga. Eg er engsteleg, vil berre kome meg av garde, sleppe å grue meg meir.

Kva er denne uroa for noko? Ho er skikkeleg irriterande, ikkje berre for meg, men for folk kring meg, som må høyre om og merke seg gruinga mi. Om eg synest det er så skummelt å presse komfortgrensa mi, kvifor kan eg ikkje berre late vere? Vert eg eigentleg modigare etter kvart?

For nokre månadar sidan, etter at eg hadde stått på ein topp med ski på beina, delte eg opplevinga på Facebook i etterkant. Eg har vorte ein av dei som gjer slik, ikkje etter kvar tur, men når eg føler at eg har noko å seie om han – og fordi det gjer godt å kunne skryte litt. Både tomlar opp og gode kommentarar hjelper på sjølvtilliten og forlenger levetida for opplevinga. På dette innlegget får eg ein kommentar som gjer særleg inntrykk: «Du er inne på det nå. Et par ganger til, så lurer du ikke lenger.» skriv eventyrar og turmann Stein P. Aasheim. Og han burde jo vite det. Det lovar godt.

Samstundes utfordrar kommentaren teorien min bitte litt. Aasheim, som har gått opp på Everest, padla til nordspissen av Spitsbergen i kajakk og sykla i Sahara, er ein eg i utgangspunktet ville putte rett i kategorien maksimalt modig, men formuleringa antyder at også han er usikker iblant. Kva er eigentleg mot? Kan eg eigentleg vere modig utan å grue meg iblant?

Forskinga gjev meg mange, men uklare svar. I ein artikkel i nettmagasinet Forskning med tittelen «Hvor sitter motet» fortel evolusjonspsykolog Henrik Høgh-Olesen at mot ikkje er eit omgrep ein brukar i psykologien: «Vi ser på andre ting som frykt, angst, forsiktighet og risikovillighet. Det er i det feltet feighet eller mot oppstår».

Mot kan ikkje målast i seg sjølv, les eg i Scientific American, men det er likevel noko vi vert fødde med meir eller mindre av. Men ein del forsking rettar seg inn mot amygdala, ein del av hjernen som er sentral for både læringa og hukommelsen. Altså burde det vere eit visst utviklingspotensiale her?

Så absolutt. Amygdala bruker erfaringane våre til å bygge seg eit alarmbibliotek: Kva vi hugsar som vondt eller farleg, vert lagra til seinare bruk – og omvendt. Forskarar har isolert både protein og hormon produserte i amygdala som dei set i samanheng med risikovilje og feigheit hjå testobjektet – som i dei fleste tilfella er mus. Men ein har òg forska på menneske som heilt manglar ein fungerande amygdala – tilstanden heiter Urbach-Wiethe-syndrom – og eitt av symptoma er at dei fullstendig manglar frykt.

Ein viss balanse mellom frykt og mot er nok hensiktsmessig for dei fleste. Skulle vi, som eg, når eg legg ut på segltur, ynskje å endre denne balansen, er det nyttig å eksponere seg for det ein er redd for – i passelege doser.

For meistringskjensla – eller endå meir, meistringa i seg sjølv – ho grip inn her og, ho. Når vi utfører ei handling vi kan godt, aktiverer vi ein monaleg mindre del av hjernen enn når vi utfører handlingar vi ikkje meistrar. Og di større del av hjernen som er i bruk, di større er sjansen for at vi kjenner oss stressa. Det er difor redningspersonell og soldatar trenar på dei mest usannsynlege situasjonar – fordi det hjelper når det med eitt er røyndom.

Og ja, det merkast når eg kastar laus og set kursen nordover att. Eg kan jo dette litt no, i alle fall litt meir enn før. Brisen er sørleg og svak, eg set segl og driv sakte, sakte mot Sognesjøen, får litt meir fart, men det er framleis ei utfordring å halde kursen, og eg startar motoren att. Den vesle kulingen synest langt, langt unna.

I det Solund vert til Fjaler og havet ligg ope vestanfor meg, kjem vinden attende. Og no stussar eg ikkje i det heile: Eg heisar både storsegl og genoa, slår av motoren og seglar av garde i fine fem knop. Ute i havet bryt sola så vidt gjennom og sender strålar av lys over Alden og Værlandet, i aust ser eg snart inngangen til Dalsfjorden, alt dette er kjent, eg kan dette, eg meistrar dette, i det minste akkurat no, slik forholda er, slik eg er, eg kosar meg og er ikkje det spøtt verken redd eller modig – berre akkurat her, akkurat no.

Siri Helle