Portrett av ei kvinne i flammar
Kvart år får eit knippe filmkritikarar presentera ein utvald film på Tromsø Internasjonale Filmfestival. Eg valde ein dokumentar som etter nok eit gjensyn gjer meg usikker og fascinert.
Den tyske fotografen og filmskaparen Leni Riefenstahl saman med blant andre Adolf Hitler.
Foto: NTB
Dokumentar
Regi: Andres Veiel
Riefenstahl
Med: Leni Riefenstahl, vener og kjente
Blir vist på TIFF
Adolf Hitlers eigen filmregissør har ho vorte kalla, men Leni Riefenstahl var meir enn det – ho var ei nybrottskvinne bak kameraet. Ho fanga fabelaktige detaljar på film, men gjekk ho glipp av det store bildet av kva som føregjekk i heimlandet på same tid?
Frå katalogen
Eg er på Tiff for å presentera film. Ein del av jobben er å skriva programteksten: «Viljens triumf gjekk sin sigersgang frå han hadde premiere i 1935 – framifrå foto og nyskapande forteljarteknikk gjorde at det i ettertid har blitt sett på som nazistane sin mest effektive propagandafilm, og i samtida vann filmen den gjæve Gulløva på filmfestivalen i Venezia. Publikum skjønte kanskje ikkje kva for eit apparat Adolf Hitler sette i gang på denne tida, men skjønte regissøren bak meisterverket det? Leni Riefenstahl har ikkje kome godt ut historisk sett, men ho heldt til siste slutt på at ho ikkje visste noko.
«Publikum lyt sjølv stilla seg spørsmåla om skuld sett i etterpåklokskapens nådelause lys.»
Brit Aksnes om Riefenstahl
Etter Viljens triumf laga ho dei tilsvarande iaugefallande dokumentarane om OL i Berlin i 1936, Olympia. Eit oppgjer etter andre verdskrigen frikjende henne under tvil for skuldingane om medverknad til krigsbrotsverk, men det var ikkje nok til å få innpass i den filmskapande varmen igjen. Ut frå ei rekkje intervju og TV-program Riefenstahl deltok i gjennom åra, har regissør Andres Veiel sett saman ein djuptpløyande, nyansert dokumentar om henne. Publikum lyt sjølv stilla seg spørsmåla om skuld sett i etterpåklokskapens nådelause lys.»
Meta
Etter å ha sett filmen for andre gong er eg framleis ikkje sikker på kor mykje ho faktisk visste. Men det som framstår ganske soleklart etter gjensynet, er i kor stor grad ein trur på si eiga forteljing, som ho jo har fortalt gong på gong. Ho er beinhard. Så hadde ho kanskje heller aldri fått den posisjonen som ho hadde om ho ikkje var så hard, då det ikkje florerte av kvinnelege regissørar på 1930-talet.
Ho snakkar om at alt skjer i klippen, altså visste ho godt korleis det ho filma, kom til å sjå ut etter redigering. Det ho ikkje har kontroll på, er korleis regissør Andres Veiel har valt å klippa det til i denne dokumentaren, og korleis ho framstår. Eg må innsjå at den makta har han også over meg som sjåar. Forhåpentleg dukkar Riefenstahl opp på ein skjerm eller eit lerret snart, også for andre enn dei på festivalen, så kan du vurdera sjølv.
Brit Aksnes
Brit Aksnes er skribent, programskapar, kulturarbeidar og fast filmmeldar i Dag og Tid.
Er du abonnent? Logg på her for å lese vidare.
Digital tilgang til DAG OG TID – heilt utan binding
Prøv ein månad for kr 49.
Deretter kr 199 per månad. Stopp når du vil.
Dokumentar
Regi: Andres Veiel
Riefenstahl
Med: Leni Riefenstahl, vener og kjente
Blir vist på TIFF
Adolf Hitlers eigen filmregissør har ho vorte kalla, men Leni Riefenstahl var meir enn det – ho var ei nybrottskvinne bak kameraet. Ho fanga fabelaktige detaljar på film, men gjekk ho glipp av det store bildet av kva som føregjekk i heimlandet på same tid?
Frå katalogen
Eg er på Tiff for å presentera film. Ein del av jobben er å skriva programteksten: «Viljens triumf gjekk sin sigersgang frå han hadde premiere i 1935 – framifrå foto og nyskapande forteljarteknikk gjorde at det i ettertid har blitt sett på som nazistane sin mest effektive propagandafilm, og i samtida vann filmen den gjæve Gulløva på filmfestivalen i Venezia. Publikum skjønte kanskje ikkje kva for eit apparat Adolf Hitler sette i gang på denne tida, men skjønte regissøren bak meisterverket det? Leni Riefenstahl har ikkje kome godt ut historisk sett, men ho heldt til siste slutt på at ho ikkje visste noko.
«Publikum lyt sjølv stilla seg spørsmåla om skuld sett i etterpåklokskapens nådelause lys.»
Brit Aksnes om Riefenstahl
Etter Viljens triumf laga ho dei tilsvarande iaugefallande dokumentarane om OL i Berlin i 1936, Olympia. Eit oppgjer etter andre verdskrigen frikjende henne under tvil for skuldingane om medverknad til krigsbrotsverk, men det var ikkje nok til å få innpass i den filmskapande varmen igjen. Ut frå ei rekkje intervju og TV-program Riefenstahl deltok i gjennom åra, har regissør Andres Veiel sett saman ein djuptpløyande, nyansert dokumentar om henne. Publikum lyt sjølv stilla seg spørsmåla om skuld sett i etterpåklokskapens nådelause lys.»
Meta
Etter å ha sett filmen for andre gong er eg framleis ikkje sikker på kor mykje ho faktisk visste. Men det som framstår ganske soleklart etter gjensynet, er i kor stor grad ein trur på si eiga forteljing, som ho jo har fortalt gong på gong. Ho er beinhard. Så hadde ho kanskje heller aldri fått den posisjonen som ho hadde om ho ikkje var så hard, då det ikkje florerte av kvinnelege regissørar på 1930-talet.
Ho snakkar om at alt skjer i klippen, altså visste ho godt korleis det ho filma, kom til å sjå ut etter redigering. Det ho ikkje har kontroll på, er korleis regissør Andres Veiel har valt å klippa det til i denne dokumentaren, og korleis ho framstår. Eg må innsjå at den makta har han også over meg som sjåar. Forhåpentleg dukkar Riefenstahl opp på ein skjerm eller eit lerret snart, også for andre enn dei på festivalen, så kan du vurdera sjølv.
Brit Aksnes
Brit Aksnes er skribent, programskapar, kulturarbeidar og fast filmmeldar i Dag og Tid.
Fleire artiklar
Familien Nerdrum ved garden i Stavern.
Foto: Agnete Brun / NRK
Ikkje alt er politikk
Politiseringa av Nerdrum-familien er påfallande i lys av kor upolitisk Nerdrum eigentleg er.
Torje Hommedal Knausgård tek mastergrad i fransk ved Universitetet i Oslo. Lea Marie Krona gjer det same i tysk. Dei har få å sitje i kollokviegruppe med.
Foto: Sigurd Arnekleiv Bækkelund
Framandspråka forsvinn
Tilgangen på framandspråk er større enn nokon gong. Likevel er det stadig færre som vil studere dei.
Teikning: May Linn Clement
Forgard i nord
Kan USA kome til å ta over Grønland med makt?
Rune Slagstad på veg inn til Finansdepartementet i november i fjor.
Foto: Dag og Tid
Fylgjene av konkurransestaten
Rune Slagstad syner korleis venstresida lenge har gløymt røtene og prinsippa sine. Der andre held seg til vande spor, gjenetablerer han vona om at vi kan finne ut av kva som er viktigast å diskutere.
Jean-Marie Le Pen døydde 7. januar, 96 år gamal.
Foto: Stephane Mahe / Reuters / NTB
Ein politisk krigar har falle
Jean-Marie Le Pen (1928–2025) vart ein nybrotsmann for all høgrepopulisme i dag.
Papiravisa