Eg reiser no åleine gjennom tid og rom. Kona og eg snakka i trettifem år om å få Biri-tapet på veggene i stova. No er eg enkjemann og prøver å byggja eit nytt tilvære i Oslo. Eg høgg i bremsane. Til høgre reiser det seg ein skog med kvite parabolantenner. Dei største eg har sett i mi tid.

Det er Nittedal jordstasjon. Eg tek nokre bilete gjennom sprinklane og takkar Telenor for at dei har plassert dei der, langs ein aud landeveg. Eg veit kvifor, men det kan me snakka om ein annan gong.

I det eg passerer leitet, opnar Toten seg. Eg ser Einasjøen og eit gildt kulturlandskap. Når eg kjem til Biri, fylgjer eg ein smal veg oppover lia som etter kvart vert til grusveg.

Er eg på rett veg? Google Maps på den utandande mobilen seier at Biri Tapet AS ligg på gardstunet rett framfor meg. Eit glas vert opna, og ei kvinne vinkar blidt til meg.

Eg får kaffi og ser meg rundt. På veggen heng det rammer med falma avissider. Der kan eg lesa at det var Klara Schee, gardbrukar og brukskunstnar, som i 1938 fekk ideen til å laga tapet av halmen som elles berre vart kasta. Dette gav etter kvart arbeid til mange kvinner på gardane rundt om som på denne måten fekk ei kjærkomen biinntekt. Biri Tapet vart etter kvart ein stor suksess og smykka ut FN-bygningen i New York, Munchmuseet og andre praktbygg. No er det min tur til å få naturen inn i heimen.

Jammen har ikkje dronninga vore her òg. Eg har ikkje apanasje, men når kvinnfolk kjøper seg handveske til sekssifra summar, må eg kunna unna meg kunsthandverk på veggene. Eg finn fram måla for dei to veggene mine, og me diskuterer praktiske løysingar for å få tapetet som kjem i heile rullar, med høgd på to og ein halv meter, på veggen. Eg satsar truleg på dobbeltsidig tape, sidan eg skal gjera det sjølv.

Eg må innrømma at venene mine har ledd av meg. «Kan du ikkje like gjerne hengja julenek på veggene?» Dei har eit poeng. Halmen kjem frå havre. Havre er vald fordi han har fin glans. Stråa må vera lange og rette. Halm av dei ulike fargane gul og grøn vert blanda for å få liv og fargespel i tapetet. Havren dyrkar dei rett rundt garden, og heile kornet vert brukt. Stråa til tapet og frøa til mat. Før stråa kan takast i bruk, må dei sorterast og turkast.

Ingeborg Semb, som leier Biri Tapet, er altmoglegkvinne i bedrifta. Her blandar ho halmen for at tapetet skal få rett glød og fargenyansar.

Eg ser meg rundt. Kvar er fabrikken? Ingeborg Semb tek meg med over gardsplassen, der eg kjenner den distinkte lukta av kyr. Det er bror hennar som driv med det. Eg vert vist ned i løa. Til høgre ser eg ein kompressor av det store slaget, og idet ho opnar døra, vert eg møtt av eit infernalsk bråk. Ved hjelp av trykkluft er vevstolen vorten halvautomatisert. Eg helsar på Tone Lundberg som matar maskinen.

Stråa vert henta frå kassar og lagde etter kvarandre i ei renne. Når ein trykkjer på ein knapp, vert renna ført inn i veven og stråa lagde på plass. Deretter slår veven på plass stråa. Det neste som skjer, er at trykklufta skyt vevskyttelen med innslagstråden med stor fart gjennom veven. Deretter vert tråden klemd på plass av veven. Så vert skyttelen skoten tilbake, og det same skjer om att. Med jamne mellomrom vert det skifta tråd, og overflata til tapetet vert børsta jamn og fin. Sidan dette er skreddarsaum, held ein fram til ein har nådd veggmåla til kunden.

Var det alt? Nei, Biri Tapet kjøper vevtråd, og den må over på vevspindlane. Til det har dei ein maskin med plass til trådspolar og spindlar.

Vevstolane er utrangerte frå krigens dagar. Dei har gjennom mykje prøving og feiling av Ingeborgs far i samarbeid med nokre lokale Petter Smart-ar vorte velfungerande vevstolar som Biri Tapet har hatt gleda av å bruka i mange år. Ein gong for lenge sidan vart vevskyttelen ved eit uhell skoten ut av vevstolen, ut gjennom glaset og landa i åkeren. Heldigvis fortalde Ingeborg Semb dette etter at eg hadde stukke hovudet ned i veven for å sjå på detaljane når han gjekk fram og tilbake.

Eg ser bort på henne.

– Kvifor fullautomatiserer de ikkje og startar masseproduksjon?

Ho ser på meg med glede og seier:

– Det er betre å vera lukkeleg som liten. Vinninga kan jo gå opp i spinninga dersom ein utvidar. Det at eg ikkje ynskjer å utvida, dreier seg uansett mest om at eg ikkje ynskjer å jobba 24/7, men vil ha fri når eg har fri.

Eg som har arbeidd i ei stor industribedrift, forstår haldninga særs godt. Eg tenkjer i mitt stille sinn at Biri Tapet er den nye Veblen-vara.

Eg takkar for meg og held fram oppover grusvegen. Eg stoppar på toppen og ser utover landskapet med Biri og Mjøsa. Noreg er eit vakkert land. På vegen heim vel eg E6, og i rein glede fyk eg nedover den gilde motorvegen i venstre felt med ein fart som er på grensa til bot. I spelaren syng Loudon Wainwright III sin «Motel blues» som er ei noko sær hyllest til halmtapetet. Eg ringjer søskenbarnet mitt. Han lovar meg passande tidstypisk Tandberg stereoutstyr til tapetet.

Per Thorvaldsen

per.eilif.thorvaldsen@hvl.no