Når pizza Grandiosa – pizze Grandiose i fleirtal – vert laga i millionvis på Stranda på Sunnmøre, er det ikkje meir enn rett og rimeleg at ein tomato Delicioso kjem frå Ryfylke.

Det skulle ha vore deliziosi med z, om rygane hadde halde seg til sunnmørsitaliensk, men dei bryt i staden på det spanske. Dette burde sikra dei ein større marknad, for det er fleire spansktalande enn italienskspråklege i denne verda. Så av dei driftige sunnmøringane har dei vel lært noko, desse tomatdyrkarane lenger sør der i dalstroka innafor. Men kanskje vil fleire enn Andreas Skartveit sjå det som ein språkleg nedtur anten tomatane frå Finnøy og Rennesøy – i Rogaland, det òg, men ikkje i Ryfylke – vert deliciosi eller deliziosi.

Snart er det vel berre skumma kulturmjølk ein sann norskdomsmann kan skaffa seg på Kiwi, Rema eller Ræma utan at varenamnet set seg fast i halsen alt før ein har teke til å svelgja unna.

Ei tidleg åtvaring, eit slags høgkulturelt vardøger, om desse unasjonale og usæle tilstandane er skildra i Arne Bergsgårds biografi om Ole Gabriel Ueland, ei bok som kom for 85 år sidan. Ueland, fersk stortingsmann i 1830-åra, er på veg til Stortinget. I kvadraturen møter han Henrik Wergeland, som er så glad over å sjå bondehovdingen at han inviterer på frukost. Ueland skal helst koma seg på tinget, men lèt seg overtyda av prestesonen om at det er tid for ein matbit og for å snakka om det nyvalde bondestortinget. Dei går på eit av hotella i Kvadraturen i Christiania (med ch på den tida), og Wergeland meiner dei må ha noko ekte norsk. Ueland slår frampå om surmjølk. Det har dei ikkje. Så set diktaren vona si til flatbrød. Dei har ikkje det heller. Til slutt vert det akevitt. Altså norsk nok, for all del, men til frukost?

Det ordnar seg med nok akevitt til at dei to vert hjartevener. Så skal diktaren betala. Diverre har han «gløymt» å ta med seg pengar og må spørja om han kan få det på krita. Men han – og enda meir betalingsevna hans – er velkjend på alle slike skjenkestader i storbyen, så svaret er nei. Det vert til at gjesten må leggja ut. Om eg hugsar rett, står det ingen ting om at Ueland fekk utlegget godtgjort.

Og sidan har det vorte verre og verre med det norske, enda Ivar Aasen gjorde sitt – freista, i alle fall. Tidlegare i denne månaden, midt i ei av maisnøføykene, kunne eg lesa, i Dagens Næringsliv, om korleis det kan gå med oljeprisen: «Vi må antagelig nå se tilstrekkelig lagertrekk til å flippe strukturen på forwardkurven inn i backwardation før neste fase for oljeprisen kan starte og ta den opp i 70 dollar fatet.»

Forward tyder fram og backward attende, og alt Ibsen, som ikkje var heilt stø i engelsk, visste og viste oss at «att og fram, det er like langt». Eg sette meg til med ordbøkene og Google, og fann ei forklaring på «backwardation». Det har noko med framtidig prissetjing på aksjar og råvarer å gjera.

Det vesle eg skjøna av det, gløymde eg temmeleg raskt, og eg har kjent meg mykje betre til pass sidan. Det er sikkert både vitskapsfiendtleg og kunnskapsvegrande, men det kan vera det same. Eg skal ta meg ein smal sektor Grandiosa frå Stranda med ein tomato delicioso frå Ryfylke, og så får heller Ueland og Wergeland ha akevitten sin i fred.

Han heiter dessutan noko heilt utanlandsk.

Per Egil Hegge