I samband med at det er 50 år sidan den fyrste oljedropen vart funnen i Nordsjøen, på feltet Balder, kan det vera på sin plass med nokre tankar om kva slags prosjekt dette har vore for oss nordmenn. Balder var for lite til å driva, så det var fyrst med oppdaginga av Ekofisk i 1969 at det verkeleg vart fart i sakene.

Uansett, så har me nordmenn vakse opp i den tru at oljefondet er ein liten del vårt.

Om lag kvar gong det står i avisa kor stort oljefondet har vorte, står det òg kor mykje det er delt på kvar nordmann. Men set ein blikket ut i verda blant dei oljeproduserande landa, finn ein ikkje den same tilnærminga.

Der står det ikkje i avisene kor mykje det er per innbyggar, for der skal ein ikkje dela på 5 millionar slik me skal, men kanskje berre på 5.

Olja har difor vore eit nasjonalt prosjekt. Opphavleg har me alltid vore veslebror i høve til svenskane, som hadde sine store industrielle lokomotiv på verdsmarknaden: bilar, møblar, musikk og sprengstoff.

Så avundsjuke har me vore på merkevarene til svenskane, at me i 1978 ville byta bort ein del av blokkene i Nordsjøen mot 40 prosent av Volvo. Me var klare, men heldigvis for oss syntest svenskane det var ein dårleg handel.

Akkurat der må me gje svenskane rett i at me nordmenn har hatt litt flaks med olja.

Men dei klarar seg, dei. Mykje av det dei gjekk glipp av, har dei tent att på Systembolaget i Strømstad.

Eit anna trekk ved olja som samlande prosjekt for nordmenn er å sjå på bakgrunnen til dei 21 som har vore oljeministrar i landet vårt. Det er liten tvil om at oljeinnsatsen har famna breitt. Me finn tre sosialøkonomar, to juristar, tre bønder, ein lektor, ein sjukepleier, ein tømrar, ein idrettsleiar, ein kontorsekretær, ein elektrikar, to journalistar, ein diplomat, ein bygningsingeniør, ein telegrafist, ein historikar og ein sjarkfiskar.

Ei vakker årstid i nord

Innsida famnar heile landet, og særleg no i den mørke tida av året er det på sin plass å visa fram kor vakkert det kan vera dei få timane det går an å sjå noko. I hamna i Mo i Rana står denne flotte fyren ute i det kalde vatnet, «Havmannen» av Anthony Gormley. Biletet er teke klokka tre på dagtid. Det andre biletet, med det flotte blå ljoset, er teke klokka ni om morgonen i Mehamn, der det vart mørkt klokka tolv. Det er berre å reisa nordover.