Er du med på feiringa, har du reist til byen Ouidah i det vesle landet på den afrikanske vestkysten. Her er så å seie alle, same kva religion dei tilhøyrer, prega av ei tru som vi i vestleg kultur assosierer med B-filmar og dokker med nåler i. I Benin er voodoo ein kvardagsreligion.

I Benin bruker ein nok også dokker til litt av kvart, og både geiter og fjørkre blir ofra, men det som slår ein, er fyrst og fremst at dette er ein kvardagsreligion som på godt og vondt har mykje til sams med andre trusretningar. Her finst seremoniar og kloster, initiering av nykommarar og eit hierarki av prestar. Og så er det kulissane, alt det vi får vere med på.

Vi er to reiseglade nordmenn på jakt etter lokal musikk. For fire år sidan var vi i Burkina Faso. Nå er tida komen til Benin. For vi veit at det finst ei sterk tilknyting mellom voodoo og musikk.

Øvsteprestar

Det blir full pakke frå fyrste stund. Det franske instituttet i hovudstaden Cotonou er godt førebudd. Dei kan fortelje at same kveld er det eit historisk møte mellom dei øvste leiarane for denne religionen på Haiti og i Benin.

Ved første augekast er det vanskeleg å sjå at det er to øvsteprestar. Den eine ser ut som han skal, med diger blå og svart flosshatt pynta med gull og glitter. Den andre har vi store problem med å skjøne kven er. Det viser seg å vere ein relativt ung mann med bleika motesveis. Ein kan sjå at han har budd tolv år i New York.

Hans eminense Dagbo Hounon Houna II frå Benin opnar seansen. Nærmast messande tek han oppatt «Vous êtes bien venu chez vous». Gjestene er velkomne heim. Dei er alle etterkomarar av slavar som ein gong blei frakta over havet frå Benin. Haitiaren Erol Josue liknar altså meir på ei rockestjerne. Begge syng, og vi kan ikkje anna enn å tenke at tida og avstanden har brakt voodooen i forskjellige retningar.

Suggererande

Dagen etter er vi i Ouidah, som var eit hovudsenter for den atlantiske slavehandelen og er levande skildra av Bruce Chatwin i boka The Viceroy of Ouidah. Her er voodooen allstadnærverande, og møtet vårt med røynda overveldande. Det vi skulle oppleve var hylla inn i blodige historiske minne og ei magisk verd.

Vi forlét Le jardin secret, der vi budde, og vandra ned ein okerraud hovudveg mot sentrum. Og medan historie og alt vi hadde lese romsterte i hovudet, høyrde vi trommene. Sjeldan har trommelydar verka så magnetiske. Vi gjekk etter lyden.

Øredøyvande trommesoloar, fargesprakande klede, folk som dansa og song, sveitte og støv. Vi var ikkje førebudde på dette. Stadig nye grupper av kvinner, barn og menn dansa seg inn i ein sirkel der trommeslagarane sat på den eine sida og ein opphøgd voodooprest med følge på den andre. Dei dansa fram mot øvrigheita og så ut av sirkelen.

Brått dansar ein ung mann forbi oss med ei blodig geit i kjeften. Han snurrar rundt og må etter ei stund bli ført ut av sirkelen. Nye dansarar kjem til, dei gjer spinnande brå rørsler, rundt og rundt. Alltid ein med geita i kjeften, og dei andre dansarane følger etter i rask prosesjon med bøygde kne og sjokkande rørsler med rak overkropp i ein rituell duckwalk som ein normalt veltrena person ville få drepande mjølkesyre i lårmusklane av. Rundt og rundt går prosesjonen, frå voodoopresten og følget hans ved æresplassen, tvers over gardstunet, ut på gata, rundt baobabtreet med den mektige lauvkrona og inn i folkemengda. Kvar gong dei passerer voodoopresten, skvettar dei noko frå eit beger eller ei flaske på bakken til han og til voodooguden – gin eller blod.

Det var så framandt og så suggererande at då seansen løyste seg opp og folkemassen med ypparstepresten og heile følget hans i spissen tok til å vandre nedover dei støvete vegane, følgde vi med, som rottene etter fløytespelaren. Og medan trommene og skrika gjalla, førte dei oss ned mot ein ny plass og nye ritual. Her var offergeitene enda meir til stades, og den eine unge mannen etter den andre med ei geit mellom tennene kvervla ut av ein nærliggande hage. Alle stoppa dei framfor øvstepresten og følget hans, som – som det sømer seg i eit moderne samfunn – sat distré og fikla med mobiltelefonen.

På veg heim frå tempelet høyrde vi brått trommer igjen, og nærmast ut av nokre buskar bak eit gjerde kom eit følge med rastafarianarar. Dei tilhøyrde den vesle rasta-voodoo-gruppa i byen, og var nettopp ferdig med ein seremoni. Leiaren inviterte straks på ei samling same kveld, medan han kjapt plukka opp ei uslakta høne som fór forbi, og sette seg deretter lynkjapt inn i Mercedesen sin.

Hovudprosesjonen

På sjølve dagen dukka den nye vennen vår, Cletus Koussouman-Gnacadje, opp. Han hadde presentert seg som verdskeisar for Ogboniane og hadde stadig framlegg til kven vi skulle møte. Han hadde planlagt lunsj hos borgarmeistaren og audiens hos byens øvsteprest. Men først skulle vi oververe hovudprosesjonen. Vi høyrde trommene igjen straks vi nærma oss sentrum, og brått var vi i eit lite opptog som såg ut til å skulle møte den store prosesjonen. Vi hadde høyrd om lokale motsetningar og kjende oss vel nærmast som Blitz-seksjonen på veg inn i hovudtoget i Oslo 1. mai. Men då vi nådde fram, såg dei forskjellige koryfeane ut til å ha kome til semje og stilte seg samla i første rekke i toget. Seinare på dagen møtte vi dei igjen på den store mønstringa på stranda, ved «Porten der ingen veg går tilbake», ein 18 meter høg bogeforma portal reist av Unesco av respekt for og til minne om alle som blei sende over havet.

Vi kom til ein enorm plass, med ærestribune og eit hav av menneske. Framfor oss paraderte menn med tregevær, dansande kvinner, perkusjonistar og menn i dei mest forseggjorde kostyme ein kan tenke seg. Lukta av grilla kjøtt låg over heile plassen, og det var varmt, useieleg varmt.

Slangetempelet

Trommer og store folkemassar er ein krevjande sport, men vi visste om ein stad der vi kunne kvile øyra. På eit torg i sentrum av Ouidah står to bygningar mot kvarandre. På den eine sida av plassen står katedralen – Basilikaen for uskjemd befruktning. Han er ikkje så stor som ein skulle tru. Rett i mot ligg slangetempelet, som ikkje ragar meir enn ein etasje over jorda.

Vi hadde begge lese den eventyrlege reiseskildringa En afrikaner på Grønland av togolesaren Tété-Michel Kpomassie, der den unge Tété-Michel flyktar heilt til Grønland av redsle for å bli send tilbake til slangedyrkarane. No stod vi framfor sjølve heilagdomen. Ein stig inn i age, når ein veit at ein snart skal vitje eit uant tal pytonslangar andlet til andlet. Og der ligg dei, store og små, aleine eller samanfiltra i klynger på kvar sine avsatsar i halvsirkel i det runde tempelbygget. Ettersom auga våre venner seg til halvmørket, ser vi stadig fleire av dei. Om natta forlèt dei tempelet og kryp ut for å finne mat. Underleg nok var det ingen vi møtte, som syntest det gjorde noko. Slangeguden Dangbé, åndeguden, guden for skaping, har vore tilbeden rundt Ouidah i fleire hundreår. Tilhengarane kan du dra kjensel på av merkinga i andletet, som etterliknar merka på pytonhovudet. Dei fem doble strekane som er rissa inn har gitt dei tilnamnet 2x5-arar.

Innanfor tempelveggane er det regelbundne religiøse seremoniar, men den aller største av dei, ein reinsingsseremoni, skjer kvart sjuande år. Denne seremonien er knytt til ei 200 år gammal krukke med vatn som står i ei eiga hytte og som skal bidra til å reinse byen for vonde ånder, unngå sjukdomar og skaffe regn. Kvar gong skal 41 jomfruer hente vatn der for å reinse byen.

Sjølv tykte vi nok at vi hadde sloppe billeg frå det heile, men då vi skulle til å gå, hadde tempelguiden henta fram to veldimensjonerte slangar vi skulle henge rundt halsen. Smilet på fotografiet var kanskje litt skeivt, men det var også ei underleg kjensle av kraft i desse tunge, glatte beista.

Folkefest

Om kvelden var det folkefest på torget utanfor det portugisiske fortet der hundretusenvis av afrikanarar har blitt auksjonert bort gjennom historia. No var det fullpakka med menneske i alle aldrar som dansa og lytta til vidgjetne voodoomusikalske utøvarar: øvstepresten frå Haiti, den fenomenale jazz-afro-beat-songaren Jah Babah og dei virtuose musikarane i Gangbé Brassband. Og neste morgon, på veg vidare, kunne vi ikkje late vere å vitje den lokale fetisjmarknaden som kunne tilby ein kur for alle plagar og hjelpe med all menneskeleg attrå. Ei potent blanding av urgammal folkemedisin, apotek og voodoobutikk. Her var det knapt nok eit lite dyr som ikkje var stilt ut. Det var potar, hovud, halar og skjell, og vi var ikkje særskilt velkomne.

– Ingen foto!

Øyvind Pharo
og Asbjørn Øverås