Italia

Nicholas H. Møllerhaug

redaksjonen@dagogtid.no

Eg skrur så ofte eg kan på eit morgonprogram sendt frå Roma på italiensk Rai Radio 3. «Prima Pagina» har gått på statskanalens kvardagsprogram sidan 1976. Det fine med programmet er at programleiarrolla går på rundgang mellom italienske mediefolk. Den eine veka kan programleiaren vere ein politisk journalist. Den neste er det kanskje redaktøren i eit stort vekeblad.

Det er ein herleg dynamikk i dette programmet med ein førstedel dedikert til analysar av dagens nyhendebilete via italienske dagsaviser. I andre avdeling får innringarar kome på lufta med spørsmål og kommentarar.

Panikken

Det har gjort særleg sterkt inntrykk å høyre dette programmet det siste året. Alt tidleg i mars i fjor, i vekene før pandemien verkeleg sprengde seg fram i Nord-Italia, ringde lyttarar som uttrykte sterk redsel og panikk. Her var det plass til alt frå husmødrer i Napoli til lærarvikarar i Trentino.

Mindre tilgjord radio enn dette skal ein leite lenge etter. Gjennom året med pandemi har tonen blant innringarane gått frå angst til ville protestar og raseri. Samstundes blir eit basalt behov for trøyst uttrykt heile tida.

Og no har det blitt så gale at sjølvaste sjeftrøystaren i Roma, pave Frans, også har problem med å trøyste. I påska vart mange italienarar overraska over kor mørk palett han tok fram for å skildre situasjonen me alle er oppe i: «Dei siste vekene er det som det har vore kveld heile tida. Det er eit nedslåande mørke som ligg over piazzaene våre, på vegane og i byane våre. Mørket har tatt over livet vårt og fylt det med stille. Ein kan kjenne dette i lufta. Ein merkar det på korleis me rører oss og korleis me skular på andre. Me er engstelege og anar ikkje kor vegen går vidare. Det er nett som disiplane i evangeliet som plutseleg kom ut for ein fæl storm. Dei vart tvinga ut i same båt, alle like sårbare og viktige. Me er på same måte tvinga til å ro båten saman no. Me er avhengige av dei andre si trøyst. Nett som disiplane føler også me oss forlatne. Det har gått opp for mange at ein ikkje kan finne fram på eiga hand, men berre i fellesskap. Stormen viser at me er sårbare og at tryggleiken me trudde på, var falsk.»

Fortvila restauratør

Redsla og panikken har dei siste vekene særleg vore synleg på TV-bilete frå italienske byar frå nord til sør. Restauranteigarar har demonstrert vilt over heile landet. Enkelte stader gjekk det over i reine opptøyar. For min del gjorde det stort inntrykk å høyre fortvilinga blant napolitanske restauranteigarar. Ein av dei eldste demonstrantane grein for ope kamera:

– Lånehaiane kjem til å knekke meg. Politikarane må berre pakka saman og gå. Før i tida var eg kriminell, og i 30 år har borna mine vore med på å jobbe alle desse seine kveldane på kjøkenet. No kjem me ikkje til å klare oss.

På ein annan kant i Napoli valde 15 barristaer og kelnerar å la seg krossfeste på kvar sin (papp)kross. Eit uttrykk for at dei ikkje hadde arbeidd på eit heilt år. Diverre vart fleire av demonstrasjonane infiltrerte av nyfascistar med førarhelsingar.

Samstundes – i det stille – er det mange italienarar som ikkje har råd til mat. Mange vart lamslåtte av meldinga om at kulturarbeidarar i Bari, heilt sør på det italienske fastlandet, ikkje maktar å brødfø seg og familien. Dei får no utdelt mat kvar fredag, ei ordning som førebels varar fram til slutten av mai.

Bondelaget

Noko vekker trass i dette trøyst og håp. Ei undersøking frå Coldiretti, det italienske bondelaget, syner at dei lange periodane med nedstenging i fjor fekk italienarar til å ta fram gløymde kulinariske tradisjonar, mellom anna konservering av steikt aubergine og squash i olje.

Særleg kjekt er det å lese at tomatsyltinga har kome tilbake: heimekokt tomatsaus og plommetomatar på glas. Det vekker gode minne frå båe sider av tusenårsskiftet då eg arbeidde og budde lange periodar i Italia.

Var eg innom Venezia-området, var det obligatorisk å besøke kompis Massimo i Treviso. Der i huset laga mor hans tomatsausen akkurat på denne måten, kokt på feite sommartomatar frå Toffolettos hage, med eit par kvastar basilikum for å setje spiss på glaset.

Mørket

Eit ljospunkt i form av eit glas av denne typen kan kome godt med om dagen. Ifølge dei siste tala frå Italias statiske byrået Istat overdreiv ikkje pave Frans når det gjaldt mørkret.

Sidan i fjor har talet på arbeidslause auka med 945.000, til 19,2 prosent. I slutten av juni kan dette talet bli langt høgare. Sidan 30. mars har det vore forbode for arbeidsgjevarar å seie opp tilsette på grunn av pandemien. Den 30. juni er det fritt fram igjen, og då er 4,4 millionar redde for kva framtida skal bringe.