JavaScript is disabled in your web browser or browser is too old to support JavaScript. Today almost all web pages contain JavaScript, a scripting programming language that runs on visitor's web browser. It makes web pages functional for specific purposes and if disabled for some reason, the content or the functionality of the web page can be limited or unavailable.

Takk for at du vil dele artikkelen

Den du deler artikkelen med, kan lese og eventuelt lytte til heile artikkelen.
Det gjer vi for at fleire skal oppdage DAG OG TID.

Namnet ditt vert synleg for alle du deler artikkelen med.

TeknologiFeature

Synkronisert klokketid

Kvar veke les vi inn utvalde artiklar, som abonnentane våre kan lytte til.
Lytt til artikkelen
Cesium, hjartet i atomklokka til National Bureau of Standards, er fanga inne i denne kapselen, før han går i omnen og fordampar. Atomklokka tel vibrasjonane til desse cesiumatoma – 9.192.631.770 per sekund.

Cesium, hjartet i atomklokka til National Bureau of Standards, er fanga inne i denne kapselen, før han går i omnen og fordampar. Atomklokka tel vibrasjonane til desse cesiumatoma – 9.192.631.770 per sekund.

Foto: National Institute of Standards

Cesium, hjartet i atomklokka til National Bureau of Standards, er fanga inne i denne kapselen, før han går i omnen og fordampar. Atomklokka tel vibrasjonane til desse cesiumatoma – 9.192.631.770 per sekund.

Cesium, hjartet i atomklokka til National Bureau of Standards, er fanga inne i denne kapselen, før han går i omnen og fordampar. Atomklokka tel vibrasjonane til desse cesiumatoma – 9.192.631.770 per sekund.

Foto: National Institute of Standards

5565
20221118
5565
20221118

Vi har nyleg gått over frå sommartid til vintertid. Mange millionar klokker måtte stillast ein time tilbake frå kl. 03 til 02.

Før i tida var dette ei stor sak. Vi måtte flytte urvisaren tilbake på alle klokkene våre, blant anna armbandsuret, vegguret på kjøkkenet, klokkeradioen på soverommet, klokka i bilen og på komfyren (om vi fekk det til). Det var alltid oppslag i avisene og diskusjonar på TV. Er det fram eller tilbake no? Hjelp!

No til dags skjer alt dette av seg sjølv. Klokkene våre er kopla saman i eit gigantisk synkronisert system der tida alltid er rett i alle klokker. Når du vaknar om morgonen, er den nye tida alt der. Det er snart berre kjæledyr og husdyr som merkar skiftet, for eigaren byrjar plutseleg å gje dei mat ein time seinare, og det likar dei ikkje.

Eit synkronisert klokkesystem gjev nøyaktig same tid til alle klokkene i systemet. Det finst ei hovudklokke og fleire sekundære klokker, som også blir kalla slaveklokker. Før i tida var slike system manuelle, og eit menneske hadde då som oppgåve å korrigere alle slaveklokkene med faste mellomrom.

Seinare vart det slike system naturlegvis kopla saman, fyrst med leidningar og deretter med trådlause signal. På 1990-talet hadde Universitetet i Bergen eit system av veggur som vart synkroniserte automatisk ut frå eit atomur ein stad i Sveits.

No til dags er det synkroniserte klokkesystemet så omfattande at det er med å synkronisere åtferda vår i alle slags kvardagslege situasjonar. Under koronapandemien måtte universitetet ha forelesingane på Zoom, og det var fascinerande å sjå kor mange av studentane som logga seg på eksakt kvart over.

På konferansar kunne det vere hundrevis av deltakarar som kom på samtidig, popp-popp, hei-hei, og til slutt forsvann alle like samtidig. Det var nesten skummelt å sjå kor synkronisert åtferda vår var blitt.

Svært mange tekniske gjenstandar har ei innebygd klokke. Alle datamaskiner har si eiga spesielle maskinvare som held tida, og den brukar vanlegvis ein kvartskrystall for å generere eit regulært tidssignal.

Dette tidssignalet vert synkronisert opp mot ei felles global tid styrt av hovudklokka, og alle dei små og store datamaskinene er såleis slaveklokker.

I moderne datanettverk er synkroniseringa avgjerande fordi alle aspekt ved administrasjon, sikring, planlegging og feilsøking i eit nettverk krev at systemet veit nøyaktig når hendingar skjer. I den globale økonomien er det mange transaksjonar som må vere svært nøyaktige, det nærmar seg eitt nanosekund på mange bruksområde.

Synkroniseringa av tida i dei tekniske systema har vore under utvikling i lang tid. I dag refererer vi til koordinert universell tid (forkorta UTC), som er omtrent lik soltida i Greenwich ved London. Den blir brukt til sivil tidtaking over heile jordoverflata, det er denne standarden som vert brukt til å synkronisere tida i mobiltelefonane og datamaskinene våre.

I 1955 vart atomuret oppfunne, og det er den mest nøyaktige tidtakaren menneska har klart å lage. Atom har diskontinuerlege energitilstander, og grunnstoffet cesium vil hoppe frå ein energitilstand til ein annan om det vert treft av elektromagnetisk stråling som har ein frekvens på 9.192.631.770 bølgjer per sekund.

Ein finn lengda på eit sekund ved å justere energien til ein elektromagnetisk stråle slik at cesiumgass akkurat absorberer strålinga. Når strålinga er justert, vert eitt sekund den tida det tek for 9.192.631.770 bølgjer av strålen å passere eit punkt.

Atomuret gav ei tidtaking som var både meir stabil og meir praktisk enn dei tidlegare tidsteknologiane. International Atomic Time er ein høgpresisjonsstandard for atomklokker, og dei synkroniserer med kvarandre ved hjelp av radiobølgjer og GPS-systemet. Jamleg koordinering er naudsynt, sidan gravitasjon og ulik relativ fart vil gje små forskjellar i kor fort klokkene går.

Alle klokkene rundt oss vert koordinerte med radiokommunikasjon, og dei globale navigasjonssystema er heilt sentrale for å få dette til. Det sviv meir enn hundre navigasjonssatellittar rundt kloden, og dei mottek jamleg tidssignal frå bakkestasjonar som har atomklokker. Kvar satellitt har i tillegg ei innebygd atomklokke som er nøyaktig ned til eitt sekunds feil på 300 millionar år. Dette systemet sender tidssignal til mobiltelefonane våre og alle andre tekniske gjenstandar som er knytte til nettverket.

Mobiltelefonen din held med jamne mellomrom kontakt med tenesteleverandøren gjennom næraste tårn. Tenesteleverandørane har klokker som er synkroniserte frå navigasjonssatellittane som føljer det koordinerte universelle systemet. Om du ikkje har nettverkstilkopling, vil den siste synkroniseringa gjelde til neste gong mobilen får kontakt.

Klokketida vert slik synkronisert på tvers av geografisk avstand. Rett nok lever folk i ulike tidssoner, men det vert sjølvsagt bygd inn i systemet. Når vi flyg frå Noreg til USA, treng vi ikkje endre noko på datamaskinene våre. Når vi skrur av flymodus og får att kontakten, vert tida korrigert automatisk. Du treng ikkje hugse kor stor tidsforskjellen er.

Folk er opptekne av å møte opp til avtalar til rett tid, og vi sender SMS dersom vi blir tre minutt forseinka. Vi vert stadig meir synkroniserte med kvarandre, og toleransen for avvik vert stadig mindre både sosialt og teknisk. Sosiale omgangsformer endrar seg som konsekvens av den avanserte teknologien for synkronisering som ligg innbakt i alle dei nyttige maskinene våre.

Lars Nyre
og Bjørnar Tessem

Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding

Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.


Eller kjøp eit anna abonnement

Vi har nyleg gått over frå sommartid til vintertid. Mange millionar klokker måtte stillast ein time tilbake frå kl. 03 til 02.

Før i tida var dette ei stor sak. Vi måtte flytte urvisaren tilbake på alle klokkene våre, blant anna armbandsuret, vegguret på kjøkkenet, klokkeradioen på soverommet, klokka i bilen og på komfyren (om vi fekk det til). Det var alltid oppslag i avisene og diskusjonar på TV. Er det fram eller tilbake no? Hjelp!

No til dags skjer alt dette av seg sjølv. Klokkene våre er kopla saman i eit gigantisk synkronisert system der tida alltid er rett i alle klokker. Når du vaknar om morgonen, er den nye tida alt der. Det er snart berre kjæledyr og husdyr som merkar skiftet, for eigaren byrjar plutseleg å gje dei mat ein time seinare, og det likar dei ikkje.

Eit synkronisert klokkesystem gjev nøyaktig same tid til alle klokkene i systemet. Det finst ei hovudklokke og fleire sekundære klokker, som også blir kalla slaveklokker. Før i tida var slike system manuelle, og eit menneske hadde då som oppgåve å korrigere alle slaveklokkene med faste mellomrom.

Seinare vart det slike system naturlegvis kopla saman, fyrst med leidningar og deretter med trådlause signal. På 1990-talet hadde Universitetet i Bergen eit system av veggur som vart synkroniserte automatisk ut frå eit atomur ein stad i Sveits.

No til dags er det synkroniserte klokkesystemet så omfattande at det er med å synkronisere åtferda vår i alle slags kvardagslege situasjonar. Under koronapandemien måtte universitetet ha forelesingane på Zoom, og det var fascinerande å sjå kor mange av studentane som logga seg på eksakt kvart over.

På konferansar kunne det vere hundrevis av deltakarar som kom på samtidig, popp-popp, hei-hei, og til slutt forsvann alle like samtidig. Det var nesten skummelt å sjå kor synkronisert åtferda vår var blitt.

Svært mange tekniske gjenstandar har ei innebygd klokke. Alle datamaskiner har si eiga spesielle maskinvare som held tida, og den brukar vanlegvis ein kvartskrystall for å generere eit regulært tidssignal.

Dette tidssignalet vert synkronisert opp mot ei felles global tid styrt av hovudklokka, og alle dei små og store datamaskinene er såleis slaveklokker.

I moderne datanettverk er synkroniseringa avgjerande fordi alle aspekt ved administrasjon, sikring, planlegging og feilsøking i eit nettverk krev at systemet veit nøyaktig når hendingar skjer. I den globale økonomien er det mange transaksjonar som må vere svært nøyaktige, det nærmar seg eitt nanosekund på mange bruksområde.

Synkroniseringa av tida i dei tekniske systema har vore under utvikling i lang tid. I dag refererer vi til koordinert universell tid (forkorta UTC), som er omtrent lik soltida i Greenwich ved London. Den blir brukt til sivil tidtaking over heile jordoverflata, det er denne standarden som vert brukt til å synkronisere tida i mobiltelefonane og datamaskinene våre.

I 1955 vart atomuret oppfunne, og det er den mest nøyaktige tidtakaren menneska har klart å lage. Atom har diskontinuerlege energitilstander, og grunnstoffet cesium vil hoppe frå ein energitilstand til ein annan om det vert treft av elektromagnetisk stråling som har ein frekvens på 9.192.631.770 bølgjer per sekund.

Ein finn lengda på eit sekund ved å justere energien til ein elektromagnetisk stråle slik at cesiumgass akkurat absorberer strålinga. Når strålinga er justert, vert eitt sekund den tida det tek for 9.192.631.770 bølgjer av strålen å passere eit punkt.

Atomuret gav ei tidtaking som var både meir stabil og meir praktisk enn dei tidlegare tidsteknologiane. International Atomic Time er ein høgpresisjonsstandard for atomklokker, og dei synkroniserer med kvarandre ved hjelp av radiobølgjer og GPS-systemet. Jamleg koordinering er naudsynt, sidan gravitasjon og ulik relativ fart vil gje små forskjellar i kor fort klokkene går.

Alle klokkene rundt oss vert koordinerte med radiokommunikasjon, og dei globale navigasjonssystema er heilt sentrale for å få dette til. Det sviv meir enn hundre navigasjonssatellittar rundt kloden, og dei mottek jamleg tidssignal frå bakkestasjonar som har atomklokker. Kvar satellitt har i tillegg ei innebygd atomklokke som er nøyaktig ned til eitt sekunds feil på 300 millionar år. Dette systemet sender tidssignal til mobiltelefonane våre og alle andre tekniske gjenstandar som er knytte til nettverket.

Mobiltelefonen din held med jamne mellomrom kontakt med tenesteleverandøren gjennom næraste tårn. Tenesteleverandørane har klokker som er synkroniserte frå navigasjonssatellittane som føljer det koordinerte universelle systemet. Om du ikkje har nettverkstilkopling, vil den siste synkroniseringa gjelde til neste gong mobilen får kontakt.

Klokketida vert slik synkronisert på tvers av geografisk avstand. Rett nok lever folk i ulike tidssoner, men det vert sjølvsagt bygd inn i systemet. Når vi flyg frå Noreg til USA, treng vi ikkje endre noko på datamaskinene våre. Når vi skrur av flymodus og får att kontakten, vert tida korrigert automatisk. Du treng ikkje hugse kor stor tidsforskjellen er.

Folk er opptekne av å møte opp til avtalar til rett tid, og vi sender SMS dersom vi blir tre minutt forseinka. Vi vert stadig meir synkroniserte med kvarandre, og toleransen for avvik vert stadig mindre både sosialt og teknisk. Sosiale omgangsformer endrar seg som konsekvens av den avanserte teknologien for synkronisering som ligg innbakt i alle dei nyttige maskinene våre.

Lars Nyre
og Bjørnar Tessem

Vi vert stadig meir synkroniserte med kvarandre, og toleransen for avvik vert stadig mindre.

Emneknaggar

Fleire artiklar

Hoer og ungfuglar av konglebit har gråare fjørdrakt, med gulgrøne felt.

Hoer og ungfuglar av konglebit har gråare fjørdrakt, med gulgrøne felt.

Foto: Sveinung Lindaas

DyrFeature

Konglebitaren – den fargerike vandraren frå nord

Naïd Mubalegh
Hoer og ungfuglar av konglebit har gråare fjørdrakt, med gulgrøne felt.

Hoer og ungfuglar av konglebit har gråare fjørdrakt, med gulgrøne felt.

Foto: Sveinung Lindaas

DyrFeature

Konglebitaren – den fargerike vandraren frå nord

Naïd Mubalegh

Teikning: May Linn Clement

Ord om språkKunnskap
Kristin Fridtun

«Me har ikkje grunnlag for å seia at bokmålsbrukarar har kvassare penn enn andre, men nokre av dei evnar å kløyva kvass i to.»

Gjennom Hitlers progagandaminister Joseph Goebbels får vi eit innblikk i sanninga bak Nazi-Tysklands propagandamaskin.

Gjennom Hitlers progagandaminister Joseph Goebbels får vi eit innblikk i sanninga bak Nazi-Tysklands propagandamaskin.

Foto: Another World Entertainment

FilmMeldingar
Brit Aksnes

Propaganda på agendaen

Fører og forfører er ein drivande historietime om tidenes skumlaste skrønemakar.

Ein mann med tomlar opp i ruinane i ein forstad sør i Beirut etter at fredsavtalen mellom Hizbollah og Israel vart gjeldande 27. november.

Ein mann med tomlar opp i ruinane i ein forstad sør i Beirut etter at fredsavtalen mellom Hizbollah og Israel vart gjeldande 27. november.

Foto: Mohammed Yassin / Reuters / NTB

KommentarSamfunn
Cecilie Hellestveit

Fredsavtale med biverknader

Avtalen mellom Israel og Libanon kan få vidtrekkjande konsekvensar.

I starten av krigen sa Benjamin  Netanyahu at den store skilnaden mellom Israel og fiendelanda til Israel er at Israel verdset og vernar om liv.

I starten av krigen sa Benjamin Netanyahu at den store skilnaden mellom Israel og fiendelanda til Israel er at Israel verdset og vernar om liv.

Foto: Amir Cohen / Reuters / NTB

KrigSamfunn

Ettersøkt, men på offensiven

I førre veke blei Benjamin Netanyahu etterlyst av Den internasjonale straffedomstolen i Haag. Det er kanskje det største diplomatiske nederlaget i staten Israels historie.

Morten A. Strøksnes
I starten av krigen sa Benjamin  Netanyahu at den store skilnaden mellom Israel og fiendelanda til Israel er at Israel verdset og vernar om liv.

I starten av krigen sa Benjamin Netanyahu at den store skilnaden mellom Israel og fiendelanda til Israel er at Israel verdset og vernar om liv.

Foto: Amir Cohen / Reuters / NTB

KrigSamfunn

Ettersøkt, men på offensiven

I førre veke blei Benjamin Netanyahu etterlyst av Den internasjonale straffedomstolen i Haag. Det er kanskje det største diplomatiske nederlaget i staten Israels historie.

Morten A. Strøksnes

les DAG OG TID.
Vil du òg prøve?

Her kan du prøve vekeavisa DAG OG TID gratis i tre veker.
Prøveperioden stoppar av seg sjølv.

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Komplett

Papiravisa
Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis

Digital

Digital utgåve av papiravisa
Digitale artiklar
Digitalt arkiv
Lydavis